प्रत्यक्षभित्र पनि समानुपातिक प्रणाली हुनुपर्ने -राजेन्द्र ताम्राकार

काठमाडौं ५ जेठ । दलित महिला संघकी अध्यक्ष दुर्गा सोबले दलित महिलालाई राज्यको नीति निर्माण तहमा समान पहुँच पु¥याउनका लागि राज्यले पूर्ण समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली अपनाउनुपर्ने बताउनुभएको छ । 

सोबले राज्यमा दलित महिलाको सबै क्षेत्रमा अर्थपूर्ण सहभागिता पु¥याउनका लागि प्रत्यक्षभित्र पनि समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको व्यवस्था गरिनुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ । 

दलित महिला संघद्वारा आयोजित ‘राजनीतिक संरचना’ विषयक दुइदिने तालिमको उद्घाटन गर्दै अध्यक्ष सोबले राजनीतिक पार्टीमा दलितका मुद्दा स्थापित हुन नसकेको बताउनुभयो । 

उहाँले राजनीतिक दलमा दलित महिलाको सशक्त उपस्थितिका लागि सर्वप्रथम उनीहरुलाई शैक्षिक, आर्थिक र सशक्तिकरणको क्षेत्रमा लगानी गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । 

तालिमका सहभागीलाई स्वागत गर्दै दलित महिला संघकी महासचिव कला स्वर्णकारले विभिन्न राजनीतिक दलमा आवद्ध दलित महिलालाई सङ्गठित र सशक्तिकरण गराउँदै मुलधारको राजनीतिक दलमा उनीहरुलाई क्रियाशिल बनाउने उद्देश्यले तालिमको आयोजना गरिएको बताउनुभयो । 

दुइदिन सम्म सञ्चालन हुने तालिममा आज राजनीतिक विश्लेषक श्रीकृष्णअनिरुद्ध गौतमले राज्यको राजनीतिक संरचना, राज्य सङ्गठनका प्रकार,  संघात्मक – बहुकेन्द्री – स्वशासित एकाइ, एकात्मक – एककेन्द्री – विकेन्द्रित एकाइ, संघीयताका विशेषता ः स्वशासन र साझा शासन, राज्य सञ्चालनका पद्दति, शासकीय स्वरुपका प्रकार, प्रतिनिधित्व प्रणाली, नेपालका आन्तरिक अवसर, आन्तरिक चुुनौती र मुलमन्त्र, संविधान, लोकतन्त्र लगायतका समसामयिक विषयमा आफ्नो प्रस्तुति दिनुभएको थियो । 

दुइदिनसम्म सञ्चालन हुने राजनीतिक संरचना तालिममा भोलि जेठ ५ गते अधिवक्ता सविन श्रेष्ठले स्थानीय निर्वाचन, सत्य निरुपण तथा वेपत्ता छानविन आयोग, यसको गठन, आधार र दलित महिलाको सम्बन्ध विषयमा आफ्नो प्रस्तुती दिने कार्यक्रम तय भएको छ । 

Helpless mother sends ‘dying’ child away to India

ARJUN POUDEL

BAJHANG, May 14:
Even at the age of 56, Kamala Kami works as a porter, and the load she carries is sometimes heavier than her emaciated body.

The grandmother of five sets out early in the morning from her village of Jaisigaun in Rithapatha-2 of Bajhang as she has to walk more than three hours a day just to reach the district headquarters in search of work.

“This is all I can do for survival of my children,´ says Kami in the local dialect.

Tears roll down to her cheeks before she could speak anything, and her miseries bring a lump to one”s throat.

Born and brought up in abject poverty in one of the most oppressed communities, Kamala”s miseries seem to have increased over the years.

Her life took a turn for worse since her spouse died some fifteen years ago. As if that was not enough her real misery started after she knew that her youngest son Makar, 14, is dying because of lack of treatment. Blood comes out from his urine and mouth remains dry most of the time. Doctors at the district hospital have told her that Makar has to undergo valve replacement surgery and needs to go to the capital as soon as possible. Helpless as she is, she could not afford to send him to Kathmandu for treatment. ´I sent him to Mussoorie (India) instead with Rs 1,000 I earned from carrying loads,´ she weeps, hoping that he might find an opportunity to make some money for the treatment. Though Kamala”s daughter and the son-in-law live in Mussoorie, they are also struggling to make their ends meet. Her other two sons are also in India but their story is not much different either. In her heart of hearts, Kamala knows that time in running out for Makar, and this is eating her up from within. “My son might not return home,´ she admits, bursting into tears. Kami did not know that the government provides free valves and valve replacement surgery to the children under the age of 15 and the elderly over the age of 75. ´If the boy is under 15 and could manage to come to our hospital we will provide free treatment to him,´ says Dr Man Bahadur KC, Director at the Sahid Gangalal National Heart Center. But the treatment entails other expenses such as traveling and lodging, which the folk like Kamala, who are barely managing to survive, simply cannot afford. If only she knew anyone in the capital she might have mustered enough courage to take her child to the capital. “I haven”t been to Kathmandu before. Nor do I recognize anyone there. Where would we stay and how would we meet the expenses,” she says dejectedly.
(source : http://www.myrepublica.com)

अपहरित नाइजेरियन वालिकाको रिहाईको पक्षमा नेपालमा पनि र्याली

महावीर विश्वकर्मा
जागरण मिडिया सेन्टर
काठमाण्डौँ, ३१ वैशाख ।
नाइजेरियाको सशस्त्र इस्लामिक समूह बोको हरामले त्यहाँको २ सय ७६ जना स्कुले छात्राहरुलाई अपहरण गरेको घटनाको विरोध र तत्काल सकुशल रिहाईको माग गर्दै नेपालमा पनि आज र्याली सम्पन्न भएको छ । जागरण मिडिया सेन्टर, शान्तिका लागि साझा अभियान (कोक्याप) र परिवर्तनका लागि युवाले संयुक्त रुपमा र्याली गरेका हुन् ।
अहिले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सो घटनाको व्यापक विरोध भइरहँदा अपहरित छात्राहरुको सकुशल रिहाईको माग गर्दै नेपालमा पनि र्याली आयोजना गरिएको परिवर्तनका लागि युवाका अध्यक्ष जागृत पहाडीले जानकारी दिनुभयो । कोणसभामा बोल्दै सभासद एवम् अधिकारकर्मी कमला विश्वकर्माले आफुले सो विषयमा सदनमा कुरा उठाउने प्रतिबद्धता जनाउनुभयो । त्यस्तै जागरण मिडिया सेन्टरका महासचिव दिपक परियार र मानवअधिकारकर्मी एवम् अधिवक्ता बद्रि भुसालले सो घटनाले मानवअधिकारको उल्लंघन गरेको बताउनुभयो ।  

बोर्नो राज्यको चिबोक नगरबाट १४ अप्रिलमा ती बालिकालाई अपहरण गरिएको थियो । आफ्ना पक्राउ परेका सबै लडाकु बन्दी रिहा नगरेसम्म ती वालिकालाई मुक्त नगरिने बोको हरामले चेतावनी दिएको छ । अपहरित स्कुले छात्राहरुलाई देखाएर आइतबार अज्ञात स्थलबाट सार्वजनिक गरेको भिडियोमा समूहका नेता अब्रुबाकर सेकाउले यस्तो चेतावनी दिएका हुन् । र्याली भृकुटी मण्डप देखी शुरु भएर बसन्तपुर डबलीमा पुगी कोण सभामा परिणत भएको थियो । र्यालीमा सहभागी अधिकांश कलेज अध्ययनरत विद्यार्थी थिए ।

साभार: जागरण मिडिया

जातीय छुवाछुतको उजुरी दर्ता गरेको महिना वितिसक्दा पनि कारवाही भएँन

विनोद परियार
रुपन्देही,१ जेष्ठ

नवलपरासी स्वाँठि गाविस वनकट्टीका दुई दलित महिलाले जातीय छुवाछुत सम्बन्धि उजुरी दर्ता गरेको एक महिना वितिसक्दा पनि प्रहरीले कारवाही नगरेको गुनासो गरेका छन् ।

ब्रहमकुमारी इश्वरीय विश्वविद्यालयको इकाई सञ्चालन गरि बस्दै आएका मनमायाँ परियार र लक्ष्मी परियारले तल्लो जात भनि गाली गलौज र अपमान गरेको भनी गत चैत २४ गते जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा जातीय भेदभाव छुवाछुत तथा कसुर र सजाय ऐन २०६८ अनुसार कारवाही गरि पाउँ भनि उजुरी दर्ता गरेका हुन् । उजुरी दर्ता भएको ३९ दिन वितिसक्दा पनि प्रहरीले कुनै पनि प्रकृया नथाल्दा असुरक्षित भएको पिडितहरुको भनाइ छ । प्रहरीले जातीय छुवाछुतको घटनालाई संवेदनशिल रुपमा लिनुपर्ने सरकारी निर्देशन रहेपनि विभिन्न वाहना बनाएर कारवाही प्रकृया अगाडि बढाएको छैन् ।

स्वाँठीका स्थानीय निमबहादुर शाही र यमप्रसाद पाण्डे सहित १२ जना विरुद्ध प्रहरीमा उजुरी परेको छ ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय नवलपरासीका प्रहरी उपरीक्षक विष्णुहरी गौतमले आफुहरुले पटक पटक सुनवल इलाका प्रहरी कार्यालयलाई पक्राउ गरि कारवाही प्रकृयामा ल्याउन निर्देशन दिएपनि निर्देशन नमानेको बताउँनुभयो । प्रहरी प्रमुखले निर्देशन नमानेको भनेपनि किटानी परेकाहरुलाई कारवाही प्रकृया अहिलेसम्म थालिएको छैन् । पिडितहरुले पटक पटक प्रहरीलाई गुहार्दा पनि सुनुवाई नगरेको पिडित मनमायाँ परियारले दुःखेसो पोख्नुभयो । उहाँले आफुहरुलाई केटाकेटी लगाएर आश्रमा ढुङगा हान्न लगाउने,आश्रमभित्र रहेका आँप,लिचि र फलफूल टिपेर जिस्काउने काम भइरहेको बताउँनुभयो । उहाँका अनुसार आरोपितहरु प्रहरी कार्यालयमै आउने जाने गरेका छन् ।

राष्ट्रिय दलित आयोग, राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग उपक्षेत्रिय कार्यालय बुटवलले समेत जातीय भेदभाव सम्बन्धि उजुरी दर्ता भएकाले तुरुन्त कारबाही गर्न र घटनाको बारेमा के भइरहेको छ भनेर पत्राचार भएको छ । तर पनि प्रहरीले प्रकृया शुरु भएको छ भनेर जवाफ पठाएको पाइएको छ । राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग उपक्षेत्रिय कार्यालय बुटवलका मानव अधिकार अधिकृत चन्द्रकान्त चापागाइले जातीय रुपमा भेदभाव गर्न नपाइने र यस्तो संवेदनशिल घटनामा प्रहरीले प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गर्न नसकेको आफुहरुसंग पनि पिडितको गुनासो आएको बताउँनुभयो । उहाँले एकचरणमा पत्रमार्फत जानकारी लिएको बताउँदै अब विस्तृत जानकारी लिइने जानकारी दिनुभयो ।

