Thursday, June 30, 2016

विदेशी रुपैयाले सुखीपुरको दलित बस्ती र सदायको जीवनमा परिवर्तन

असार १६,विभेद बिरुद्ध अभियान -कुनै बेला सिराहा सुखीपुरका दलित बस्तीको घरको छानाबाट पानी चुहिँदा कहिले औछ्यान लुछुप्प भिजेको हुन्थ्यो, त कहिले भाँडा थापेरै रात विताउन बाध्य हुनु पथ्यौ र यहाँका दलितहरु एक दिन साहुको घरमा नगए बेलुकी चुलो बल्दैन्थ्यो ।

विगत सुन्दा वर्तमान एक कल्पनात्मक खिसा (कथा) हो जस्तो लाग्छ तर यर्थाथ हो । विगतमा सोच्दै नसोचेको परिवर्तन विदेशी रुपैयाले सुखीपुरको दलित बस्ती र सदायको जीवनमा परिवर्तन आएको सुखीपुर १ हाल सुखीपुर नगरपालिका १० बस्ने सोनमा सदायले बताउनुभयो ।
‘उहाँले भन्नुभयो, साहुको खेतबारीमा आधा जीवन बितयो मलाई दुइ छोरा हुर्की बढी दुइ चार पैसाको जोहो गर्न थालेपछि आज एकाएक मेरोे जीवनशैली पृथक बन्दै गएको छ । मेरो दुइ छोरा कतार रहेका छन । अहिले घरमा मासिक ८० हजार रेमिट्यान्स भित्र रहेकोेले मेरो दुखको दिन हरायो जस्तो लागन थालेको छ ।
सोनमा सदायको मात्रै होईन सोही ठाउँ बस्ने छेदी मण्डलको जीवनमा पनि कहिल्यै सोचेका थिएनन, दुःख पछि सुख आउँछ भनेर, अहिले छोरा विदेश गई दुई चार पैसा खेलाउन पाएकोमा उनी गमक्क छन । मेरो भाग्यमा दुःख मात्र छ भन्ने गर्थे तर अहिले मण्डलले भन्नुभयो– समयसँगै जीवनमा केही परिवर्तन आएको महशुस गरेको छु र मेरोे घरमा पनि मासिक ५० हजार रेमिट्यान्स भित्रने गर्छ ।
केही वर्षअघि अति नै दया लाग्दो मण्डलको दलित बस्तीले यति बेला नौलो स्वरुप धारण गरेको छ । साना साना खहरे झुपडी, जथाभावी फोहरै फोहरले बाटो हिड्न समेत गाह्रो लाग्ने बस्तीको रेमिट्यान्सले मुहारै बदलेको छ ।
युवा पुस्ताहरु अर्थापार्जका लागि भारत, मलेसिया, दुवई, कतार लगायतका खाडी मुलुक जान थालेपछि बस्तीको जीवनशैलीमा एकाएक परिवर्तन आएको हो ।
हिजो खरका घरले टमक्क परेको बस्ती आज ईटको घर टल्किएका छन । कुल ४ सय घरधुरी रहेका वस्तीबाट प्रतिघर एक दुइ जना विदेश गएका गएको स्थानिय दिपेन्द्र चौधरीले बताउनुुभयो ।
सुखीपुरको दलित बस्तीमा मासिक औसत ५० लाख रेमिट्यान्स भित्रने गरेको छ । ४ सय घर धुरी मध्ये सरकारी जागिरमा २५ जना मात्र कार्यरत रहेका छन । सवैको घरमा रेमिट्यान्स भित्रन थालेपछि खानपान, शिक्षा, स्वास्थ्य, सरसफाई लगायतका क्षेत्रमा क्रमिक सुधार भएको एकिकृत नकपा माओवादीका नेता विल्टु मण्डलले बताउनुभयो ।
उहाँले भन्नुभयो– युवा जति विदेशिन थालेपछि परम्परागत जातीय पेसा संकटमा पर्न थालेको छ । सबैले जातीय पेसालाई आधुनिकीकरण गरी व्यवसायिक बनाउ सकिएन भने संकटमा पर्ने निश्चित छ ।

घुम्टो ओढेर चेतना फलाउँदै छिन संगीता कर्ण

असार १६,विभेद बिरुद्ध अभियान - सिमरा (बारा): रहर भए पनि बारा गढीमाई नगरपालिका १० बेहराकी २८ वर्षीया संगीता कर्ण नेपाली बोल्न जान्दिनन्। भोजपुरी पनि उनका लागि सहज छैन। भारतको दरभंगाबाट बुहारी भएर बेहरा आएकी उनी हिन्दीमा नेपाली र भोजपुरी मिसाएर बोल्छिन्।
मधेसमा बस्नेलाई उनको भाषा बुझ्न खासै कठिन पनि छैन। नेपाली र भोजपुरी मिसाएर बोल्ने संगीताको शैली मन नपराउने पनि कोही छैनन्। गाउँकै शिक्षित बुहारीका रूपमा गनिने संगीता नेपाली र भोजपुरी कण्ठ पार्न चाहन्छिन् तर सोचेजस्तो सहज छैन।
दरभंगास्थित ललित नारायण मिथिला युनिभर्सिटीबाट स्नातक उत्तीर्ण उनी अहिले गाउँका किशोरीलाई विभिन्न खालका सामाजिक शिक्षा दिइरहेकी भेटिन्छिन्। उनले सिकाएका कुरा सुन्न गाउँका किशोरी पनि निकै इच्छुक देखिन्छन्।
मधेसमा समस्याको रूपमा रहेको दाइजोप्रथा, बालविवाह, जातीय विभेदलगायत समाजमा विद्यमान कुरीति र विकृतिविरुद्ध चेतना फैलाउने अभियानमा उनको सक्रियता पछिल्लो समय बढेको छ।
भाषामा समस्या भए पनि आफूले सिकाएको कुरा सबैले बुझिरहेको बताउने उनी पढिरहेका र पढाइ छाडेका गाउँका २७ जना किशोरीलाई भेला गराएर दैनिक शिक्षा दिने काम गरिरहेकी छन्। घरको काम सकेर दैनिक दुई घन्टा छुट्याएकी उनी पढाइको महत्वसँगै समाज परिवर्तनका निम्ति अघि बढ्न किशोरीलाई ऊर्जा थप्ने गर्छिन्।
बालविवाहविरुद्ध आवाज उठाइरहेकी उनले परिवारको दबाबका कारण १७ वर्षको उमेरमा विवाह गरेकी थिइन्। आफ्नै विवाह सानो उमेरमा भएको भन्दै उनले आफूलेजस्तो अरू किशोरीले बालविवाहको सिकार हुनु नपसोस् भन्ने चाहना रहेको बताइन्।
‘परिवारको दबाब र विभिन्न समस्याले गर्दा सानै उमेरमा विवाह गर्नुपर्यो’, उनले भनिन्, ‘तर यो गलत थियो। यसलाई रोक्नुपर्छ, त्यसका लागि चेतना बढ्नु जरुरी छ।’
बेहरा घर भए पनि झारखण्डमा काम गर्ने अखिलेश कुमारसँग विवाह गरेकी उनले उच्च शिक्षा भने दरभंगामै लिएकी थिइन्। प्रविणता तहमा अध्ययन गर्दागर्दै विवाह गरेकी उनको इच्छा भने पढ्ने थियो। भाषाका कारण नेपालमा आएर पढ्न सम्भव नभएकाले उनले माइतमै बसेर पढ्ने इच्छा राखिन्।
उनको इच्छालाई पति अखिलेशले पूरा गरिदिए र उनले ललित नारायण मिथिला युनिभर्सिटीबाट स्नातक उत्तीर्ण गरिन्।दरभंगाबाट तीन वर्षअघि अखिलेशसँंगै बेहरा आएकी संगीता दुई छोरी र एक छोराकी आमा हुन्।
अखिलेश वीरगन्जमा काम गर्न थालेपछि उनी बेहरामा बस्न थालिन्। स्नातकसम्मको अध्ययन गरे पनि भाषाका कारण चाहेको काम गर्न नसकेकी संगीता पछिल्लो पाँच महिनायता अभियानमा सक्रिय भएकी हुन्।
‘मेरो भाषमा समस्या छ, तर मभित्र कुनै समस्या छैन। त्यसैले समाजका लागि केही गर्न चाहन्छु’, संगीताले भनिन्, ‘आफूले सोचेअनुसार गाउँमा काम गर्ने अवसर आयो। त्यही अवसरलाई सदुपयोग गर्दै किशोरीलाई सिकाइरहेकी छु। उनीहरूबाट नेपाली र भोजपुरी सिकिरहेकी छु।’
आफूले पढेको र पढ्ने इच्छा राखेकै कारण विवाह गर्न केटापक्ष राजी भएको सुनाउँदै उनले जानेको कुरा सिकाउन पाउँदा खुसी लागेको बताइन्। ‘मेरो पढाइ हेरेर मसँग विवाह गरे’, उनले भनिन्, ‘मैले पढेको र जानेको कुरा सिकाउन सकिनँ भने मैलेको पढेको अर्थ छैन।’
आफूले समय दिन थालेपछि विद्यालयमा मात्रै सीमित रहने किशोरी अहिले कुरीति र विकृतिविरुद्ध एकजुट हुने मात्र नभई अधिकार, सरसफाइलगायतका विषयमा पनि चेतनशील भएको उनले बताइन् समाज परिवर्तन गराउन प्रतिबद्ध रहेको बताउने किशोरीकै सक्रियतामा गाउँमा विभिन्न खालका अभियानसमेत सञ्चालन भइरहेको उनको भनाइ छ।
‘किशोरीकै सक्रियतामा गाउँमा र्याली, घरदैलोलगायतका अभियान भइसकेका छन्’, उनले भनिन्, ‘यो पनि एउटा सफलता हो। किशोरीको सक्रियताले परिवर्तनको संकेत देखिएको छ।’ घुम्टोप्रथा हट्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिने उनी किशोरी माझ घुम्टो ओढेर आउँदा भने निकै अफ्ठेरो मान्छिन्।
पारिवरिक संस्कारका कारण घुम्टो ओढ्ने गरेको उनी सुनाउँछिन्। ‘घुम्टो ओढ्नै पर्ने बाध्यता त छैन तर परिवारलाई खुसी पार्न ओढ्ने गरेकी छु’, उनले हास्दै भनिन्।


अन्नपुर्ण पोस्ट बाट

Wednesday, June 29, 2016

साउदीमा चार वर्ष देखि मिलन विकलाई बन्धक बनाएको खुलाशा

असार १५, विभेद बिरुद्ध अभियान- सँगै दुर्घटनामा परेर मृत्यु भएकाको शव नेपाल नफर्काएसम्म फर्कन नपाउने भन्दै एक नेपाली कामदारलाई साउदी अरबमा बन्धक बनाएर राखेको पाइएको छ ।चार वर्षअघि दुर्घटनामा परेर बाँचेका इटहरी खनारका मिलन विकलाई अलफराइना कम्पनीले बन्धक बनाएर राखेको हो । उक्त दुर्घटनामा मृत्यु भएका बाँके सीतापुरका हर्षमान खत्रीको शव अहिलेसम्म नेपाल ल्याउन सकिएको छैन ।
शव नेपाल नफर्काएसम्म फर्किन नपाउने भन्दै विकको पासपोर्ट र अन्य कागजात कम्पनीले नै राखेको छ । विक रोजगारीका लागि साउदी गएको आठ वर्ष नाघिसक्यो । विकका बाबु धनबहादुरले भने, ‘कहिले शव नेपाल आउने हो र मेरो छोरा फर्किन पाउने हो ?’धनबहादुरका अनुसार पछिल्लो चार वर्षयता कम्पनीले मिलनलाई तलब दिएको छैन । उनले कान्तिपुरसँग भने, ‘काम गरेबापत खान र बस्नबाहेक कुनै सुविधा दिएको छैन ।’

पानी ट्यांकरको चालकका रूपमा काम गर्ने मिलन प्रत्येक साता बाबुलाई फोन गर्दै कम्पनीले कहिले नेपाल फर्काउने हो भन्ने थाहा नभएको सुनाउँछन् । सवारी दुर्घटनामा परी हर्षमानसँगै आफ्नो छोरा पनि मरेको खबर सुनेका थिए धनबहादुरले ।
त्यही खबरका आधारमा चार वर्षअघि उनले जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा घटनाबारे उजुरी पनि गरेका थिए । पछि मृतक हर्षमानका बाबु वीरबहादुरले साउदी दूतावासमा दिएको उजुरीपछि उनले आफ्नो छोरा बाँचेको थाहा पाए ।
धनबहादुरले भने, ‘बाँचेको छोरा पनि घर फर्किन नपाउँदा साह्रै पीर लागेको छ ।’ उनका अनुसार दुर्घटनालगत्तै मिलन झन्डै नौ महिना जेल परेका थिए ।
उक्त दुर्घटनामा मृत्यु भएका हर्षमानको शव अलहासास्थित सरकारी अस्पतालमा छ । त्यहाँ शव रहेको केही महिनाअघि मात्रै पत्तो लागेको थियो । साउदी प्रहरीले त्यहाँस्थित नेपाली दूतावासमा खबर गरेपछि हर्षका बाबु वीरबहादुरले छोराको शव भेटिएको जानकारी पाएका थिए ।
दुई वर्षअघि नै वीरले छोराको शव नभेटिएको भन्दै कुशको शव बनाएर दाहसंस्कार गरिसकेका छन् । वीरले सुनाए, ‘शव ल्याउन सके पूरै विधि पुर्‍याएर फेरि दाहसंस्कार गर्नेछु ।’ अवैध रूपमा विदेश पुगेर मृत्यु भएका नेपाली कामदारको शव ल्याउने संयन्त्र र खर्चको अभावमा हर्षको शव ल्याउन ढिलाइ भइरहेको जनाइएको छ ।

Monday, June 27, 2016

आरन ब्यवसायबाट नगद आर्जन

सिमकोट ,असार १४ ,विभेद बिरुद्ध अभियान । कुनै समय आरन व्यवसायमा काम गर्दा अन्नपात मात्र पाइन्थ्यो त्यसबैबाट वर्षभरी गुजारा गर्ने व्यवसायीले आजभोलि नगद पाउन थालेका छन । आरन सम्वन्धी नयाँ सीप सिकेर औजार वनाउन थालेपछि उनीहरूको कमाई नगदमा ह्ुन थालेकोे हो ।

छिप्रा गाविसका कर्ण नेपालीले आफ्नो सात सदस्यीय परिवारलाई यसै पेसावाट पालन पोषण गर्दै आएको बताउनुभयो । पहिले पहिले आफ्नै परम्परागत सीपबाट  निर्माण भएका सामाग्री बनाउँदा र विक्री गर्दा अन्न मात्र पाए पनि आजभोलि भने नयाँ खाले कृषि औजार र हतियार बनाएर नगदा पाउन थालेको उहाँले वताउनुभयो । 
पहिले कुटो, कोदालो, बन्चरो मात्र बनाउने कर्णले आजभोलि नयाँ सीप सिकेपछि खुकुरी, चुलेसी, भाला, चक्कु, सावल, घन बनाएर विक्री गर्दा राम्रो कमाई हुन थालेको बताउनुभयो । 
उहाँले पहिले थोरै सीप हुँदा अतिरिक्त समयमा गरिने यो काम हाल भने व्यवसायीक रपमा काम गर्दा राम्रो कमाई हुन थालेको बताउनुभयो । यता डाँडाफया गाविसका वाँचा नोपलीले पनि हाल महिनामा २० हजारसम्म कमाई गर्न थालेको वताउनुभयो । 
उहाँले पनि आरनका सामग्री बनाउने, मर्मत गर्ने र नयाँ विक्री गर्ने गरेको बताउनुभयो । यो व्यवसायबाट उहाँको पाँच जनाको परिवारको पालन पोषण हुँदै आएको छ । उहाँले एक लाखको वैकं व्यालेन्स र तीन जना केटाकेटी स्कुल पढाउन यो व्यवसायले मदत गरेको बताउनुभयो । 
त्यस्तै खार्पुनाथ गाविसका तुल्या कामीले पनि आरन व्यवसायबाट जिवन निर्वाहको माध्याम बनेको बताउनुभयो । उहाँले पनि पाँच जनाको परिवार यही व्यवसायबाट पानल पोषण हुँदै आएको वताउनुभयो । 
पहिले गरौं कि नगरौं जस्तो लाग्ने तुलेलाई नयाँ सीप सिके पछि यो व्यवसाय जीवन निर्वाहको गतिलो माध्याम लागेको छ । उहाँले पनि यसै कमाईबाट बालबच्च पढाउनु भएको छ ।