चैत १३ गते दुई जना महिलालाई तल्लो जात भन्दै गाली बेइज्जती र निकृष्ट शब्द प्रयोग गरि गाली बेईज्जती गरेको पिडितहरुको जाहेरीमा उल्लेख छ । १८५ नम्बरमा उजुरी दर्ता भएको हो । प्रहरी उपरीक्षक गौतमले एकपटक फेरी सुनवल प्रहरीलाई निर्देशन दिने र त्यसो हुन नसके जिल्लाबाटै खटिएर एकसाताभित्र  कारवाही गर्ने बताउनुभएको छ ।

नेपालमै पहिलोपटक १२ जना विरुद्ध जातीय भेदभाव कसुर र सजाय ऐन अनुसार उजुरी दर्ता भएको यो पहिलो घटना हो । ऐन अनुसार दोषी प्रमाणि भए ३ महिनादेखि तीन बर्षसम्म कैद र एक हजार देखि २५ हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना हुनेछ । भगवती सामुदायिक बनको करिब १० कठ्ठाको क्षेत्रफलमा फैलिएको उक्त क्षेत्रमा बर्षोदेखि बस्दै आएका उनीहरुलाई यसअघि पनि दुर्गामन्दिरको नाममा पटक पटक दुई महिलालाई अपमान गर्दै आश्रम छाड्न दवाव दिने गरेका थिए ।

दलित आयोगद्धारा अनुगमन

राष्ट्रिय दलित आयोगले यो घटनाको स्थलगत अध्ययन गरेको छ । आयोगका सदस्यद्धय सन्तोष परियार र श्रीबहादुर पासीले स्थलगत अध्ययन र प्रहरी प्रमुखहरुसंग छलफल गरि कारवाही प्रकृयामा ढिलाई भइरहेको बारेमा बुझेको हो । आयोगका सदस्य सन्तोष परियारले राजनितिक दवाव र दलितको मुद्धाको बिषयमा प्रहरीले चासो नदेखाएको पाईएको बताउँनुभयो ।
विहिबार परासीमा पत्रकार सम्मेलन गरि जातीय छुवाछुतको घटनालाई प्रहरी प्रशाशनले ३९ दिन वित्दासमेत किटानी जाहेरी दिएकाहरुलाई कारवाही नथालेको भन्दै आपत्ति जनाउनुभयो । बुधबार स्वाँठीमा घटनाको सत्यतथ्य बुझ्न जादा आफुहरुलाई समेत स्थानीय प्रेम गुरुङको निर्देशनमा ढुङगा मुढा प्रहार भएको बताउँनुभयो ।

“हामीलाई त ढुङगा प्रहार भयो पिडितलाई कस्तो होला ?” उहाँले भन्नुभयो । उहाँले प्ररी प्रमुखले एक हप्ताभित्रमा पक्राउ गरि कारवाही गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको बताउँदै एक हप्ताभित्रमा कारबाही नभए सवोच्चमा मुद्धा लैजाने बताउनुभयो ।

शिक्षकले भित्तामा टाउको ठोक्काउँदै दुई छात्रा पिटे

विराटगर : मोरङको उर्लाबारी ३ स्थित मोरङ मोडेल बोर्डिङ स्कुलका शिक्षकले दुईजना छात्राको टाउको भित्तामा ठोक्काउँदै कुटपिट गरेका छन्। कुटपिटबाट सिकिस्त भएका दुवैजनालाई अस्पताल भर्ना गरेर उपचार गर्नु परेको छ। विद्यालयका नेपाली शिक्षक पूण्य घिमिरेको कुटपिटबाट कक्षा १० का छात्रा सन्ध्या रसाइली र दीक्षा चौहान घाइते भएका हुन्। कुटपिट गर्ने शिक्षकलाई उर्लाबारी प्रहरीले पक्राउ गरी हिरासतमा राखेको छ।

नेपाली विषयको पढाइ भइरहेको बेला शिक्षकले सोधेको प्रश्नको जवाफ दिन नसक्दा एक्कासि कुटपिट गर्दै कक्षाको पर्खालमा टाउको ठोक्काई दिएको सन्ध्याले बताइन। उनको विराटनगरस्थित न्यूरो अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ। दीक्षा भने उपचार पछि घर फर्किएकी छिन्। उनलाई श्वास-प्रश्वास सम्बन्धि समस्या देखिएको छ। चिकित्सकले दशदिनसम्म औषधि सेवन गर्नुपर्ने सल्लाह दिएका छन्।साभार : अन्नपुर्ण

सामाजिक कार्यमा बोलाई जातीय विभेद गर्ने विरुद्ध उजुरी

०७१ वैशाख ३१ गते, ओखलढुङ्गा ।
सामाजिक कार्यमा बोलाई आफूहरूलाई जातीय विभेद गरेको भन्दै ज्यामिरे गाविस-८ का दुई युवाले जातीय विभेदको आरोपमा उजुरी गरेका छन् । २१ वर्षीय सुवास नेपाली र विकास नेपालीले वैशाख ३० गते जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा जातीय विभेद गरेको आरोपमा उजुरी दिएका हुन् । छिमेकी आइतबहादुर मगरको विवाहमा बोलाई र विवाहमा बेहुला र बेहुलीलाई टीका लगाउँदा छुन नहुने भनेर हातपात गरेको निवेदनमा उल्लेख छ ।

पीडित सुवास नेपालीले बेहुला साथी भएकाले निम्तामा टीका लगाउन खोज्दा वैशाख २७ गते आफूहरूलाई अपमानजनक रुपमा विभेद गरेर टीका लगाउन नदिइएको बताए । उनले बोलाएर विभेद गर्ने बेहुला आइतबहादुर मगर, कालुमान मगर र संयुक्त गुठी विरुद्ध जातीय विभेदको उजुरी दिएको जानकारी दिए ।

जातीय विभेदको उजुरी आएको विषयमा जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रहरी नायब उपरीक्षक गोविन्द अधिकारीले दुवै पक्षलाई झिकाएर छलफल गराए पनि विवाद नमिलेको बताए । दुवै पक्षलाई गाउँमा एक पटक छलफल गरेर आउन भनिएको उनले जानकारी दिए । पीडित पक्षले भने आफ्नो उजुरीमाथि कारबाही प्रकृया नथालेको गुनासो गरेको छ ।

दलित अधिकारकर्मीहरूले विभेदको मुद्दा मिलापत्र गराउन नहुने माग गरेका छन् । दलित अगुवा कुलबहादुर नेपालीले मिलापत्र गराए आन्दोलन गर्ने चेतावनी दिए । दोषीमाथि कानुन अनुसार कारबाही गर्न दलित समुदायले माग गरेका छन् ।

गरिबी : आमाहरूको काल -प्रकाश सिंह

सुत्केरीपछि अत्यधिक रक्तस्रावका कारण गएको असोजमा बाजुराको बाह्रबिस–१ तिमाडाकी ३५ वर्षीया जुनकलादेवी लुहारको मृत्यु भयो। तेस्रो सन्तानको रूपमा जन्मेको छोरा भने जीवितै छन्। बच्चा पाएको बिहान उनी धान कुट्न गएकी थिइन्। बिहानको काम सकेर घर फर्केपछि उनलाई सुत्केरी बेथा लागेको थियो। बेथा लागेको केही समयमै बच्चा जन्माएकी जुनकलाको बच्चा पाएको दुई घन्टालगत्तै अत्यधिक रक्तस्राव भएको थियो। कडा परिश्रमका कारण रक्तस्राव भई उनको मृत्यु भएको हुन सक्ने अनुमान छ। बाह्रबिस स्वास्थ्यचौकी दुई घन्टाको पैदल दूरीमा छ। एक महिना पहिला मात्र ब्रह्मतोला–३ मल्लाकुडीकी ३२ वर्षीया चनादेवी लुहारको सुत्केरी भएको दुई दिनमा मृत्यु भएको थियो।

मृत्यु भएका अधिकांश महिला दलित समुदायका, कम उमेरका, आर्थिक अवस्था कमजोर भएका देखिन्छन्। गएको एक वर्षमा बाह्रबिस–६ की १८ वर्षीया शोभा नेपाली, आटिचौर–२ सनाइवाडाकी २८ वर्षीया लाली नेपाली, बाह्रबिस–६ की २२ वर्षीया दुर्गा नेपाली, कोटिला–८ दैयाकी २० वर्षीया जुना विक, कुल्दैवमाण्डौ–२ दोगडीवाडाकी बसु मिजार, कैलाशमाण्डौ–३ की टिउकी विक र पाण्डुसैन गाविसमा २ जना गरी आठजना सुत्केरीको ज्यान गएको खबर सार्वजनिक भएको थियो। आर्थिक वर्ष ०६६/०६७ मा १२ जना, ०६७/०६८ मा पाँचजना, ०६८/ ०६९ मा दुईजना र ०६९/०७० मा आठजना सुत्केरी महिलाको मृत्यु भएको तथ्याङ्क जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय बाजुराले राखेको छ।

अस्पताल, डाक्टर र औषधिको राम्रो प्रबन्ध भएको ठाउँमा पनि आमालाई सुरक्षित राख्न र स्वस्थ बच्चा जन्माउन गर्भवती हुनुअघि गर्भजाँच र भइसकेपछि आमा र बच्चाको स्वास्थ्य जाँच, पोषणयुक्त खानेकुरा, सुत्केरी अवस्थामा आउन सक्ने सम्भावित खतराका लागि पहिले नै खर्चको जोहो गर्नुपर्छ। सुत्केरी भइसकेपछि पनि सुत्केरी जाँच गराउनुपर्छ। तर, स्वास्थ्य सुविधा एकदमै कम भएको दुर्गम जिल्ला बाजुराका महिला गर्भवती भएपछि अपनाउनुपर्ने सावधानीबारे बेखबर छन्। बाजुराका आमाहरू केही समस्याले र केही हेल्चेक्र्याइँले मरिरहेका छन्। जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय बाजुराको  तथ्याङ्क हेर्दा नियमित गर्भजाँच गर्ने महिलाको सङ्ख्या ३३ प्रतिशत मात्रै रहेको छ भने सुत्केरीपछि तीनै चरणमा जाँच गर्ने एकजना पनि छैनन्। वर्षेनी मर्ने आमाहरूले स्वास्थ्य संस्थामा कहिल्यै चेकजाँच नगरेका जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयकी स्टाफ नर्स धर्मा रोकायको भनाइ छ।

कतिपय महिलाले सुत्केरी बेथा लाग्दा स्वास्थ्य संस्था लैजानुको सट्टा धामीझाँक्रीको भर पर्नुले पनि ज्यान गुमाएको पाइएको छ। बच्चाको र आमाको ख्याल नगरी गर्भवती र सुत्केरी अवस्थामा कडा परिश्रम गर्नुपर्ने बाध्यताले पनि यस्ता घटना हुने गरेका छन्। 'घरमा खान–लाउन कमी हुन्छ, दैनिक काम नगरे खान पाइँदैन, अनि गर्भवती समयमा पनि बाध्य भएर कडा परिश्रम गर्नुपर्छ,' दहकोटको दुर्गम गाउँ मल्दुगनकी धना रोकाया भन्छिन्,'बच्चा पाउने समयमै पनि काम गर्नुपर्छ, कोही त मेलापातमै बच्चा पाएर घरमा आउँछन्। हाम्रो मर्नु र बाँच्नु भनेको भगवान्को दयाधर्म हो।'

मार्तडीकी स्वयम्सेविका सीता विक गर्भवती आमा मर्ने सवालमा 'जता गहिरो उतै पहिरो' भन्ने उखान ठ्याक्कै मिलेको बताउँछिन्। जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय बाजुराका सिनियर अहेव दीपक शाहको अनुभवमा धेरै महिलाको मृत्युको कारण अत्यधिक रक्तस्राव रहेको छ। केहीको बच्चा पाउनु पहिले र केहीको बच्चा पाएको चार–पाँच दिनमा मृत्यु भएको स्वास्थ्य कार्यालयको रेकर्डले देखाउँछ।

उत्तरी क्षेत्रका ११ गाविस तथा मुगु र हुम्लालाई सेवा दिँदै आएको कोल्टी प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र विगत डेढ वर्षदेखि नै डाक्टरविहीन थियो। लामो समयसम्म डाक्टर नहुँदा यहाँका सेवाग्राहीलाई मर्का परेको थियो। विभागले माघको तेस्रो साता मात्रै डाक्टर कमलप्रसाद न्यौपानेलाई पठाएको खबर आएको छ।

सिनियर अहेव दीपक शाहका विचारमा गर्भवती र सुत्केरीले समयमा जाँच गराउनुपर्छ भन्ने चेतना छैन। यो अवस्थामा कडा परिश्रम गर्ने र पोषणयुक्त खानाको अभावमा पनि जोखिम बन्दै गएको छ। प्रायः घरमै बच्चा जन्माउने महिलाको मृत्यु हुने गरेको छ। जटिल समस्या देखिएमा आर्थिक अवस्था कमजोर भएकाले टाढा लान नसक्ने र घरमै सुत्केरी गराउँदा समस्यामा पर्ने गरेका छन्।

गर्भवती महिलाले एकातिर गर्भजाँच गर्दैनन्, अर्कोतिर जिल्लामा दक्ष जनशक्तिको अभाव छ। साथै भौगोलिक विकटता पनि बाजुरा जिल्लाका महिलाका लागि अभिशाप बनेको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयकी अनमी लता थापाको भनाइ छ।

जिल्लाका विकट रूपमा रहेका रुगिन, बिच्छ्या, गोत्री, काँडा, डोगडी, तोली, छतारा, साप्पाटा, दहकोट, मनाकोटलगायतका गाविसमा गाउँमा स्वास्थ्यकर्मी बस्दैनन्, लामो समयसम्म स्वास्थ्यचौकी बन्द हुन्छन्। कर्मचारीले कहिले बिदा, कहिले तालिम, गोष्ठीमा जाने नाममा समय बिताएर तलब खाने गरेका छन्। महिला अधिकारकर्मी मनदेवी वली भन्छिन्, 'जिल्लामा दक्ष जनशक्ति र उपकरण त धेरै टाढाको कुरा, दरबन्दीअनुसार स्वास्थ्यकर्मी पनि छैनन् अनि कसरी स्वास्थ्य सेवा पाउने?'

'जिल्लामा सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाले गर्भवती महिलाका लागि करोडौँ बजेट खर्च गरिरहेका छन्। तर, आमा मर्ने क्रमलाई रोक्न सकिएको छैन,' जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयका सिनियर अहेव दीपक शाहले बताए। मातृ स्वास्थ्य तथा नवजात शिशु स्याहारका लागि जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय, युनिसेफ, सुआहारा, बीएनएमटीलगायत सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाले काम गर्दै आएका छन्। सदरमुकाममा गैरसरकारी संस्थाले प्रतिवेदन सार्वजनिक गर्ने र तालिम–गोष्ठीका कार्यक्रम प्रशस्तै गर्छन्, तर त्यसको प्रभाव ग्रामीण क्षेत्रमा पुग्न नसकेको स्थानीयको बुझाइ छ।

महिला अधिकार मञ्चकी अध्यक्ष तथा महिला स्वास्थ्य स्वयम्सेविका रुक्मिणी शाहका भनाइमा दम्पतीहरूले पनि बच्चा जन्माउनु पहिले तयारी र गर्भवती भएपछि नियमित सुत्केरी जाँच जरुरी छ। सरकारले मुख्यमुख्य ठाउँमा दक्ष चिकित्सकको नियमित व्यवस्था गर्नु जरुरी छ। बाजुरामा विपन्न परिवारका आमा र शिशुको ज्यान जोगाउन सुत्केरी स्याहारगृह पनि विकल्प हुन सक्छ। यसमा गैरसरकारी संस्थाहरू पनि सहयोगी बन्न सक्छन्।

स्वास्थ्यचौकीमा सुत्केरी गराउन सरकारले वर्षैपिच्छे विभिन्न कार्यक्रम ल्याएको छ। यस वर्ष सरकारले ल्याएको 'न्यानो झोला' कार्यक्रम दुई महिनायता बाजुरामा पनि सुरु भएको छ। स्वास्थ्य संस्था जानै दिनभरि समय लाग्ने गर्छ। त्यसैले पनि कार्यक्रम प्रभावकारी हुन नसकेको महिला स्वास्थ्य स्वयम्सेविका शाहको भनाइ छ।

(source:- सञ्चारिका फिचर सेवा)

वर्षभरि-कपडा-सिलाएको-दस-पाथी-अन्न

वार्षिक १३ पाथी अन्नमा कपडा सिलाउँदै पाथीभरा ८ का ७२ वर्षीय सनमान टेलर।

संखुवासभा : प्राचीन समयमा मुद्राको प्रचलन नहुँदा सुरु भएको बालीप्रथा अझै पनि कायम छ। संखुवासभाको एक नगरपालिका र ३३ गाविसमा अझै पनि यो प्रथा कायम रहेको हो। यहाँका प्रत्येक गाविसमा १० पाथी अन्नको भरमा वर्षभरि कपडा सिलाउनुपर्ने बाध्यता कायमै रहेको दलित संघसंस्थाले जनाएका छन्।

जलजला ४ का भक्त बहादुर सुनामले तीन पुस्ताअघिबाट बालीमा कपडा सिलाउँदै आएको बताए। भक्तका हजुरबा जितारा सुनाम र बुबा ध्वोजमान सुनामले पनि बाली लिएरै कपडा सिलाउने गरेका थिए। उनको परिवारले जलजला गाविस वडा नं १, २, ३ र ४ का बासिन्दाको कपडा सिलाउने जिम्मेवरी लिएको छ। भक्तको परिवारले पारिश्रमिकबापत वार्षिक १० पाथीदेखि १५ पाथीसम्म अन्न पाउने गरेको छ।

सहरी क्षेत्रमा कायम भएको ज्यालामा कपडा सिलाउने हो भने आफूले धेरै उन्नति गर्नसक्ने भक्तले बताए। उनका अनुसार गाउँका हुनेखानेले यो प्रचलन नछाड्न दबाब दिने गरेका छन्। बाध्य भएर कपडा सिलाई बाली लिने गरेको उनको भनाइ छ।यस्तै पाथीभरा ८ का ७२ वर्षीय सनमान टेलरले २० वर्षको उमेरबाट बालीमा कपडा सिलाउन सुरु गरेको बताए। उनका अनुसार ५० वर्षसम्म लगातार बालीमा कपडा सिलाउँदा ६ वटा मेसिन थोत्रिइसकेका छन्। जलजला ६ का हर्क सुनाम र ध्वोजमान सुनामले पनि बालीमै कपडा सिलाउँदै आएका छन्। परिवारको संख्या हेरेर आफूले बाली माग्ने गरेको उनीहरूले बताए।

समाजमा विद्यमान यस किसिमका चलनका कारण दलितहरूलई आफ्नो श्रम र सीप बेचेर पनि दिन गुजारा गर्न नसक्ने अवस्था उत्पन्न भएको छ। दैनिक महँगी बढे पनि बाली नबढ्दा दलितहरू मर्कामा छन्। त्यही बाली दिँदा पनि भुससहितको अन्न दिने चलन रहेको दलित समाजका अगुवा केशर महतले बताए। उनले बालीप्रथाको अन्त्य गरी ज्याला निर्धारण गर्न पनि माग गरे। दलित समाजले बालीप्रथा अन्त्य गरी ज्याला निर्धारण गर्नुपर्ने माग राखे पनि गाउँगाउँमा भने यो प्रथा प्रचलनमा रहेको पाइन्छ। साभार : अन्नपुर्ण

दलित समुदायका बिचमा भएको झडपको न्यायिक छानबिनको माग

पर्वत, वैशाख ३१ – पर्वतको पाङमा दलित समुदायका बिचमा भएको झडपमा राजेश नेपालीको हत्यामा आरोपित मध्येका शम्भु नेपाली निर्दोष रहेको भन्दैै आफन्तले रिहाईको माग गरेका छन् । कामीको ब्रतवन्धमा सार्कीले दाल छोएको विषयको विवादमा मृतक राजेश नेपालीका काका शम्भु नेपालीले घरयसी विवादका कारण मृतक राजेशलाई कुटपीट गरी हत्या गरेको आरोप लगाई गिरफ्तार गरेको भन्दै नेपाली थरका दलित समुदायद्वारा उनलाई रिहाईको माग गरेका छन् । उनको रिहाईको माग गर्दै मंगलबार सदरमुकाम कुश्मामा प्रदर्शन समेत भएको थियो । 