साहित्यकार रोशन परियारको “सियोको दुर्बिन” कविता संग्रह बिमोचित

(बिमोचन समारोहमा बोल्दै कवि रोशन परियार)
१४ असार,विभेद बिरुद्ध अभियान – पूर्बी नेपालको धनकुटा जिल्लाको पर्यटकीय सुन्दर नगरी पाख्रिबास -४ मा जन्मेर बाल्यकाल देखि नै फुटकार रुपमा नेपाली साहित्यको श्रीबृद्दिको निम्ति कलम चलाई रहनु हुने एक प्रखर युवा साहित्यकार रोशन परियारको “सियोको दुर्बिन” कृति बिमोचन भएको छ।साहित्य बिज्ञान प्रतिस्ठान,नेपालको दोश्रो बार्षिक महोत्सवको एक भब्य कार्यक्रममा गत असार ११ गतेका दिन काठमाडौंमा प्रमुख अतिथी उपराष्ट्रपति नन्दकिशोर पुन र गृहमन्त्री शक्ति बहादुर बस्नेतको विशेष आतिथ्यमा उक्त कृति बिमोचन भएको हो ।
नेपाली साहित्य आकासका एक नक्षत्रको रुपमा रहेका साहित्यकार परियारको नयां कृतिमा बिम्व,शैली र प्रतीकहरुको बिछट्टै सम्मिश्रण रहेको छ  ।दलित हक,हित,अधिकार र उत्थानका लागि सकृय र निरन्तर लागि पर्नु भएका परियारका कबिता तथा गजलहरुमा समेत परिबर्तनका शब्दहरु स्पष्ट रुपमा पाउन सकिन्छ ।परियारको फुटकार रुपमा विभिन्न राष्ट्रिय साहित्यिक पत्रिका,अनलाइन पत्रिकाहरुमा कविता,गजल प्रकाशित भइसके पनि कृतिको रुपमा यो पहिलो रहेको छ । 

उनका कृति तथा सम्मानहरु 
१. साहित्य विज्ञान प्रतिष्ठान नेपाल, काठमाण्डाैंले अायाेजना गरेकाे राष्ट्रिय कविता प्रतियाेगिता २०७१ मा सर्बाेत्कृष्ट पाँच प्रथम राष्ट्रिय काव्यतारामा एक बन्न सफल (नगद तथा प्रमाण पत्र)
२. याकु साँस्कृतिक परिषद, भाेजपुर बाट ,प्रशंसा पत्र (२०७२)
३. B. FM बिराटनगरले अायाेजना गरेकाे खुल्ला गजल प्रतियाेगिता २०७२ मा तृतिय हुन सफल (नगद तथा प्रमाण पत्र )
४. नेपाली कला साहित्य डट कम प्रतिष्ठान ललितपुर र श्री गर्गाचार्य सामुदायिक विश्वभाषा पुस्तकालय धनकुटाबाट प्रशंसा पत्र (२०७२)
५. दलित एकता समाज धनकुटाबाट सम्मानित (२०७३)
६. एकल कविता संग्रह,,,सियाेकाे दुर्बिन
७. उपराष्ट्रपतीबाट बिमाेचित २०७३ असार ११
८. बिभिन्न पत्र पत्रिकामा रचना प्रकाशित तथा रेडियाेहरूमा साहित्यिक अन्तर्वार्ता
९. विश्व नेपाली साहित्य महासंघबाट अायाेजित अन्तराष्ट्रिय कविता प्रतियाेगितामा उत्कृष्ट २० कविमा छैठाैं बन्न सफल र नेपाली, चिनियाँ र हिन्दी भाषामा कविता संग्रह प्रकाशन हुुने
१०. २०७३ सालमा बाल प्रतिभाहरूको सम्मानका लागि रू एक लाख राशीको रोशन परियार बालतारा अक्षयकोषको स्थापना समेत गर्नु भएको छ ।
११. पाख्रीबास कला साहित्य समाजकाे संयाेजक
१२. बिभिन्न साहित्यिक संघ संस्थाहरूमा आबद्द भने 

माधव सिवाको सहयोगमा 

Sunday, June 26, 2016

एसएलसीमा उत्कृष्ट नम्बर ल्याएकी दलित किशोरी उच्च शिक्षाबाट वञ्चित

बागलुङ -असार ११,  एसएलसी परीक्षामा उत्कृष्ट नम्बर ल्याएकी एक विपन्न दलित किशोरी उच्च शिक्षा पढ्नबाट वञ्चित भएकी छन् । नारायणस्थान ५ बलेवाकी १७ वर्षीया सिवानी नेपालीलाई यस्तो समस्या भएको हो । उनले यसपटकको एसएलसीमा ३ दशमलव ५५ स्कोर प्राप्त गरेकी छन् । 

आर्थिक अवस्था कमजोर भए पनि पढाइमा मेधावी भएकाले उनलाई मावि तहसम्म गणेश माविले छात्रावासमा बसेर नि:शुल्क पढ्ने व्यवस्था मिलाएको थियो । प्रधानाध्यापक चूडामणि सुवेदीका अनुसार सिवानी १५ दिन हुँदा बाबुको मृत्यु भएको थियो भने आमाले दोस्रो विवाह गरेपछि पालनपोषणको जिम्मा हजुरआमा कलिमायाको काँधमा थियो । ‘यस्तो थाहा पाएपछि हामीले सिवानीलाई नर्सरीदेखि माविसम्म आवासीय सुविधासहित पढ्ने व्यवस्था गरेका थियौं ।’
‘घरको अवस्था ज्यादै कमजोर भएकाले सिवानीलाई हामीले एसएलसीसम्म खाने, बस्ने व्यवस्था गरेर पढाएका थियौं,’ प्रधानाध्यापक सुवेदीले भने, ‘अब उच्च शिक्षा कसरी पढ्ने भनेर उनी एकोहोरिने गरेकी छिन् ।’ 
‘बाबुको मृत्युपछि आमाको माया नपाई हुर्किएको मलाई विद्यालयको सहयोगले गर्दा एसएलसीसम्मको पढाइ पूरा गर्न सकें,’ सिवानीले भनिन्, ‘अहिले आर्थिक अभावले उच्च शिक्षा पढ्न नपाउँदा दु:ख लागेको छ ।’ ‘बिहान–बेलुकीसमेत कसरी हातमुख जोर्ने भन्ने घरमा समस्या छ,’ उनले भनिन्, ‘त्यसैले उच्च मावि कसरी पढ्ने भनेर चिन्तामा छु ।’ विज्ञान पढेर डाक्टर बन्ने इच्छा भए पनि आर्थिक अभावमा चाहनालाई त्यसै छाड्नु परेको उनले बताइन् ।
७० वर्षीया हजुरआमा कलिमायालाई पनि नातिनीको भविष्यको निकै चिन्ता छ । ‘बिहान र बेलुकी हातमुख जोर्नै समस्या छ,’ उनले भनिन्, ‘हामी गरिबले पढाउन पैसा जुटाउन सक्ने कुरै भएन ।’

‘घरको अवस्था ज्यादै कमजोर भएकाले सिवानीलाई हामीले एसएलसीसम्म खाने, बस्ने व्यवस्था गरेर पढाएका थियौं, अब उच्च शिक्षा कसरी पढ्ने भनेर उनी एकोहोरिने गरेकी छिन्’
कान्तिपुर बाट

बिश्वकर्मा लोहारहरुको प्रारम्भिक राष्ट्रिय भेला सम्पन्न

काठमाण्डौ असार ११ -विभेद बिरुद्ध अभियान  | देशभरी रहेका बिश्वकर्मा लोहारहरुको प्रारम्भिक राष्ट्रिय भेला काठमाण्डौ स्थित मनोहरा रेस्टुरेन्ट एण्ड पार्टी प्यालेस पेप्सीकोलामा एक भव्य समारोहका बिच सम्पन भएको छ | लोहार बन्धुहरुको एकतालाई मजबुत बनाई उनीहरुको आर्थिक, सामाजिक, राजनैतिक, शैक्षिक बिकासका लागि योजना निर्माण गर्ने, कुल बंशको खोज अनुसन्धान गर्ने साथै समाजको कलंकको रुपमा रहेको जातीय छुवाछुतलाई अन्त्य गर्दै समतामूलक समाज निर्माणको अभियानमा निरन्तर अघि बढ्न भेलाले महत्वपूर्ण दिशानिर्देश गरेको छ |
 दलित नागरिक समाजका संयोजक मोतिलाल नेपालीले बिश्वकर्मा लोहारहरुको उत्पति र बिकास, दलित अधिकारकर्मी युक्तलाल बिश्वकर्माले आगामी कार्ययोजनाको बिषयमा पेश गर्नुभएको कार्यपत्रमा बृहत छलफल गरि पारित गरेको छ | भेलाले लोहारहरुको ऐतिहासिक कुलबंशको खोज अनुसन्धानको लागि प्रतिष्ठानको रुपमा बिकास गर्ने निर्णय गरेको छ र लोहार कुल बंश संरक्षण प्रतिष्ठान नेपाल समेत नामकरण गरेको छ | पुर्व डिएसपी तथा समाजसेबी गोपाल प्रसाद विश्वकर्माको अध्यक्षता सम्पन पहिलो चरणको कार्यक्रममा स्वागत मनोज जैगड़ी लुहारले गर्नु भएको थियो यसैगरी कार्यक्रमको सफलताको शुभकामना दलित अधिकारकर्मीहरु गणेश कालिराज, दिवानी लोहार, ललित लोहार, कमल कुमार बिश्वकर्माले दिनु भएको थियो | कार्यक्रमको संचालन दलित अधिकारकर्मी पदम बहादुर बिश्वकर्मा गर्नु भएको थियो | 
भेलाले गोपाल प्रसाद बिश्वकर्मा (काठमाण्डौ) को अध्यक्षतामा २ सदस्यीय पछि थप्ने गरि १५ सदस्यीय राष्ट्रिय कार्य समिति गठन गरेको छ | यसैगरी गठित कार्यसमितिमा उपाध्यक्ष तिलक बहादुर लोहार(ओखलढुंगा) महासचिब युक्तलाल बिश्वकर्मा (मकवानपुर ) सचिब पदम बहादुर बिश्वकर्मा (रामेछाप) कोषाध्यक्ष मनोज जैगड़ी लुहार ( कैलाली ) र सदस्यहरुमा गणेश कालीराज (काठमाण्डौ) ,कमल कुमार बिश्वकर्मा (मकवानपुर ), ललित लोहार (झापा ), दिवानी लोहार (दार्चुला ), गोपीराम कामी ( डढेलधुरा ), तिलक बिश्वकर्मा( रामेछाप), गौरब बिश्वकर्मा (मकवानपुर ), दयाराम लोहार (कालिकोट )  हुनुहुन्छ | भेलाले कुल बंशको खोज अनुसन्धान, राष्ट्रिय भेला र जातीय मुक्ति आन्दोलनका निर्दिष्ट योजनाहरु निर्माण गर्न जिम्बेवारी समेत प्रदान गरेको छ | 