नारा–जुलुससहितको एक समूहले लोकतन्त्र चोकदेखि पर्वत जिल्ला अदालत सम्म नाराबाजी गर्दै घटनाको न्यायिक छानबिनको माग गरे । उनीहरुले पत्रकार सम्मेलन गरेर घटनामा शम्भु नेपालीको संग्लनता नभएको दाबी गरेका छन् । प्रत्यक्षदर्शी समेत रहेका मृतक राजेश नेपालीका मामा हर्कबहादुर नेपालीले शम्भु नेपाली घटना घटिसकेपछि त्यहाँ पुगेको बताऐ । घटना घटिसकेपछि आएका ब्याक्तिलाई त्यसरी आरोप लगाएर मुद्दा चलाउन नहुने उनले बताए । जुलुसमा संग्लग्नहरुले हत्यारालाई कारबाहि गर्न आग्रह गर्दै निर्दोषलाई छोड्न प्रसासनलाई अनुरोध गरे । घटना जातिय विभेदकै कारण भएको उनीहरुको भनाई रहेको छ ।मृतकका काका नाता पर्ने शम्भु नेपालीले जग्गाको बिबादका कारण राजेशलाई मारेको भन्दै जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा उजुरी परेको थियो । खुर्कोट १ का हत्या आरोपमा पक्राउ परेका मोहन सुनारकी आमा देवी सुनारले जग्गाको विवादमा शम्भु नेपालीले नै हत्या गरेको आरोप लगाउँदै वैशाख १७ गते जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा जाहेर दिएकी थिइन् । घटना घटेको ६ दिनपछि मृतकका काका शम्भु नेपालीलाई प्रहरीले गिरफतार गरि हत्या आरोपमा अनुसन्धान थालेकोे थियो ।सोहि उजुरीका आधारमा प्रहरीले शमभुलाई अनुसन्धान जारी राखेको छ । 

उनीहरुले घटनालाई जातिय आधारमा कारबाही गरियोस् भनी माग गरेका छन् । पाङ्ग गाविस २ का चन्द्रवहादुर विकको छोरा रामकृष्ण सुनारको ०७० चैत्र २१ गते वत्रवन्धमा दाल छोएरको विषयमा कुटपीट भएको थियो । घाइते राजेश नेपालीको चैत्र २९ गते मणिपाल अस्पताल पोखरामा मृृत्यु भएको थियो । घटनामा संग्लग्न भएको आरोपमा पाङ २ का शम्भु नेपाली, श्याम नेपाली, विनोद नेपाली ,सुरेश नेपाली र दिनेश नेपाली वाग्लुङ्गवाट निम्ता मान्न आएका शंकर विक रविन वोहरा, सन्तोष विक र शंकर विक जनही २ हजार रुपैया धरौटीमा वैसाख ३ गते रिहा भएका थिए । जिल्ला प्रहरी कार्यालयका अनुसार छुवाछुत विवादमा पक्राउ भएका मध्ये पाङ्ग गाविस २ का विष्णु सुनार, अशोक सुनार, चन्द्रवहादुर विक र रामकृष्ण विक र खुर्कोट १ का मोहन विक र प्रकाश विकका विरुद्ध कर्तव्य ज्यान मुद्दामा म्याद थपी अनुसन्धान अघि वढाएको छ । - साभार: रातोपाटी

अन्तर्जातिय प्रेमविवाह गरेकी महिलाद्वारा नाता कायम मुद्दा

  ०७१ वैशाख २८ गते, सप्तरी । मधवापुर गाविस-७ की २५ वर्षीया सोमकुमारी मगरले पति २२ वर्षीय इन्द्रकुमार मोचीसँग नाता कायमका लागि वैशाख २८ गते जिल्ला अदालतमा मुद्दा दर्ता गरेकी छन् ।

आरोपितले विवाह दर्ता गर्न नमानेको र सासू-ससुराले समेत मानसिक यातना दिई घर छाडेर जान भनेको भन्दै पीडितले आरोपितसँग नाता कायम गरी विवाह दर्तासमेत बनाइ पाउन मुद्दा दर्ता गरेको अदालतले जानकारी दिएको छ ।

आरोपितको घरपरिवारका सदस्यहरूको व्यवहारले धोका हुने लागेकोले नाता कायम गरी विवाह दर्ता बनाउन पीडितले निवेदनमा माग गरेकी छन् । दुई वर्षदेखि प्रेमसम्बन्ध भई पीडित ०६९ वैशाख २५ गतेदेखि र आरोपित पतिको घरमा बसेकी छन् ।

जातीय विभेदका कारण समुदायीक वनको उपभोग गर्नबाट वञ्चित

०७१ वैशाख २८ गते,बैतडी । वाशुलिङ्ग गाविस-२ ग्वानीका मुक्तहलिया समुदायका ३० घरपरिवारले जातीय विभेदका कारणले समुदायीक वनको उपभोग गर्नबाट वञ्चित रहेका छन् । नजिकै रहेको सिराड भकुण्डे सामुदायक वन उपभोग गर्नबाट स्थानीय पाण्डेय र चन्द थरका कथित गैरदलित समुदायले कथित दलित भनिएका मुक्त हलिया समुदायलाई विगत २० वर्षदेखि सो वन उपभोग गर्नबाट वञ्चित गरेकाले सो वन उपभोग्तामा समावेश गराईपाउँ भनि मुक्तहलियाले गठन गरेको सङ्घर्ष समितिका तर्फबाट वैशाख २८ गते जिल्ला वन कार्यालय बैतडीमा निवेदन दिएको पीडित जयराम लुहारले वताए ।

सो क्षेत्रमा बसोवास गर्ने हामी दलित तथा हलिया समुदायले विगत २० वर्षदेखि गैरदलित समुदायको डोली बोक्ने, सिनो फल्ने, हलिया खलियामा काम गर्न छोडेको भन्दै दलित समुदायका व्यक्ति सो वनमा घाँस, दौरा काटन गए गैदलित समुदायका व्यक्तिहरूले पटक-पटक अवरोध श्रृजर्ना गर्ने गरेकोले त्यसको विरोधका लागि ०७१ वैशाख १३ गते गाउँमा पीडितहरूको भेला गाउँमै बोलाई सङ्घर्ष समिति गठन गरी यो कदम चालेको स्थानीय पीडित काशीराम महरले बताए ।

यस विषयमा यस अघि रेन्जपोष्ट वाशुलिंङ्मा पीडित पक्षबाट निवेदन दिँदा इलाका वन कार्यालय पाटन बैतडीबाट घटनाको स्थलगत अनुगमन गरी दुवै पक्षको सहमतिमा समाधान निकाल्ने सहमति भएको जिल्ला वन कार्यालय बैतडीले जनायो । तर, पीडितहरूले वन उपभोग गर्न नपाएकोले नै सङ्घर्ष समिति गठन गरेको जनाएका छन् ।

अन्तर्जातीय विवाह गरेका जोडीले दुई वर्षपछि प्रोत्साहन रकम पाए

रामेछाप, वैशाख २८ – अन्तर्जातीय विवाह गरेका ओख्रेनी गाविस ६ का यादव नेपाली र निरन्जना तामाङको जोडीले विवाह गरेको दुई वर्षपछि राज्यले घोषणा गरेको प्रोत्साहन रकम पाएका छन् ।

२०६८ साल असारमा वैवाहीक जीवनमा बाँधिएको यो जोडीलाई आइतबार निमित्त प्रमुख जिल्ला अधिकारी सुन्दर भट्टराइले एक लाख रुपैयाँको चेक हस्तान्तरण गर्नुभयो ।

सरकारले अन्तर्जातिय विवाह गर्ने जोडीलाई विवाहपछि प्रोत्साहन बापत प्रति जोडी एक लाख रुपैयाँ नगद उपलब्ध गराउने निर्णय गरे अनुसार यो जोडीले विवाह गरेको दुई वर्षपछि रकम पाएको हो ।

सरकारी घोषणा अनुसार प्रोत्साहन रकम लिन जिल्ला प्रसासन कार्यालयमा सम्बन्धित कागाजातसहीत पटक–पटक प्रयास गरेका यादव र निरन्जनाको जोडी रकम पाएपछि उत्साही देखिएको छ ।

तत्काल रकम पाउने आशाले कागजपत्र पेश गरेपनि ढिला भएको उनीहरुले गुनासो गरे । ८ महिनाकी छोरीको साथमा सदरमुकाम मन्थली पुगेका उनीहरुले विवाह गरेपछि गाउँमा ठुलो तनाव झेल्नुपरेको बताए ।साभार : उज्ज्यालो

भोक भोकै र प्यासप्यासै वनकट्टीका अग्नी पिडित

गोपाल शर्मा भट्टराई-दाङ २७ बैशाख । विदेश गएका श्रीमान घर फर्कीने खवरले दिलसरा सुनार धेरै खुसी थिइन् । उनी मात्रै हैन परिवारका सबै घरमा खुसी थिए । तर, श्रीमान घर नफर्कीदै ज्यान गुमाएको खवर आयो । सुनार संघै परिवारमा ठूलो वज्रपात पर्याे । यो पिडा सेलाउन नपाउदै सुनारलाई फेरी अर्काे ठूलै बज्रपात भयो घरमा आलागि भए पछि ।

‘वाच्ने आशा रतिभर छैन दैव पनि मेरै पछि लाग्यो , के भैरहेको छ, यो दैवले पनि हामी माथी के गरीरहेको छ’ दिलसराले भनिन् –‘अव कसको आशामा वाच्ने श्रीमानलाई दैवले लग्यो घरलाई आगोले खायो।’ आँखा ओभाएका छैनन् रुदा रुदा आँखा पनि सुन्नीएका छन् उनले रुदै भनिन् । शुक्रवार दिउसो राजपुर–९ वनकट्टी मा लागेको आगोले एउटा पुरै गाउँ जलेर खरानी भएको छ । गाउका सबै घर र सम्पती जलेर नष्ट भएको छ । गाउको झण्डै अढाइ करोड रुपैया वरावरको क्षति बेर्हाेर्नु परेको छ राजपुर बासीले ।

अग्नी पिडितको विचल्ली छ । एक छाक खाने अन्न छैन्, फेर्ने लुगा, पकाउने भाँडा र भाडामा पाक्ने समेत केही पनि छैन् । पिउने पानी पनि छैन् । भोक भोकै र प्यास प्यासै आगलागी पिडित वस्न वाध्य छन् ।‘आगोले सवै खायो, केही वचेको छैन्, अव के खाएर वाच्ने हो’ पिडित रामु कुमालले भने –‘हामी भोक भोकै र प्यास प्यासै वस्न वाध्य छौं ।’ हाम्रो खुला आकास मुनीको बास छ ।

आगोले वनकट्टी गाउँका ३३ घर र ३६ गोठ गरी गोठ गरी ६९ घर गोठ पूर्ण रुपमा जलेका छन् । शुक्रवार दिउसो पौने दुई बजे देखी लागेको आगो शनिवार बेलुका सम्ममा पनि पूर्णरुपमा नियन्त्रणमा आउन सकेको छैन् । घरमा अझै धुवा पुत्ताउदै छ । विद्युतका  पोलहरु ढलेका छन् । वस्ती जंगल छेउँमा भएकाले रुखहरुमा आगो सल्कीएको छ । अग्नी पिडितहरुले स्थानीय सूर्याेदय प्राथमिक विद्यालय र वारीको कान्लामा रात गुजारी राखेका छन् । दिन काटिरहेका छन् ।
 
लमही नगर विकास समितिको दमकलले रात दिन गरेर आगो निभाउने प्रयास गरेपनि पूर्णरुपमा नियन्त्रणमा आउन नसकेको हो । तिव्र हावा हुरी चलीरहनु र आगलागी भएका घरमा सालका काठ भएकाले पनि आगो पूर्ण रुपमा निभाउन गाह्रो भएको हो । प्रहरी र स्थानीय वासिन्दाले आगो निभाईरहेका छन् । आगलागी भएको स्थानमा पुग्न मुस्किल छ । लमही, गढवा वेला हुदै राजपुरको वनकट्टी पुग्न करिव पौने तिन घण्टा लाग्छ । सतवरीयाको रिहार हुदै तेलीया वाट पुग्न थोरै समय लागेपनि राप्ती नदीमा पुल नहुदा गाडी जान नसक्दा आगो नियन्त्रणमा असजीलो भएको हो ।

राहत वितरण गर्न प्रजिअ गाउँमा

आगलागी पिडितलाई राहत वितरण गर्न प्रमुख जिल्ला अधिकारी रविलाल पन्थ सहीतको एक टोली आगलागी स्थल वनकट्टी पुगेको छ । सो क्रममा जिल्ला प्रसासन कार्यालय दांगले ३३ घरका ३६ परिवारलाई पाँच हजारका दरले एक लाख ८० रुपैयाँ नगद राहत प्रदान गरेको छ । वनकट्टीमा भएको आगालागीका विषयमा प्रधानमन्त्री कार्यालयवाट ध्यानाकर्षण भएको र राहत वितरण कार्यलाई प्रभावकारी वनाउन निर्देशन दिएको समेत पन्थले जानकारी दिए ।

जिल्ला प्रसासन कार्यालय दांगले विरबहादुर सुनार, पूर्ण बहादुर वस्नेत, तारा वस्नेत, भुपबादुर वस्नेत, विष्णु देवी  वस्नेत, घनश्याम वस्नेत, दिबहादुर भण्डारी, दलबहादुर वस्नेत, कमला खत्रि, हुमबहादुर खत्रि, तेजबहादुर खत्रि, विजय खत्रि, मिलाल खत्रि, सूर्य नेपाली, विजय नेपाली, धनबहादुर कुवर, सञ्जय कुवर, नेत्र कुमाल, निमबहहादुर कुमाल, निमा वली, पार्वती वली, छेत्रहादुर वली, जितबहादुर नेपाली, राजत्रहादुर नेपाली, रामु कुमाल, डिल्ली कुमाल, सौर्य कुमाल, विश्राम चौधरी, सिताराम चौधरी, वाधुराम चौधरी, बमबहादुर चौधरी, जयराम चौधरी, सावित्रा वली, प्रेमबहादुर खत्रि, कुलबहादुर खत्रि, श्याम कुमाल लाई राहत प्रदान गरेको हो ।

राजपुर गाविसका सचिव मेघसिंग पछाईको अध्यक्षतामा सम्पन्न राहत वितरण कार्यक्रममा अवसरमा देउखुरी उद्योग वाणिज्य संघ, नेपाल रेडक्रस उपशाखा लमही, उपशाखा गढवा, लालमटीया उपशाखा, सिसहनिया गाविस, सांग्रीला पानी उद्योग लगाएतका संघ संस्था वाट संकलीत राहत सामाग्री वितरण गरिएको थियो । उनीहरुलाई खाद्यान्न, चिउरा, लत्ता कपडा र भाँडा कुडा प्रदान गरिएको छ ।

एक्काएक धुरीमा आगो देखीयो
रामकुमारी सुनार ६० बर्षीय : म घरमै थिए । वुहारी र श्रीमान मिलमा जानु भएकोे थियो । म कुविन्डा काटीरहेको थिए । एक्कासी घरको धुरीमा आगो देखे । होस सवै उड्यो । छोरी वाहीर रुख मुनी सुतीराखेकि थिइ । छोरीले वाख्राको खोर खोल्न भन्दै थिए । कसो गर्दा गोठको ढोका खोले । केही वाख्रा वाहीर निस्कीए । ६ वटा जती जले । छोरा टेकबहादुर दुवै गएको चार वर्ष पुगेको थियो । घर फर्कीन एक हप्ता मात्रै थियो तर, छोरा ज्यूदै आउन पाएन । छोराको हृदय घातका कारण मृत्यू भएको खवर आयो अनि लास पनि आयो । छोरा वितेको तिन महिना नवित्दै यस्तो पिडा आईलाग्यो । छोराको मृत्यू पछी राहत स्वरुप आएको तिन लाख ५० हजार घरमै थियो । ६० हजार रुपैयाँ वुहारी संग थियो । भर्खर २ तोला सुन वनाइएको थियो । लगाएको एक सरो कपडा वाहेक अरु केही वचेन ।

अव कस्को राहारामा ज्यूने
दिलसरा सुनारः उहाँ(श्रीमान) वितेको तिन महिना नवित्दै हामी माथी ठुलो बज्रपात प¥यो । घर चल्यो, घरमा रहेका नगद, गरगहना सवै खरानी भयो । एक सरो लगाउने कपडा छैन्, खाने अन्न पनि छैन् । अव कसरी वाच्ने । तिन छोरा छन् । यीनलाई कसरी पाल्ने । ज्यूने आधार उहाँनै हुनुहुन्थ्यो उहाँले छाडेर गएपछी वस्ने वास पनि आगोले खायो ।

साभार : कारोबार

कैलालीमा कार्यरत प्रहरी जवान गोपाल लुहारले आत्महत्याको प्रयास

धनगढी : तास खेलिरहेको तस्बिर स्थानीय पत्रिकामा प्रकाशित भएपछि जिल्ला प्रहरी कार्यालय कैलालीमा कार्यरत प्रहरी जवान गोपाल लुहारले आत्महत्याको प्रयास गरेका छन्। उनले शुक्रबार बिहान तरकारीमा हाल्ने झोल विषादी सेवन गरेका हुन्।धनगढीबाट प्रकाशित राष्ट्रिय सन्दर्भ पत्रिकाले लुहारको धनगढी नगरपालिकाको वडा नं. १ शिवनगरमा बर्दीमै तास खेलिराखेको तस्बिर प्रकाशित गरेको थियो। कैलालीका प्रहरी उपरीक्षक मोहनराज जोशीले पनि प्रहरी जवान लुहारले विषादी सेवन गरी आत्महत्या गर्न खोजेको स्वीकार गरेका छन्। उनले जागिर जाने चिन्तामा विष सेवन गरेको बुझिएको छ।

'शनिबार दिउँसो लुहारको ड्युटी शिवनगरमा थियो, मलाई एकजना पत्रकारले फोन गरेर लुहारले तास खेलिरहेको बारे जानकारी दिए। मैले पनि बर्दीमा तास खेलिरहेको भेटिएमा कारबाही गर्ने कुरा गरें', प्रहरी उपरीक्षक जोशीले भने। 'पत्रकारले फोन गरेको साँझ म जिल्ला प्रहरीबाट बाहिर निस्कन लागेको बेला ड्युटी सकाएर लुहार जिप्रका पस्दै थिए। मैले दिनभरि कहाँ थिस् भनें। उसले शिवनगर ड्युटीमा थिएँ सर भन्यो। अनि मैले यसरी पत्रकारले तास खेलेको फोटो छ भनेर मलाई सोधेका थिए। मैले बर्दीमा तास खेलेको भेटिएमा त जागिरै जान्छ भनेको छु। तिम्रो फोटो भोलि छापियो भने तिम्रो जागिर जान्छ है विचार गर्नु भनें', प्रहरी उपरीक्षक जोशीले भने, 'साँच्चै दोस्रो दिन त सोही पत्रिकामा तास खेलिरहेको अवस्थाका दुई फोटो छापिए, अनि लुहारलाई अब त मेरो जागिर जान्छ भन्ने लाग्यो होला र शुक्रबार बिहानै विष खाएछ।'

जवान लुहारको कोहलपुर मेडिकल कलेजमा उपचार भइरहेको छ। जिल्ला प्रहरी कार्यालय नजिकै रहेको डेरामा विष सेवनलगत्तै सहकर्मीले देखेपछि उनलाई सेती अञ्चल अस्पताल पु:याइएको थियो। त्यसपछि उनलाई कोहलपुर लगिएको छ। उनको उपचारमा ३० हजार भन्दा बढी खर्च भइसकेको र अवस्था सामान्य बन्दै गएको प्रहरी उपरीक्षक जोशीले बताए।

लुहारको खल्तीमा 'सुसाइड नोट' पनि फेला परेको प्रहरी उपरीक्षक जोशीले बताए। 'मेरो धेरै ठूलो गल्ती भयो। मैले एसपी सापको निर्देशनविपरीत तास खेलें, झन् तास खेल्नेलाई पक्रिने अभियान चलाइरहेका एसपी सापको केही पनि दोष छैन। अब मेरो जागिर जाने भो, मलाई मर्नबाहेकको केही विकल्प छैन', जवान लुहारले सुसाइड नोटमा लेखेको प्रहरी उपरीक्षक जोशीले बताए।

प्रहरी उपरीक्षक जोशीले कैलाली आएपछि लागूपदार्थ सेवनकर्ता र जुवातास खेलिरहेका हजारौं जना पक्राउ परिसकेका छन्। 'प्रहरीले जुवातास विरुद्धको अभियान सञ्चान गरिहेका बेला आफैं तास खेलिरहेको प्रमाणित भएपछि कारबाहीमा पर्छु भनेर पनि विष खाएको हुनुपर्छ', एसपी जोशीले भने। उनले लुहार जाँडरक्सी नखाने, भनेको काम इमानदारीका साथ गर्ने जवानमा गनिने गरेको पनि बताए। 'तर कमजोरी सबै मलाई त थाहा हुँदैनन्, तास त खेल्दो रहेछ', एसपी जोशीले भने। उनले लुहारमाथि निको भएपछि विभागीय कारबाही गरिने भए पनि उनको स्वास्थ्य अवस्था ठीक नभएकाले अहिले नै त्यसबारेमा नबताउने प्रहरीले जनाएको छ।