Friday, June 24, 2016

छोराले माथिल्लो जातको केटीसँग बिहे गर्दा बाबुलाई जुत्ताको माला


असार ११- विभेद बिरुद्ध अभियान - 
छोराले अन्तरजातीय प्रेम विवाह गरेको आरोपमा गाउँका मुखिया (पूर्व गाविस अध्यक्ष) र अगुवाहरूले बाबुलाई जुत्ताको माला लगाएर गाउँ परिक्रमा गराएका छन् ।वीरगन्ज उपमहानगरपालिका २१ भवानीपुरका ६४ वर्षीया शिवपुजन शाह तेलीलाई बुधबार गाउँका मुखिया र अगुवाले घाँटीमा जुत्ताको माला लगाएर गाउँ परिक्रमा गराएका हुन् ।

शवपुजनका कान्छा छोरा अर्जुनले गाउँकै राजेश पटेलकी छोरी रवीना कुमारीसँग असार १ गते प्रेम विवाह गरेका थिए । असार १ गते घरबाट भागेर दुबैले प्रेम विवाह गरेपछि बुधबार बिहान गाउँमा पञ्चायती (सर्वपक्षीय छलफल) भएको अाजको अन्नपूर्णमा समाचार छ ।पञ्चायतीमा सहभागी गाउँका मुखीया र अगुवाले माथिल्लो जातको केटीसँग बिहे गरेको भन्दै अर्जुनका बुबालाई जुत्ताको माला लगाएर गाउँ परिक्रमा गराउने निर्णय गरे ।
पञ्चायतीको निर्णयअनुसार गाउँका मसखियाद्वय शिवशंकर पटेल र ब्रम्हदेव पटेलले केटाका बुबा शिवपुजनलाई जुत्ताको माला लगाई दिन गाउँका चौकीदार सुरेन्द्र हजार पासवानलाई आदेश दिए । उनलाई जुत्ताको माला लगाएर गाउँ घुमाउने क्रममा मुखीया र गाउँका अगुवाले कुटपिट पनि गरेका उनका काहिँला छोरा नानकचन्द साह तेलीले बताए । 

Wednesday, June 22, 2016

कुटपिटबाट पीडित प्रमिला विश्वकर्माले न्याय पाइनन्


विभेद बिरुद्ध अभियान  -असार ९ , काठमाडौं–  बाटो निर्माण समितिमा अगुवा बनेर काम गर्दा मरणासन्न हुने गरी कुटपिटमा परेकी सुन्दरदुलारी-७ गछियाकी ३५ वर्षीया प्रमिला विश्वकर्मालाई न्याय दिलाउन प्रहरीले बेवास्ता गरेको बताएकी छन्। ०७३ जेठ २५ गते सुन्दरदुलारी-७ गछियाका स्थानीय मन्दिरा गुरुङ, रञ्जना गुरुङ र माया राईले गालीगलौज गर्दै कुटपिट गर्दा प्रमिलाको मेरुदण्ड र जीउमा गहिरो चोट लागेको पीडितले बताइन् । 
स्थानीय महिलाहरूले सानो जातको भएर बढी जान्ने भएको भन्दै छिमेकी रहिता परियारको घरमा आएर जातिय भेदभावपूर्ण गालिगलौज गर्दै कुटपिट गरेर तातो फलामे आइरनले जीउमा डामेको समेत बताइन ।घटना भएको दिन नै सुन्दरदुलारी स्थित प्रहरी चौकी र जेठ २९ गते इलाका प्रहरी कार्यलय बेलवारीमा उजुरी दिएपनि हालसम्म प्रहरीले कुनै कारबाही नगरेको प्रमिलाको गुनासो गरिन् ।


असार १ गते दुवै पक्ष बोलाएर छलफल गराउने भनेपनि बेलवारीका प्रहरी निरिक्षक नै उपस्थित नभएको पीडितले बताइन् । इलाका प्रहरी कार्यालय बेलवारीका प्रमुख इन्स्पेक्टर मेघराज थापाले १ गते प्रमिलाको डिस्चार्ज नभएकोले छलफल गराउन नसकिएकोले असार १२ गतेलाई दुवै पक्षलाई बोलाएको जानकारी दिए ।



०७२ फागुन १० गते बाटो पिच गर्ने विषय देखि नै मन्दिरा र प्रमिलाको विवाद शुरु भएको समेत इन्स्पेक्टर थापाले बताए । उनीहरू आमा समूहमा आबद्ध छन् । प्रमिला अध्यक्ष र मन्दिरा कोषाध्यक्ष छिन ।घटना पछि विराटनगर स्थित न्युरो अस्पतालमा प्रमिलाको उपचार भएको छ । डिस्चार्ज गरेर घर गएकी भएपनि पुनः समस्या देखिएपछि पीडितको विराटनगरस्थित विराट नर्सिङ होममा अहिले उपचार भइरहेको छ । 

Monday, June 20, 2016

साउदीमा अलपत्र अवस्थामा रहेकी हरिकला परियारको भयो उदार

असार ७ , विभेद बिरुद्ध अभियान-चार बर्ष अघि भारतको कलकत्ता हुदै साउदी पुगेकी दाङ तुल्सिपुर नगरपालिका ३ कि हरिकला परियार नेपाल फर्कन सफल भएकी छन् । उनलाई नेपाल फर्काउन सहयोग गरेका नेपाली दुताबास रियादका का.बा राजदुत आन्नद प्रसाद शर्माले स्रोतलाई जानकारी दिनु भएको छ । हरिकाल साउदीमा घरेलु कामदारको रुपामा गएकी थिईन् ।
घरेलु महिला कामदारको रूपमा साउदी छिरेकी उनलाइ रियादमा केहि महिना काम लगाइ पुर्वी प्रान्त स्थित कतिफ मालिकको बैनिको घरमा स्थानान्तरण गरिएको थियो ।साउदीको रिहादमा केहि महिना काम गरे पछि पुर्वी प्रान्त स्थित कतिफ, मालिकको बैनीको घरमा स्थानान्तरण भएकी थिईन  । 
त्यहाँ उनलाई तलब त के राम्ररी खान पनि पाउदिनथिईन् । उनीले घरेलु हिंशा सहन बाध्य भईन् । यसरी यातना सहन नसकेकी हरिकला त्यहाँबाट भागेर आफन्तजनको सरणमा पुगेकी थिईन् । अबैध बनि नेपाल फर्किन पाउने नपाउने अन्यौल आवस्थामा रहेकी हरिकला नेपाली राजदुतावास रियादसँग परामर्स गरि गत ७ मे मा एनआरएनए साउदीको एक टोलीले उद्धार गरि दुतावास रियादमा पुराउको थियो ।
यसरी अलपत्र अवस्थामा रहेकी हरिकला परियारलार्इ नेपाली दुतावास रियाद तथा एनआरएनए साउदीको संयुक्त पहलमा सकुसल नेपाल फर्काउन संभव भएको हो । कुबेत हुदै साउदी छिरेका कयौ नेपाली महिलहरुलाई तलब नपाउँने, घरेलु हिशा तथा यौन हिंशामा पनि पर्ने गरेका छन् । त्यस्ता महिलाहरु उद्धारको सिलसिलामा अझै दुतावासको सेल्टरमा सरण लिन बाध्य छन् ।

Sunday, June 19, 2016

मान्छेलाई मान्छेको आँखाले हेर्दा - सुशिला श्रीपाली

असार ५ , विभेद बिरुद्ध अभियान - नयाँ गर्ने नाममा विभिन्न विचार र बहस भैरहन्छन् । त्यो बहस समाज रुपान्तरणमा कति प्रयोग भयो वा भएन यो इतिहासले देखाउने छ । समाज रुपान्तरणको लागि इतिहासका विभिन्न कालखण्डमा भएका राजनीतिक आन्दोलन,जनयुद्ध,जनआन्दोलन मुलतः जनताको अधिकार प्राप्तिको निम्ति चलाइएका हरेक आन्दोलनमा सबै वर्ग क्षेत्रका जनताको सहभागिता रहेको छ, त्यसमा दलित समुदायले पनि आफ्नो महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्यो । तर, दलितका मुद्दाहरू अझैपनि ओझेलमै छन् ।
अहिले पनि समाजमा दलितलाई गर्ने व्यवहार उस्तै छ ।
नयाँ संविधानमा पनि दलितका मुद्दा भने जस्तो गरी समेटिएको छैन् । पुराना राजनीतिक पार्टीहरूबाट अब दलित अधिकारका मुद्दालाई उठाउने र त्यसलाई नयाँ ढंगले हल गर्ने हैसियत राख्दैनन् ।
त्यसकारण दलितका मुद्दा अब नयाँ सोच, नयाँ विचार सहित अगाडि बढ्न जरुरी भएको छ । त्यो सोचका साथ हामी नयाँ शक्ति निर्माण गर्ने अभियानमा छौँ । नयाँ शक्तिले सबै क्षेत्र वर्गलाई समेट्ने गरी समावेशी÷समानुपातिक÷ सहभागितामुलक मुद्दालाई मुख्य मुद्दा बनाएको छ । जसले यो समुदायले उठाएका धेरै कुरा समेट्ने छ ।
यसमा सबै वर्ग समेटिने र राजनीतिलाई आर्थिक नजरबाट हेर्ने बेला आएको बुझ्न जरुरी छ । नेपालमा भएका सबै राजजीतिक अभियानमा नयाँ सोचका साथ नयाँ बहस र सही कार्यविधि प्रयोग गरिएको संरचना निर्माण गर्नुपर्छ, जसले परिणाम निकाल्न सकोस् । त्यसैले देश विकासका लागि नयाँ शक्तिले पाँच ‘स’ लाई मुख्य मुद्दाको रुपमा अघि सारेका छौँ ।
जुन पार्टीले आफ्ना अधिकारका मुद्दा उठाउँछ र समुदायलाई कदर गरेको हुन्छ, त्यसकापछि लाग्ने परिपाटी हिजो देखिनै हुँदै आएको हो । त्यसैले त्यो के हो भने हिजो समावेशी सहभागिताका कुराहरू जनयुद्धले पनि उठान गरेको हो र सबैलाई थाहा भएकै छ ।
हिजो जनयुद्धमा लागेका सबै महिला, दलित, मधेशी र जनजातिहरू अहिले पनि त्यो पार्टीमा पछाडि पारिएका छन् । जातिय विभेद विरुद्ध बन्दुक बोकेका समुदाय अहिले फेरि जातिय विभेद भोग्नु परेको छ । हिजो जस्तै अहिले पनि दलित समुदायलाई छोइछिटो गर्ने कु–संस्कार कायमनै छ ।
त्यो कु–संस्कारलाई चिर्नका लागि हिजोका राजनीतिक आन्दोलनले केही हदसम्म समाबेस गरेको देखिए ।
तसर्थ, अब त्यसलाई कार्यान्वयन गर्ने सबालमा हामी सबै वर्ग एक ठाउँमा रहेर आर्थिक रुपले सम्पन्न हुनुपर्छ अनि हरेक समस्याहरु चरणगत समाधान हुँदै जानेछन् भन्ने नयाँ शक्तिको ठम्याइ हो । हिजो त्यस्तै कु–संस्कारमा परेका पिल्सिएका वर्गलाई सम्पूर्ण तहमा आफ्नो पहिचान गराउने भन्ने कुरा जनयुद्धले उठाएका कुराहरू थिए त्यस्तै गर्दा पनि अग्रसरता भएका हुन् ।
स्वधिनता, समतामुलक समृद्धि, समावेशी, समानुपातिक सहभागिता मुलक लोकतन्त्र, सुसासन सदाचार र समुन्नत समाजवाद भनिएको छ यस्ले नेपालको वास्तविक चित्रलाई साझा फ्रेममा राखेर विकास गर्ने छ ।
नयाँ शक्तिले तयार गरेको फ्रेममा सबै नेपालीहरुको तस्बितर एउटै ठाउँमा अटाउनुपर्छ ।
जुन समुदाय सबैभन्दा पछाडि परेको छ त्यो भनेको दलित समुदाय नै हो । अहिले पनि मानिस –मानिस बिच पानी चल्दैन् । त्यसको विरुद्ध पछाडि पारिएको समुदाय नीति निर्माण तहमा पुग्नैपर्छ । पछिपारिएको समुदायले विकास गर्नको लागि जनसख्याको प्रतिशतको आधारमा प्रतिनिधि सुनिश्चित गरिन्छ त्यो हाम्रो लागि राम्रो हो ।
आसावादी छु, किन भने प्रतिशतको आधारमा प्रतिनिधि सुनिश्चित गरिनु भन्नु नै हाम्रो अधिकारलाई स्थान दिने कुरा हो । यस्ता विधिलाई राज्यका सबै निकायमा कार्यान्वयनको सुनिश्चितताको पहल कदमी नयाँ शक्तिले लिनेछ ।
यहाँ विशिष्टताको पहिचानलाई साझा ढंगले उठान गरिएको छ । सम्पुर्ण ठाउँमा अधिकार समपन्न गराउन यसका दस्तावेजहरू स्वमुखारित भएको छ र यसले गर्दा पनि हाम्रो अधिकार सुनिश्चितताको ग्यारेन्टी पहिलो चरण पुरा भएको छ भन्ने बुझ्नु पर्दछ ।
यसमा राजनीतिक पार्टीहरुले आ–आफनो ठाउँबाट नाम र योगदानले दलितलाई संस्थागत गर्ने कुरा उठाएकै हो । तर, खास गरेर जनयुद्ध र जनआन्दोलनले पनि यसमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ । हिजो त्यही संघीयताले उठाएका सबाल हो, अव यसलाई कार्यान्वयन गर्नमा नयाँ शक्तिले नयाँ र सशक्त ढंगले आवाज उठाउँछ । नयाँ शक्तिले दलितका अधिकार स्थापित गर्ने ग्यारेन्टी दिन्छ भन्ने फेरी दोहोर्याउन चाहन्छु ।
पार्टीको भिडमा अर्को पार्टी थप नयाँ शक्ति बनेको होइन । हामी सबै क्षेत्रमा नयाँ विचार सहितको नयाँ कार्यशैली अपनाएर संगठन निर्माण र विस्तार गर्ने भएका छौँ । त्यस्ले गर्दा हाम्रो सम्पूर्ण संरचनाहरु नयाँ पनमा ल्याउनुपर्छ भन्ने कुरामा सहमत भईसकेका छौं ।
सांगाठनिक संरचना लगायतका अन्य संरचनामा पनि सम्पूर्णं भूगोलको प्रतिनिधित्व सँगै दलितको प्रतिनिधित्वको सुनिश्चितता नै नयाँ पन हो । त्यसकारणले गर्दा हामी विगतमा फर्कन चाहन्नौँ विगतका पार्टीको समिक्षा गरेर नयाँ ढंगले समृद्धि हासिल गर्न नयाँ शक्तिले आफ्नो चालिसकेको छ । अधिकार सम्पन्न गर्ने हिसाबले हामी अधि बढ्न चाहन्छौ भन्ने क्ुरा नयाँ शक्तिको व्यवहारले क्रमश स्पष्ट पार्दै लैजान्छ छ ।
दलित समुदाय जो हिजो देखि नै शब्दको आधारमा एउटा मान्छेलाई दलित बनाएको हो । हामी मान्छे मान्छे सबै बराबर हौँ, मात्र भौतिक रुपले फरक हुने हो, मानविय संरचनामा उत्तिकै समानता हुँदा पनि दलितलाई अपेक्षित शब्दमा राखिनु गलत हो । यस्ता कुरालाई निर्मुल पार्न र सबै मान्छेले मान्छेलाई मान्छेको आँखाबाट हेर्ने विचार नयाँ शक्तिले लिएको प्रष्ट पार्दै सम्पूर्णलाई यो अभियानमा हातेमालो गर्दै अगाडि जानुपर्छ ।
जीवन भरि निस्वार्थ रुपमा राजनीतिक जीवनलाई त्यागेको समृद्धिको लक्ष छ, हामीसँग स्वच्छ नेतृत्व छ, त्यो नेतृत्वले अपनाएको सिद्धन्तलाई कार्यान्वयन गर्ने इच्छा शक्तिमा आम दलित समुदायले हातेमालो गरिदिनु भयो भने भोलीको दिनमा नयाँ नेपालमा दलितको पनि उचित बर्चस्व रहने कुरालाई मनन गर्दै पूर्ण विश्वासका साथ यो समुदाय अगाडि बढ्ने छ ।