सुन चोरेको आरोपमा उत्तम पक्राउ

गोरखाको पालुङटार गाबिस वडा नं. ८ की दानमायाँ श्रेष्ठले कानमा लगाएको सुन चोरेको आरोपमा एकजना पक्राउ परेका छन्। आँपपिपल गाबिस घर भएका २९ वर्षिय उत्तम परियार सुन चोरेको आरोपमा पक्राउ परेका हुन्।

 

इलाका प्रहरी कार्यालय ठाँटीपोखरीबाट खटिएको प्रहरी टोलीले शुक्रबार परियारलाई वडा नं. ९ को चारकुनेबाट पक्राउ गरेको बताइएको छ। श्रेष्ठले कानमा लगाएको ठूलो रिङ २ थान र सानो सिलमुन्द्री २ थान गरी सवा तोला सुन परियारले चोरेको इप्रका ठाँटीपोखरीका प्रहरी निरीक्षक द्वारिका घिमिरेले बताए।  परियारलाई पक्राउ गरी जिप्रका गोरखा ल्याइएको र थप अनुसन्धान अघि बढाएको उनले जानकारी दिए। आफूले बाटो बिराएर सुन चोरेको ओरोपी परियारले बताएका छन्। परियार दानमायाँको छोराको साथी हुन्। साभार: सेतो पाटी

हाम्रो सरोकार भाग -१३

दलित महिला संघ फेडोको सहयोगमा संचालित कार्यक्रम हाम्रो सरोकार । आजको कार्यक्रममा लोकतन्त्रका हिमायती बताउने कांग्रेश र एमाले सरकार बनाउदा किन दलित समुदाय किन बाहिर राखियो ? दलित महिला सभ्सादहरुको बिचारमा दलितको खास खास समस्याहरु के के हुन  जस्ता कुरा समेटिएका छन् ।

हाम्रो सरोकार भाग -१७

दलित महिला संघ फेडोको सहयोगमा संचालित कार्यक्रम हाम्रो सरोकार । आजको कार्यक्रममा बाकेका दलितहरुका समस्याहरु समेटिएको स्थलगत रिपोर्ट

हाम्रो सरोकार भाग -१४

दलित महिला संघ (फेडो) को सहयोगमा सञ्चालित कार्यक्रम हाम्रो सरोकार।

Strengthening Dalit women’s rights in Nepal’s new constitution

Abigail Hunt, Policy & Advocacy Mananger, and Cintia Lavandera, Programmes Manager, travelled to Nepal to work with Womankind’s partners. Abigail Hunt reports back…

In 1996 civil war broke out in Nepal, which ended with a peace agreement in 2006. Since the conflict Nepal has seen a series of short-term coalition governments, and Nepali politics has been characterised by long and difficult negotiations between the main parties.

To date, no consensus has been reached on the content of a permanent constitution to govern the country. An Interim Constitution is currently in place, under which a Constituent Assembly is charged with writing Nepal’s permanent constitution. Elections to a second Constituent Assembly were held in November 2013, and political leaders have pledged to draft a new constitution by February 2015.

A constitution is a country’s most import legal document, setting out the basic structure of government and the relationship between the government and its people. Besides establishing a government’s power, a constitution also cites and protects the fundamental rights of the people living in the country. Therefore agreeing a permanent constitution is essential to lasting peace and democracy – and is an urgent priority for the government, civil society and people of Nepal.

Womankind facilitates an advocacy workshop with FEDO, May 2014 (c) Womankind

Against this backdrop I travelled to Nepal last week to work with the Feminist Dalit Organisation (FEDO), a Womankind partner since 2009. FEDO has a long experience of working with community groups to ensure the political and public participation of Dalit women in Nepal, who experience significant caste and gender-based discrimination.

With 10 months still to go until the Constituent Assembly approves the new constitution, FEDO is determined to take part in the discussions happening across the country so that Dalit women are not forgotten. More precisely, FEDO wants to ensure that Dalit women’s right to full participation in political and governance bodies is confirmed within the text.

As a large network, with members in 56 of Nepal’s 75 Districts, FEDO is in a strong position to make the voice of Dalit women heard. However getting this voice listened to, and in the right places, is what counts.

Therefore whilst in Nepal Womankind facilitated a three-day advocacy workshop to analyse the constitution-making process and plan alongside FEDO how best to engage in it. During this time many passionate discussions on the importance of Dalit women’s full and meaningful participation in political and public life took place – with the new constitution unanimously considered to be an important guarantor of these rights.

For FEDO, the message is clear: a specific constitutional clause stipulating Dalit women’s compulsory proportional representation in Nepal’s political and public bodies is crucial. Without this, Dalit women will continue to be excluded from the decision-making processes which affect their lives, and their priorities overlooked by largely disinterested policy-makers.

FEDO’s Executive Director, Bhim Bahadur B.K., said, “We believe that constitutional and legal provisions are the best way to ensure Dalit women’s representation in all structures of state affairs. This is why we are working for Dalit women’s inclusion in the development and implementation of the new constitution.”

Following the workshop I met with another Womankind partner organisation – Women for Human Rights – to discuss their work supporting women’s economic empowerment in west Nepal. Finally, just before leaving I attended a planning meeting on the upcoming Beijing +20 review, organised by a coalition of Nepali women’s rights organisations and chaired by Womankind’s partner Saathi.

source:-Womankind

जबर्जस्ती तानेर बिहे गर्ने अर्जुन खाती फन्दामा

बझाङ : चौधारी ५ का अर्जुन खातीले गाउँमा चल्दै आएको चलनअनुसार आफूलाई मन परेकी सोही गाविस ४ की सूर्यकलाकुमारी रावललाई जबर्जस्ती तानेर बिहे गर्ने प्रयासमात्र गरेनन्, गोठसम्म पुर्‍याएर सिउँदोमा सिन्दुर पनि हालिदिए। उनको योजना थियो- गोठमै भए पनि सिन्दुर हालेपछि खसी काटेर भोज गर्ने। तर पढ्दै गरेकी सूर्यकला सचेत भएका कारण अर्जुनले भोज गर्ने योजना पूरा गर्न पाएनन्।

उमेर पुगेका युवक र युवतीबीच मन मिलेर सहमति भएमा परिवारले नमाने पनि बिहे गर्न रोकटोक हुन्न। तर सुदूरपश्चिमको पहाडी जिल्ला बझाङमा भने केटा पक्षलाई कुनै युवती मन परे जबर्जस्ती तानेर बिहे गर्ने चलन अझै कायमै छ। अहिले पनि बझाङका लेकगाउँ, छान्ना, दौलीचौरलगायत दुर्गम गाउँमा युवतीलाई जबर्जस्ती तानेरै बिहे गर्ने चलन छ।यसैको पछिल्लो शृंखला हो- अर्जुनको बिहे गर्ने प्रयास। उनले सोमबार मोरीबगरबाट घरतर्फ एक्लै जाँदै गरेकी सूर्यकलालाई बीच बाटोबाटै जबर्जस्ती तानेर बिहे गर्न स्थानीय महेश खातीलगायत साथीको सहयोग पनि मागेका थिए।

अर्जुनले आधा बाटोसम्म तानेर लगे पनि सूर्यकलाले बिहे गर्न अस्वीकार गरेपछि बिहीबार घटना सार्वजनिक भएको हो। गाउँमा चल्दै आएको चलनअनुसार केटाले मन पराएकी केटीलाई तानेर घरमा लगी सिन्दुर हालेपछि बाध्य भएर केटीले बिहे स्वीकार्नु पर्थ्यो।

युवतीले बिहे गर्न नमानेपछि अर्जुनले साथीहरूको सहयोग लिएर जबर्जस्ती तान्दै भैंसी गोठसम्म पुर्‍याएर सिउँदोमा सिन्दुर भरेका थिए। जबर्जस्ती तान्दा सूर्यकलाका लुगासमेत च्यातिएका छन्। सूर्यकला गाउँकै स्कुलमा पढिरहेकी छन्।सूर्यकला र उनका अभिभावक अर्जुनसँग बिहे गर्न राजी थिएनन्। त्यसैले सिन्दुर हालेपछि लाजले पनि सूर्यकलाले बिहे स्वीकार्ने अर्जुनलाई लागेको थियो। तर सूर्यकलाले गाउँमै पहिलोपटक यस्तो चलनविरुद्ध विद्रोह गरिन् र जबर्जस्ती तान्ने अर्जुनविरुद्ध उजुरी गर्न जिल्ला प्रहरी कार्यालयसम्म पुगिन्।

जबर्जस्ती तान्न थालेपछि सूर्यकला चिच्याउँदा उनकी आमाले देखेपछि केटाहरूको समूह भागेको थियो। सूर्यकलाले बिहीबार सदरमुकाम चैनपुर आएर जबरजस्ती विवाह गर्न खोजेको र कुटपिट गरेको भन्दै जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा जाहेरी दिएकी छन्। जबर्जस्ती तान्दा उनको शरीरमा घाउ पनि लागेको छ। उनलाई उपचार गर्न मंगलबार जिल्ला अस्पताल पुर्‍याइएको थियो। अस्पतालमा सूर्यकलाले भनिन्, 'मेरो विचारविपरीत जबर्जस्ती विवाह गर्नु खोज्नु गैरकानुनी हो। यसमा संलग्नलाई कानुनी कारबाही हुनुपर्छ।'

मटेला प्रहरीचौकीका इन्चार्ज काशीनाथले घटना भएकै दिन राति सूर्यकलाले फोनबाट जानकारी दिएपछि प्रहरी घटनास्थल पुगेको बताए। उनले भने, 'प्रहरी चौधारी गएका छन्। अभियुक्त फेला परेका छैनन्।
'साभार: अन्नपुर्ण

न्यानो घरमा बस्ने दलित परिवारको सपना अधुरै

चन्द्रौटा (कपिलवस्तु)  / न्यानो र पक्की घरमा बस्ने मीठो सपना बोकेकी कपिलवस्तु चनई ९, मदवाकी तुल्सरी सुनारको सपना अधुरै रह्यो । जनता आवास कार्यक्रमले फुसको झुपडी भत्काएर इट्टाको गारोसहितको दुई कोठे घर बनाइदिने आशा जगाई तीनवर्षअघि जग उठाएर बीचमै छोडेपछि न्यानो घरमा बस्ने तुल्सरीको सपना अधुरै बनेको हो । नेपाल सरकारले शहरी विकास तथा भवन निर्माण डिभिजन कार्यालयमार्फत ल्याएको जनता आवास कार्यक्रममा तुल्सरी मात्र होइन त्यस बस्तीका अति विपन्न ४३ दलित घरपरिवार यतिबेला विचल्लीमा परेका छन् ।