(श्रीपाइली सुकुम्वासी व्यवस्थापन तथा सामाजिक सुरक्षा विभाग संयोजक हुन्)//अखवार दैनिक बाट

-

Saturday, June 18, 2016

दलित परिवारकी रुपा हितांगा महिलाहरुका लागि प्रेरणाको स्रोत बन्न सफल

५ आषाढ २०७३,विभेद बिरुद्ध अभियान- गाँस, बाँस र कपासको जोहो गर्नकै लागि शुरु गरिएको बाख्रापालन तथा तरकारी खेतीले विपन्न परिवारकी रुपा हितांगा मदनपोखरा गा.वि.स. तथा आसपासका अन्य गाँउहरुका महिला दिदीबहिनीहरुका लागि प्रेरणाको स्रोत बन्न सफल भएकी छिन् ।निम्न आर्थिक अवस्थाकी रुपा मदनपोखरा, पाल्पामा बसोबास गर्छिन् । उनी आजभन्दा करिब ८ वर्ष अगाडीसम्म अर्काको खेतबारीमा मेलापात तथा ज्याला मजदुरी गरेर परिवारको गुजरा चलाउने गर्दथिन् ।एकातिर चरम गरिबी, तथा दलित परिवारको सदस्य अनि अर्कोतिर श्रीमान्ले अत्याधिक मदिरापान गरेर दुःख दिने गरेको कारण समुदायका मानिसहरुले रुपालाई अन्यको तुलनामा भेदभाव गर्ने गर्दथे । उनीहरुको त्यस्तो ब्यवाहारले रुपालाई भित्रभित्रै दुःखी बनाउथ्यो । र, उनले समाजमा केही गरेर देखाउने संकल्प गरिन् ।
समय बित्दै जाने क्रममा रुपाले छोरीलाई जन्मदिइन् । पारिवारीक जिम्मेवारी बढेको भएतापनि श्रीमानको व्यवाहारमा कुनै परिवर्तन आएको थिएन । छिमेकीको खेतबारीमा ज्याला मजदुरी गरेर मात्र जीवन विताउनु भन्दापनि बरु सानो तिनो नै भएपनि आफ्नै व्यवसाय गरेर स्वरोजगार हुने उद्देश्यले उनले बाख्रापालन शुरु गरिकी हुन् ।एक हजार रुपैयाँबाट बाख्रापालन गर्न शुरु गरेकी रुपाले अहिलेसम्म दुई लाखजतिको आयआर्जन गरिसकेकी छिन् । कडा मेहनत र परिश्रम अनि लगनशीलतासहित गरिएको बाख्रापालन ब्यवसायमा रुपाले परिश्रम अनुसारको परिणाम नपाउने त कुरै थिएन । यसैबिच उनले फेरि छोरालाई जन्मदिइन् । तर, श्रीमान्को ब्यवहारमा कुनै परिवर्तन आएको थिएन ।
पारिवारिक खर्च बढे संगै घरको आर्थिक अवस्थामा सुधार गर्नका लागि रुपाले स्थानीय समुदायमा मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी ब्यवसाय गर्न शुरु गरेकी हुन् । यसका लागि उनले स्थानीय संगम टोल आमा समूह, मदनपोखराबाट २० हजार रुपैयाँ ऋण लिएकी थिइन् । उक्त रकमबाट उनले ४ रोपनी जमिन भाडामा लिनुको साथै आवश्यक बिउ, बिजन तथा मल आदी खरिद गरेकी थिइन् ।ब्यवसायिक तरकारी खेतीबाट प्रत्येक वर्ष ७० हजार जतिको आम्दानी गर्दैआइरहेकी छिन् । अहिले उनी त्यही तरकारी खेतीको ब्यवसायको कारणले आफ्नो समुदायमा अन्य महिलादिदीबहिनीहरुका लागि पे्ररणाको स्रोत बनेकी छिन् ।
रुपाले यसरी ब्यवसाय गरेको देखेर स्थानिय तथा अन्य आसपासका धेरै महिलाहरुले पनि फुर्सदको समयलाई सदुपयोग गर्दै ब्यवसायिक तरकारी खेती गरेका देख्दा रुपा खुशी छिन् । त्यसको साथै उनले दायित्व महिला इन्टर प्राइजच्यालेन्ज, पाल्पामा पनि सहभागी जनाएकी छिन् ।रुपाको परिवार तथा आफन्तहरु मध्ये यसरी व्यवसायिक तरकारी ब्यवसाय गर्ने उनी नै पहिलो सदस्य हुन् । उनीहरुको परिवार तथा आफन्तहरुमा कसैले पनि तरकारी खेती गरेको थिएनन् ।
उनका श्रीमान् ताराले आफूले मदिरापान गरेकै कारण उनी र उनकी श्रीमती रुपा तथा उनको परिवारलाई अन्य ब्यक्तिको तुलनामा फरक ब्यवाहार गरेको महशुष हुनथाल्यो । त्यसपछि उनले मदिरा सेवन गरेर खेर फालेको समयलाई खेतबारीमा प्रयोग गर्न थाले । मदिरा सेवनको नराम्ररी लत बसेका तारालाई श्रीमती रुपाको साथ र सहयोगले मदिरालाई चटक्कै छाड्नका लागि ठूलो सहयोग पुगेको थियो ।
बिस्तारै आर्थिक अवस्थामा सुधार आयो । उनको ब्यवसायमार्फत उत्पादन भएको तरकारीहरु तथा खसी, बोका तानसेन बजारमै खपत हुने गर्दछ । अझकहिले कँही त घरसम्मपनि खरिद गर्न आउने गर्दछन् ।रुपा एक्लैले विगत ५ वर्षदेखि पूरै घर ब्यवहारसहित बाख्रापालन तथा तरकारी खेतीको ब्यवसाय चलाइरहेकी छिन् भने तारा बैदेशिक रोजगारीको शिलशिलामा कतारमा छन् । रुपाको स्वदेशको कमाईले उनीहरुको परिवारको खर्च राम्ररी चलिरहेको छ र केही बचत भइरहेको छ । त्यसको साथै श्रीमान्ले बिदेशबाट पठाएको रकममा आफूले गरेको बचत पनि थपेर बुटवलमा घडेरी समेत जोडेकी छिन् ।
उनले आफ्ना छोराछोरीलाई गुणस्तरिय शिक्षा दिएकी छिन् । उनीकी छोरी ८ कक्षा र छोरा ४ कक्षामा अद्यययनरत छन् ।कुनै समयमा मदनपोखरा गाविस भरिकै दुःखी परिवार भनेर चिनिने रुपाको परिवार अहिले सबै भन्दा सुखी परिवार भनेर चिनिएको छ । आखिर दृढ संकल्पका साथमा मेहनत तथा लगनशील भएर काम गरेमा सफलता पाइन्छ भन्ने त रुपाको कथाबाट पनि थाहा पाइयो । हामीले पनि रुपाले झै आफ्नो परिवारलाई सुखी र खुशी बनाउन सृजनात्मक सोचाइ राखेर अगाडी बढ्ने पो हो की ?

दलित र उत्पीडितहरुसँग क्षमा माग्ने अभियान भाइरल बन्दै :- विजयकान्त कर्ण

मधेशी नेता अनिल कुमार झा गाउँलेसामु माफी माग्दै
५ असार, विभेद बिरुद्ध अभियान- २०३५/३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनले मलाई समाजमा र देशमा रहेको विभेदबारे बुझ्ने मौका दियो । आफू र आफ्नो परिवारले दलित, मुस्लिम र अन्य जातिसँग गर्ने व्यवहार मलाई पहिला सामान्य लाग्थ्यो । हामी ठूला जातका हौँ, सानो जातका बच्चाहरुसँग खेल्नु र संगत गर्नु हुँदैन, स्कुलबाट फर्केपछि हामी आफ्नै दाजुभाइ वा तथाकथित ठूला जातका बच्चाहरुसँग मात्र खेल्न हाम्रा अभिभावकले भन्थे ।
पहिले मलाई सामान्य लाग्थ्यो तर पछि बुझ्दै जाँदा यो अत्यन्तै अमानवीय, असमानता र शोषणका आधारमा सञ्चालित समाज सञ्चालनको अत्यन्त निकृष्ट रुप रहेछ । २०३७ सालमा पहिलो चोटि एक जना चमार जातिको घरमा गएर पानी खाँदा झण्डै गाउँबाट लखेटिएको सम्झना आउँछ ।
२०३७ सालमा पहिलो चोटि एक जना चमार जातिको घरमा गएर पानी खाँदा झण्डै गाउँबाट लखेटिएको सम्झना आउँछ ।
२०६३ सालमा राष्ट्रिय सभागृहमा मधेशी, दलित, जनजाति र महिलालगायत पछाडि पारिएका समुदायको एक भेलामा मैले हात जोडेर दलित र मुस्लिम समुदायसँग क्षमा माग्दा मानव अधिकारवादी आदरणीय श्री पदमरत्न तुलाधरले “भाइ, तपाईंले धेरै राम्रो सुरुवात गर्नुभयो, म पनि क्षमा माग्छु” भन्दा ३ मिनेटसम्म सहभागीहरु उठेर ताली पिटेको सम्झना आउँछ । त्यसै सभामा पूर्व सभासद श्री पदमलाल विश्वकर्माले दलित भएर पनि मधेशीहरुसँग गरेको भेदभावको क्षमा माग्नुभएको पनि सम्झन चाहन्छु ।
अहिले मसहित केही मित्रहरु मधेशको राजनीतिक आन्दोलनसँग सामाजिक, जातीय, सांस्कृतिक र अन्य विभेदविरुद्ध आवाज उठाउन आफू र आफ्नो परिवारको तर्फबाट क्षमा माग्ने अभियान सामाजिक संजालमा चलाएका छौँ । यो अभियानलाई सामाजिक, राजनीतिक आन्दोलनसँग जोडेर हेर्दा उपयुक्त हुन्छ । यो आत्मसन्तुष्टिको अभियान होइन, यो अभियानले केही मात्रामा पनि मधेशी समाजमा रहेको विभेद बुझ्न र त्यसलाई समाप्त पार्ने कार्यमा योगदान गर्‍यो भने यो सार्थक अभियान हुनेछ ।
समाजमा रहेको विभेदविरुद्ध  अनेक प्रकारले अभियान सञ्चालन गर्न सकिन्छ । यो अभियानसँग असहमत हुने मित्रहरुले आ–आफ्नो बुद्धि र विवेकको प्रयोग गरेर अरु तरिकाले अभियान चलाए हुन्छ । त्यसमा मेरो सहमति र सहयोग हुनेछ भन्ने विश्वास दिलाउन चाहन्छु । यो अभियानले मधेशमा रहेका अनेकौँ सामाजिक, सांस्कृतिक तथा जातीय कुरीतिहरुको बारेमा एउटा सार्थक बहस हुन्छ भन्ने आशा गरेका छौँ ।
यो आत्मसन्तुष्टिको अभियान होइन, यो अभियानले केही मात्रामा पनि मधेशी समाजमा रहेको विभेद बुझ्न र त्यसलाई समाप्त पार्ने कार्यमा योगदान गर्‍यो भने यो सार्थक अभियान हुनेछ ।
त्यसैले आज म यो अभियानमा आफ्ना केही स्मृतिसहित भोजपुरी, मैथिली, अंग्रेजी, नेपाली र हिन्दी भाषामा पुनः यो बचनबद्धता दोहोर्‍याएको छु
दलित, मुस्लिम, थारु, मधेशके जनजाति, महिला अउरी सीमान्तकृत सदभावके विरुद्ध भइल पुस्तौँसे ऐतिहासिक, अमानवीय, अमर्यादित व्यवहार अउरी भेदभावमे हमर संलग्नता खातिरा हम हाथ जोडके क्षमा मांगेतानी । यी उत्पीडक संरचनाके फायदा हमर परिवार अउरी हम प्राप्त करत आइलबानी । सामाजिक, सांस्कृतिक, धार्मिक विभेद, आर्थिक शोषण अउरी सीमान्तकृत समुदायके विरुद्वमे होखेवाला व्यक्तिगत अपमानपूर्ण व्यवहार के विरोधके लडाईमे अपना तरफसे सम्पूर्ण प्रयासके बचनबद्धता करतानी । हम यि ऐतिहासिक अन्याय के खतम करेके सब प्रयासमे अपन समर्थन के प्रतिबद्धता करतानी । न्याय, समानता अउरी अधिकार खातिर होखेवाला संघर्षमे वो लोग के साथमे रहेके प्रण करतानी ।
दलित, मुस्लिम, थारु, महिला आ औरो सीमान्त समुदाय सबके साथ कइल गेल ऐतिहासिक, अमानुस आ पुस्तोंसँ कइल गेल भेदभावमे हमर… संलग्नताक लेल हम हुनका सबसँ व्यक्तिगत रुपसँ माफी मागै छी । हमर परिवार आ हम इहे दमनकारी संरचनाके कारण विशेषाधिकारसँ लाभान्वित भेलछि । आई, हम ई प्रण करै छि कि सीमान्तकृत समुदायसँ कइल गेल सामाजिक आ धार्मिक भेदभाव, आर्थिक शोषण र व्यक्तिगत अपमानक विरुद्ध लडबाक लेल हमर पूर्ण समर्थन अछि । यी ऐतिहासिक अन्याय हटेबाक लेल होइबाला प्रयास सबम हमर सकृय आ पूर्ण समर्थनमे प्रतिबद्धता अछि । न्याय, समानता र अधिकारक लेल हुनका सबके संघर्षमे हमर साथ रहत सेहो प्रण करैछी । 
हमर परिवार आ हम इहे दमनकारी संरचनाके कारण विशेषाधिकारसँ लाभान्वित भेलछि ।
I extend a deep personal apology to Dalits, Muslims, Tharus, women and other marginalised groups for my complicity in the historic, inhuman, degrading discrimination against them for generations. My family and I have been privileged beneficiaries of this same oppressive structure. Today, I pledge to do my best to fight the social, cultural and religious discrimination, economic exploitation and personal humiliation perpetuated against marginalized groups. I commit to supporting all measures to correct this historic injustice. I pledge my solidarity in their struggle for justice, equality and rights.
दलित, मुस्लिम, थारु, महिला र सीमान्तकृत समुदायहरुका विरुद्ध पुस्तौंदेखि भएको ऐतिहासिक, अमानवीय, अमर्यादित व्यवहार तथा भेदभावमा मेरो संलग्नताका लागि म विनम्र माफी माग्दछु । यो उत्पीडक संरचनाको लाभ मेरो परिवार र मैले पनि प्राप्त गर्दै आएका छौं । सामाजिक, सांस्कृतिक तथा धार्मिक विभेद, आर्थिक शोषण र सीमान्तकृत समुदायका विरुद्ध हुने व्यक्तिगत अपमानपूर्ण व्यवहारविरुद्ध लड्न म आफ्नो तर्फबाट सक्दो प्रयास गर्ने प्रण गर्दछु । म यो ऐतिहासिक अन्याय सच्याउने सबै प्रयासलाई समर्थन गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्दछु । न्याय, समानता तथा अधिकारको लागि हुने संघर्षमा उहाँहरुलाई मेरो साथ रहिरहने वाचासमेत गर्दछु ।
I commit to supporting all measures to correct this historic injustice.
मैं दलित, मुस्लिम,थारू, महिला एबं अन्य सीमान्तकृत समुदाय के प्रति हुए ऐतिहासिक, अमानवीय और पीढ़ियों से हुए अपमानजनक भेदभाव में अपनी सहपराधिता के लिए उन समुदायों से ह्रदय से ब्याक्तिगत रूप से क्षमा मांगता हूँ । मैं और मेरा परिवार इस दमनकारी संरचना से लाभान्वित हुए है । आज मैं प्रतिज्ञा करता हूँ की मैं इन सीमान्तकृत समुदायों के विरुद्ध हुए सामाजिक, सांस्कृतिक एवं धार्मिक भेदभाव, आर्थिक शोषण और व्यक्तिगत अपमान के खिलाफ लड़ाई में अपनी तरफ से पूर्ण और सक्रिय समर्थन करूँगा । मैं इस ऐतिहासिक अन्याय के खिलाफ उठाये गए हर प्रयास का समर्थन करूँगा। मैं पुनः न्याय, समानता और और अधिकार के लिए उनकी लड़ाई में अपनी प्रतिबद्धता व्यक्त करता हूँ ।
फिचर तस्बिर : क्षमा माग्दै मधेशी, थारु र मुस्लिम पत्रकार ।  बीपी साहको वालबाट । इसमता बाट

क्षमायाचना अभियान: अमानवीय व्यवहार खपेर बसेकाहरुलाई सम्मान दिनु गलत हो ?