“सरकारले निःशुल्क नमूना घर बनाइदिने सपना देखायो तर बीचमै अलपत्र पारेर गयो”, स्थानीय कमला परियारले गुनासो पोखिन् । आफूहरु गरीब भएकै कारण सरकारले बनाइदिएको अधुरो घर समेत पूरा गर्न नसकेको उनले दुःखेसो पोखिन् ।
न्यानो घरमा बस्न पाउने अभिलासा बोकी बनाएको फुसको घर समेत भत्काएपछि सानो कटेरोमा गुजारा चलाउँदै आएका करीब ९० वर्षीय वृद्ध मोतीलाल सुनार आफ्नो सपना अधुरै बनेको गुनासो गरे ।

त्यसैगरी सोही ठाउँका भिमबहादुर सुनारले सरकारले जग उठाएर अलपत्र पारेपछि आफैंले इंटा बनाएर इटाको कच्ची गारो लगाएर ओत्ने थलो बनाएको बताए । नयां घर बनाइदिने आश्वासन देखाएर सरकारले भएको पुरानो छाप्रो र घर टहरा समेत भत्काएपछि आफूहरु निकै कष्टपूर्ण जीवन विताउनु परेको त्यहाँका दलित परिवारले गुनासो गरेका छन् ।

सरकारले ०६६÷०६७ को बजेट बक्तव्य मार्फत ल्याएको जनता आवास कार्यक्रम कपिलवस्तु जिल्लाको मदवा गाउँमा तीन वर्षअघि दुई कोठे भवन निर्माणका लागि बनाएको जग अहिले जीर्ण अवस्थामा छ । जिल्ला वन कार्यालयले बनक्षेत्र ओगटेर घर बनाएको दावी गदैं निर्माणाधिन घर वीचमै रोकिदिएपछि यहांका विपन्न दलित परिवार अहिले घर न घाटका भएका छन् ।

जिल्लाका पाँच गाबिसमा पहिलो चरणमा ४ सय २६ अति विपन्न दलित परिवारका लागि घर निर्माण गर्ने महत्वकांक्षी लक्ष्य मदवा गाउँमा भने वीचमै अधुरो रहँदा यहांका स्थानीयले पाउनुसम्म सास्ती पाएका छन् । वन कार्यालयले वनक्षेत्रभित्र बनाएका घर निर्माण कार्यमा रोक लगाएपछि सरकारको लाखौं रुपैयां खेर गएको छ ।
सरकारले जिल्लाका धरमपनिया, हरिहरपुर, सोमडीह, चनई र रामनगर गाविसमा आर्थिक बर्ष २०६७ भित्रै घर निर्माण कार्य सम्पन गर्ने गरी जनता आवास कार्याक्रम लागू गरेको थियो । तर छनौट भएका अधिकांश स्थानमा जग मात्र बनाई विपन्न, गरीब दलित परिवारलाई विचल्लीमा पारेका छ । प्रति घर १ लाख ४९ हजारका दरले टिनको छानो युक्त भान्सा सहितको २ कोठे घर निर्माण कार्य बनाउने बताएपनि भवन निर्माण कार्य वीचमै अलपत्र अवस्थामा परेपछि सरकारको जनता आवास कार्यक्रम वीचमै थला परेको छ ।

संयुक्त दलित आन्दोलन -त्रिभुवनचन्द्र वाग्ले

धेरैपहिलादेखि आवश्यकता ठानिएको संयुक्त दलित आन्दोलनले आकार लिएको छ ।  यसअघि पनि पहिलो संविधानसभामा दलितका पक्षमा प्रभाव पर्ने उद्देश्यले अन्तरदलीय प्रकारको संयुक्त दलित समितिमार्फत आन्दोलन अघि बढाउने काम भएको थियो ।  दोस्रो संविधानसभामा दलित समुदायको उपस्थिति, घटेको दलित सभासद् संख्या, संविधानका अन्तरबस्तुमा दलितका अधिकार, मन्त्रिमण्डलमा दलित सुमदायको अनुपस्थिति र सञ्चार माध्यम तथा नेपाल पत्रकार महासंघको समावेशीकरणजस्ता विषय सवाल आइरहेको अवस्थामा दलित आन्दोलनका लागि एकताबद्ध प्रयास हुनु आफैंमा राम्रो शुरुवात हो ।  
दलित आन्दोलन भन्नेबित्तिकै विगतमा राजनीतिक पार्टीका भातृसंगठनहरूको संयुक्त प्रयासलाई मात्र बुझिन्थो ।  अहिले दलित गैरसरकारी संस्थाहरूको उपस्थिति पनि प्रभावकारी भएकाले दलित सामाजिक संस्थाहरू र पार्टीका भातृसंस्थाको साझा पहलमा दलीय स्वार्थभन्दा माथि उठेर दलित आन्दोलनलाई एकीकृत गर्नु आवश्यक देखिएको छ ।  यस्तो प्रयासले आन्दोलनमा सहभागिता र संरचनालाई बलियो बनाउने छ ।  सामाजिक संस्था र राजनीतिक भातृ संगठनहरूले एकले अर्कोको अस्तित्व अस्वीकर गर्ने वा निषेध गरेर दलित आन्दोलनलाई समन्वयात्मक रूपमा अघि बढाउन सकिंदैन भन्ने इतिहासले पुष्टि गरिसकेको छ । 
  आन्दोलन ‘एजेण्डा’मा अघि बढ्ने प्रक्रिया भएकाले यसका लागि दलित नेतृत्वले आन्दोलनका एजेण्डा तयार गर्नुपर्छ ।  दलित आन्दोलन भनेको जातीय छुवाछूतविरुद्धको प्रतिरोध मात्र होइन ।  समग्रमा मानव प्रतिष्ठा, समानुपातिक मानव विकास, राष्ट्रिय एकता र सामाजिक सहिष्णुतासम्म दलित आन्दोलनका एजेण्डा बन्नु पर्दछ ।  दलित आन्दोलनले जातीय र समुदायको घेराबाट माथि उठेर राष्ट्रिय ‘एजेण्डा’मा प्रवेश गर्नुपर्दछ ।  यस्तो आन्दोलनको लक्ष्य जातीय छुवाछूतमा मात्र सीमित रहनु हुँदैन ।  यो आन्दोलनले नेपाललाई विश्वका समृद्ध राष्ट्रको सूचीमा कसरी समावेश गराउन सकिन्छ भन्ने कुरालाई पनि ध्यान दिनु पर्दछ ।  दलितका आर्थिक सामाजिक समस्या थाँती राखेर मुलुकलाई ‘विकासशील’ राष्ट्रमा परिणत गर्ने प्रयास सफल हुँदैन भन्ने सन्देश दिनसक्ने दलित आन्दोलनको एजेण्डा बन्नु पर्दछ ।  आन्दोलनलाई व्यापक बनाउनु पदर्छ । 
 दलित आन्दोलनलाई बुझ्ने दृष्टिकोणमा दलित र गैरदलित दुबै फाँटमा संकुचित मनोविज्ञान रहेको छ ।  यस्ता संकुचन हटाएर सो आन्दोलनलाई सहभागिता र ‘एजेण्डा’मा व्यापक बनाइसकेपछि यसले ग्रहण गर्ने आयतन पनि ठूलो हुनपुग्दछ ।  दलित आन्दोलन भनेको कुनै अमुक छुवाछूतको घटनाविरुद्ध गरिने प्रतिरोधमात्र नभएर प्रजातन्त्रको सुदृढीकरणदेखि राष्ट्रियताको जगेर्नासम्म हो भन्ने बुझाउन सकिएन भने यो आन्दोलन यथार्थमा राष्ट्रिय आन्दोलन नभएर जातीय अभियानमा सीमित हुनपुग्दछ ।  विगतमा करिब यस्तै अवस्था रह्यो ।  
स्थापनाकालदेखि नै दलित आन्दोलन विभाजित देखिन्छ ।  चाहे व्यक्तिबीचको टकराव होस् वा राजनीतिक दर्शनका कारण नेताहरूमा आएका विभाजन हुन्, नेपाली दलित आन्दोलनको शुरुवात नै विभाजनबाट भएको छ र अहिले त्यो एकताबद्ध हुने प्रयास गर्दैछ ।  आस्था वा राजनीतिक आदर्शका दृष्टिले एकताबद्ध दलित आन्दोलनको प्रयास असम्भव कुरा हो ।  यस्ता पक्षमा धेरै र आशावादी हुनुहुँदैन ।  
प्रत्येक राजनीतिक दलमा विभाजित दलित संगठन र आस्थालाई भौतिकरूपमा एकताबद्ध गर्ने प्रयास सम्भव र व्यावहारिक नभए पनि समुदाय र राष्ट्रका आधारभूत सवालमा एकताका लागि प्रयास गरिनुपर्दछ, त्यो पनि निश्चित कार्यगत एकताका आधारमा मात्र ।  यस्तो प्रयासले मात्र दलित आन्दोलनलाई परिणाममुखी बनाउँछ । 
अहिलेको मुख्य चुनौती संविधान निर्माण भएकाले दलित आन्दोलनले त्यो पक्षलाई पनि ध्यान ‘एजेण्डा’मा राख्नु पर्दछ ।  संविधान नबन्दाको अवस्थामा सबैभन्दा घाटा दलित समुदायलाई पर्ने निश्चित रहेकाले प्रजातान्त्रिक संविधानमार्फत आफ्नो अधिकार सुरक्षित गराउने अभियानमा पनि दलित आन्दोलन केन्द्रित हुनुपर्दछ ।  संगठित दलित आन्दोलनको सुरुवात तिर फर्कर्ने हो भने २००३ साल तिर पुगिने भए पनि राजनीतिकरूपमा दलित आन्दोलनमा २०३६ सालको राजनीतिक परिवर्तनले ठूलो मोड ल्याएको पाइन्छ ।  २०६३ को आन्दोलनपछि दलित आन्दोलनले आवयश्कता ग्रहण गर्दै गरेको अवस्थामा यो आन्दोलनलाई थप परिणाममुखी बनाउन आन्दोलनको दृष्टिकोणमा व्यापकता ल्याइनु पर्दछ ।  
दलित आन्दोलनले विगतदेखि केही उपलब्धि नै गरेन भन्ने र दलित आन्दोलनले सबैथोक प्राप्त ग¥यो भन्ने दुवैखाले अतिवादी सोचबाट मुक्त हुने हो भने यो आन्दोलनका उपलब्धिमा गर्व गर्ने प्रशस्त ठाउँहरू छन् ।  तिनै उपलब्धिलाई संस्थागत गर्नु वर्तमान दलित आन्दोलनको थप कार्यभार हुनुपर्छ ।  वर्तमान दलित आन्दोलनले राजनीतिक हैसियत मात्र प्राप्त गरेको छैन, सामाजिक अनुबन्धन पनि प्राप्त गरेको छ ।  आज नेपाली समाजमा व्यवहारमा कम र मनोविज्ञानमा जातीय विभेदका व्यवहारहरू अधिक रहेका पाइन्छन् ।  एउटा मानिस व्यक्तिगतरूपमा छुवाछूत गर्दैन तर ऊ विविधकारणले छूवाछूत गर्ने मनोदशाबाट मुक्त हुनसकेको छैन ।  उसमा जातीय विभेदको मनोविज्ञान पारिरहेको हुन्छ ।  यस्तो विरोधाभाषलाई दलित आन्दोलनले छुनुपर्दछ ।  समाजको एउटा सदस्य किन व्यवहारमा जातीय छुवाछूत गर्दैन र मनोविज्ञानमा किन त्यो रुढीग्रस्त चिन्तनबाट मुक्त हुनसक्दैन भन्ने प्रश्नलाई दलित आन्दोलनले उपेक्षा गर्न सक्दैन ।  त्यसैले दलित आन्दोलन टायर बाल्ने र रेलिङ् भत्काउने प्रकारको हुँदैन र हुनु पनि हुँदैन । 
दलित आन्दोलन वर्षौदेखि विद्यमान रुढिग्रस्त मनोविज्ञानविरुद्धको प्रतिकार हो ।  दलित आन्दोलन उपेक्षा र अवहेलना विरुद्धको सामाजिक चेतना हो ।  दलित आन्दोलन एकलकाँटे एकदलीय सोचपूर्ण राजनीतिविरुद्धको बहुलवादी चिन्तन हो ।  त्यसैले दलित आन्दोलनमा को,कति जेल परे वा जुलुसमा सहभागी थिए भनेर  आकार नाप्ने गल्ती गर्नुहँुदैन ।  दलित आन्दोलनले प्रत्येक व्यक्तिको मथिङ्गल हल्लाई दिनुपर्छ ।  प्रत्येक व्यक्ति वैचारिकरूपबाट दलित आन्दोलनमा संलग्न हुनुपर्दछ ।  
भारत स्वतन्त्रताको आन्दोलनमा कति भारतीयको भौतिक सहभागिता थियो होला तर राष्ट्रप्रेमी भारतीय त्यो आन्दोलनमा सहमत थिए ।  त्यसैले आन्दालेनमा सहभागिता र सहमतिलाई पृथकरूपमा बुझ्नु पर्छ ।  यसैकारण नेपाली दलित आन्दोलनमा प्रत्येक सामाजिक न्यायप्रेमी जनताको सहभागिता रहनु पर्छ भनिएको हो ।  यसरी दलित आन्दोलनलाई ओजपूर्ण राष्ट्रिय महŒवको साझा आन्दोलन बनाउन सकिन्छ र सीमिति घेराबाट माथि उठाउन सकिन्छ । 

साभार : गोर्खापत्र 

बाबा रामदेवको टाउको काटेर ल्याउनेलाई एक करोड पुरस्कार

बैशाख २३- जालन्धरको होसियारपुरबाट लोकसभा चुनावमा उठेका बहुजन समाजवादी पार्टीका उम्मेदवार भगवान सिंह चौहानले बाबा रामदेवको टाउको काटेर ल्याउनेलाई एक करोड पुरस्कार दिने घोषणा गरेका छन् ।

बाबा रामदेवले आइतबार राहुल गान्धीले दलितको घरमा ‘पिकनिक र हनिमुन’ मनाएको अभिव्यक्ति सार्वजनिक गरेपछि यसले देशका सबै दलित महिलाको अपमान गरेको भन्दै उनको टाउको ल्याउनेलाई एक करोड पुरस्कार दिने घोषणा गरेका हुन् ।
रामदेवले शुक्रबार लखनऊमा भाषण गर्ने क्रममा राहुल गान्धी पिकनिक मनाउन दलितको घरमा जान्छन् भनेर आरोप लगाएका थिए। ‘बरु दलितकी छोरी बिहे गरेको भए उनको भाग्य खुल्न सक्थ्यो र उनी प्रधानमन्त्री बन्ने थिए’ रामदेवको भनाई थियो ।

रामदेवले यो अभिव्यक्ति दिए लगत्तै कांग्रेस नेता दिग्बिजय सिंहले रामदेवको वयान दलित विरोधी भएको बताएका थिए । उनले रामदेवले सार्वजनिक रुपमा माफी माग्नुपर्ने समेत माग राखेका थिए ।यद्यपि रामदेवले आफ्नो भनाइको उद्देश्य राहुल गान्धी वा दलितहरुको अपमान गर्नु नरहेको बताउँदै ‘हनिमून पिरियड खत्तम भयो’ भन्न खोजेको स्पष्टीकरण दिएका छन् । रामदेवले आफ्नो भनाई प्रति पश्चाताप व्यक्त गरेको पनि समाचारमा जनाइएको छ ।
 
बहुजन समाजवादी पार्टीका कार्यकर्ताहरुले होसियारपुरमा बाबा रामदेवको पुत्लासमेत जलाए ।चौहानकाअनुसार दलित महिलाको अपमान गरेको भन्दै पार्टीका अध्यक्ष मायावतीले पनि रामदेवलाई झुन्ड्याउने माग गरेकी छिन् । रामदेवले हालै मात्र एक कार्यक्रममा गुरु गोविन्द सिंहको तस्विर भएको सोफामा बसेको तस्विर सार्वजनिक भएको थियो ।

परोपकारी महानुभावहरूमा प्रशान्ति वृद्धाश्रमको अपिल

यो तस्वीर केहीदिन पहिला प्रशान्ति वृद्धाश्रमले उद्धार गरेर आश्रममा ल्याईएका असहाय वृद्धको हो। तस्वीरले आफै बोलेको छ,उहाँको अवस्था कस्तो थियो भनेर। करीब चौध दिन सम्म भोकै एक चौतारीमा आफ्नो अन्तिम सास कुरेर बसिरहेका जेष्ठ नागरिक मिश्रीलाल परियारको शरीरमा केवल हाड र छाला मात्र बाँकी थियो, हात भाँचिएको, बोल्न र चल्न नसक्ने अवस्थामा सुर्खेतको मेहेलकुनाबाट उद्धार गरिएको थियो। कुनै एउटै मानवीय कार्य हजारौँ अन्य मानवीय कार्यभन्दा ठूलो हुने गर्छ । धन्यवाद छ प्रशान्ति वृद्धाश्रम केन्द्रलाई , एक ठूलो मानवीय धर्म पूरा गरेकोमा। यस्ता थुप्रै असाहय, अशक्त, गरीब तथा तिरस्कृत जेष्ठ नागरिकहरूको हकहित, संरक्षण तथा पालनपोषण गरिरहेको यस विशुद्ध मानवीय परोपकारी संस्थालाई सहयोग पुर्याउनुहुने सबै सहयोगी मनलाई धेरै धेरै धन्यवाद छ, अझै धेरै सहयोगका लागी देशबिदेशमा रहेका परोपकारी महानुभावहरूमा प्रशान्ति वृद्धाश्रमले अपिल गरिरहेको छ।
स्रोत:- प्रशान्ति बृद्धाश्रम सुर्खेत

पर्वत घटनाको कारण जातीय विभेद नै भएको निश्कर्ष

महावीर विश्वकर्मा
काठमाण्डौं, २२ वैशाख ।
पर्वतमा कामी र सार्की समुदायबीच भएको झडपमा १ जनाको ज्यान गएपछि घटनाको स्थलगत अध्ययनका लागि गएको टोलीले जातीय विभेद तथा छुवाछुत कै कारण ज्यान गएको निश्कर्ष निकालेको छ । जागरण मिडिया सेन्टर, समता फाउण्डेशन, नेपाल राष्ट्रिय दलित समाज कल्याण संघ, नेपाल दलित महिला उत्थान संघ, कोक्याप र दलित महिला संघले संयुक्त रुपमा घटनाको स्थलगत अध्ययन गरेर यस्तो निश्कर्ष निकालेको हो ।

टोलीले विज्ञप्ती जारी गर्दै, उक्त घटनाको जड दुई पक्षबीचको जातीय विभेद तथा छुवाछुत भएको भन्दै हाल चलिरहेको कर्तव्य ज्यान सम्बन्धी मुद्दाको अतिरिक्त जातीय भेदभाव तथा छुवाछुत(कसुर र सजाय) ऐन २०६८ बमोजिम पनि पिडकहरुलाई हदैसम्मको कारबाही गरिनुपर्ने भनेको छ । “घटनाको उठान छुवाछुतकै कारण भएको ठहर गरेता पनि जातीय विभेद तथा छुवाछुत सम्बन्धी अपराधलाई प्रहरी प्रशासनले अनुसन्धानको दायरामा नल्याएको र ल्याउन सकिने कुरालाई पनि स्वीकार नगरेको देखिन्छ” विज्ञप्तीमा उल्लेख गरिएको छ ।

वि.सं. २०७० चैत्र २१ गते शुक्रबार पर्वत जिल्लाको पाङ गाविस २ सुन्दरबस्तीस्थित चन्द्रबहादुर सुनारको छोराको ब्रतबन्धको अवसरमा आयोजित भोजमा नेपाली (सार्की) समुदायका आमन्त्रित युवाहरुलाई दाल नछोइदिनु भनेको विषयमा सोही दिन साँझ विवाद उत्पन्न भएर झडपको रुप लिँदा घाइते भएका १५ वर्षीय राजेश नेपालीको पोखरास्थित मणीपाल शिक्षण अस्पतालमा उपचारको क्रममा चैत्र २९ गते ज्यान गएको हो । “मृतक १५ वर्षीय राजेश नेपाली दिनभरको भोजको कार्यक्रममा उपस्थित नभई आफ्नो खेतमा काम गरि फर्किएर खाना खाएर सुतिसकेका थिए” विज्ञप्तीमा भनिएको छ, “चन्द्रबहादुर सुनारको घरसँगै बन्दै गरेको उनको आफ्नो घरमा राखिएका ड्रम तथा टिनहरुमा ढुङ्गाले हानेको आवाज तथा बाहिर होहल्ला सुनेपछि के भएछ भनी राजेश नेपाली पाईन्ट मात्र लगाएर घटनास्थल पुग्दा विश्वकर्मा परिवारका युवाहरुले उनीमाथी सांघातिक आक्रमण गरि सख्त घाईते  बनाए ।”

विज्ञप्तीमा जागरण मिडिया सेन्टरका तर्फबाट दिपक परियार, समता फाउण्डेशनका तर्फबाट बद्रीप्रसाद भुसाल, कोक्यापका तर्फबाट सहेक विश्वकर्मा, नेपाल राष्ट्रिय दलित समाज कल्याण संघका तर्फबाट नरेश सोव, नेपाल दलित महिला उत्थान संघका तर्फबाट गौरा नेपाली र दलित महिला संघका तर्फबाट शर्मिला बागचन्दले हस्ताक्षर गर्नुभएको छ ।साभार :- जागरण मिडिया सेन्टर