५ असार, विभेद बिरुद्ध अभियान  - गत साता सामाजिक संजालमा सबैभन्दा चर्चाका विषय रह्यो मधेसमा चलेको “क्षमायाचना अभियान”। अधिकांशले अभियानलाई सकारात्मक रुपमा लिएको पाइयो । यस्ता अभियान देशभरि नै चलाउनु पर्ने पक्षमा पनि केही देखिए । तर केही मधेशी संचारकर्मीहरु नै अभियानको विरुद्धमा लागेको देखिन्छ । अभियानको विरोध गर्दा उनीहरु व्यक्तिगत आक्षेप, डलरको खेती, आम्दानीको लेखाजोखा देखि छोराछोरीको स्कुलसम्मको हिसाबकिताब गर्न पछि परेनन् ।
तर जसजसले यो अभियान शुरु गर्नुभयो, उहाँहरुबारे खासै बोलेको देखिएन । हामीलाई मात्रै टारगेट गरेको देखियो । के अभियानकर्ताहरुबीच जातीयताको आधारमा विभाजन ल्याउन खोजेको हो कि ?
विरोध गर्नेहरुको तर्क दिनुहुन्छ कि यो अभियानले अहिलेको जारी राजनीतिक आन्दोलनलाई कमजोर बनाउँछ । वर्षौंदेखिको जातीय सद्धभावलाई खल्बल्याउँछ ।
विरोध गर्नेहरुको तर्क दिनुहुन्छ कि यो अभियानले अहिलेको जारी राजनीतिक आन्दोलनलाई कमजोर बनाउँछ । वर्षौंदेखिको जातीय सद्धभावलाई खल्बल्याउँछ । यो आन्दोलन डलरको खेती हो । सामाजिक संजालमार्फत सस्तो लोकप्रियता बटुल्नको लागि गरेको आदि ।
अब म उहाँहरुलाई जवाफ दिन चाहन्छु, के मधेसी समुदायसँग राजनीतिक समस्या मात्र छ ? के मधेसी समाजभित्र सामाजिक विभेद छैन् ? के यस अभियानमा लागेकाहरुले मधेसमा जारी आन्दोलनको विरोध गर्नुभएको छ ?

क्षमायाचना अभियान एउटा सामाजिक आन्दोलन हो । राजनीतिक आन्दोलन सुस्त भएको बेला यस अभियानले त्यसलाई झन सहयोग पुर्‍याउँदैन र ? यो अभियानले बरु मधेसी समाजमा कायम रहेको जातीय विभेदलाई कम गर्छ र चलेको मधेश आन्दोलनलाई कमजोर बनाउँदैन बरु बलियो बनाउन मद्दत गर्छ ।
जहाँसम्म मधेसी समाजमा वर्षौंदेखिको जातीय सदभावको रहेको थियो भनिन्छ, त्यो सत्य होइन । जातीय सद्धभाव थिएन । दलितहरुले सहेर बसेका थिए । हामी उच्च जातका वा मध्यम जातकाले दलितहरुसँग छुवाछूतजस्ता अमानवीय व्यवहार गरेकै हो । त्यसैले क्षमायाचना अभियानले सद्धभाव खल्बलिँदैन बरु झन मजबुत हुन्छ ।
जहाँसम्म मधेसी समाजमा वर्षौंदेखिको जातीय सदभावको रहेको थियो भनिन्छ, त्यो सत्य होइन । जातीय सद्धभाव थिएन । दलितहरुले सहेर बसेका थिए ।
हरेक अभियान चलाउन डलर नै चाहिन्छ भने होइन, इच्छाशक्ति भए पुग्छ । यदि कसैलाई त्यस्तो लाग्छ भने प्रमाण पेस गर्न आग्रह गर्दछु । जहाँसम्म देखावटीको कुरा छ त्यो त समयले प्रमाणित गर्ने हो । यसअघि सामाजिक संजालमा कस्ता कस्ता फोटोहरु राखेको कसैबाट लुकेको छैन । आफूहरुले जस्तो पनि फोटो राख्दा हुने तर अरुले राम्रो काम गरेको फोटो राख्दा पनि हलिखल्ली मचाउने ?
अब म प्रश्न गर्न चाहन्छु के राजनीतिक माग पूरा नहुन्जेल हाम्रो समाजमा रहेका विभेदहरुबारे मौन बस्ने ? कि सँगसँगै समाजका कुरीतिहरु पनि हटाउने प्रयास गर्ने ? के यो आन्दोलनमार्फत वर्षौंसम्म अमानवीय व्यवहार खपेर बसेकाहरुलाई सम्मान दिनु गलत हो ?


इसमता बाट

खानेपानीको मुहान सुक्दा ४० घर विश्वकर्मा समुदाय प्रभावित

५ असार, विभेद बिरुद्ध अभियान । पाल्पा , सोमादी गाविस–५, कोलधारास्थित सुन्दरडाँडामा खानेपानीको मुहान सुक्दा पिउने पानीका लागि स्थानीय जनता दुई घन्टा पैदल हिँड्न बाध्य छन् ।
विश्वकर्मा समुदायको बस्ती रहेको यस भेगका मान्छेले जुकेखोलाबाट पानी बोकेर प्रयोग गर्दै आएका छन् । सोमादी गाविस–५ का स्थानीय बासिन्दा बीना सुनारका अनुसार अहिले दुई–तीन घन्टा लगाएर पानी बोक्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ ।“डाँडामा बस्ती भएकाले पानीको समस्या नै थियो, यसपालि लामो खडेरीले गाउँका मुहान सुकेका छन्, जुकेखोलाबाट पानी बोकेर खानुपर्ने बाध्यता छ,” बीना सुनारले भन्नुभयो ।
“रित्तो गाग्रो बोकेर ओरालो बाटो जानुपर्छ, पानी भरिएको गाग्रो बोकेर उकालो हिँड्नु पर्दा निकै समस्या हुने गर्छ,” सुनारले सुनाउनुभयो ।बस्ती नजिकैको खानेपानी मुहान सुकेर एक गाग्रो पानीलाई एक रात बिताउँदै आएको स्थानीयवासीको भनाइ छ । जिल्ला सदरमुकाम तानसेन नपा, मुझुङ, सोमादी, छहरा, भुवनपोखरी, भैरवस्थानलगायत दर्जनौँ गाविसमा पानीको निकै समस्या रहेको छ ।
खानेपानीको मुहान सुक्दा घर तथा गोठ निर्माणमा समेत पानीको जोहो गर्न कठिनाइ भइरहेको छ । झन्डै ३०÷४० घर भएको यो बस्तीमा पानीलगायत आधारभूत आवश्यकताका अभावमा बर्सेनि गाउँबाट विस्थापित हुनेको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ । छ घर परिवार गाउँबाट विस्थापित भई तराई सरेका हुन् ।
सोमादी गाविस–५ का स्थानीय बासिन्दा राजेन्द्र विश्वकर्मा गाउँमा आधारभूत आवश्यकता परिपूर्ति नहुँदा विस्थापितको सङ्ख्या बढेको छ ।
खानेपानी र सडक विस्तारका लागि पहल भइरहेको र आगामी आर्थिक वर्षभित्र स्थानीय बासिन्दाको पहुँच खानेपानी र सडकमा पुग्ने उहाँ बताउनुहुन्छ । 

कालोमोसो दल्ने तीन दलित महिलाहरु धरौटीमा रीहा

असार ४, बैतडी । गएको जेठ २३ गते जिल्ला अस्पताल बैतडीका प्रमुख डा. गुणराज अवस्थीलाई कार्यालय परिसरमै कालोमोसो दल्ने तिन जना दलित महिलाहरु १३ दिनपछि असार ३ गते धरौटीमा रीहा भएका छन् ।१३ दिन प्रहरीको हिरासतमा रहेका ति महिलाहरु जिल्ला प्रशासनमा लिईएको बयानपछि सरकारी वकीलको रहोबरमा प्रति व्यक्ति १० हजार धरौटी तिरेर रीहा भएका हुन ।
जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयले एम्बुलेन्स उपलब्ध नगराएको भन्दै डा.लाई कालोमोसो दल्ने जिल्लाको दशरथचन्द नगरपालीका १ बाडीलेकका पार्वती भुल, गंगा भुल र राधा भुल विरुद्ध मुद्धा परेपछि उनि विगत १३ दिन देखि प्रहरी हिरासतमा थिए ।उक्त घटनामा संलग्न भनिएका मध्येका दलित अगुवा रमेस कोली अझै प्रहरीको सम्पर्कमा आउन नसकेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी किशोर कुमार चौधरीले बताए ।
किन डा. अवस्थीलाइ कालोमोसो दले ?
पेटमा सात महिनाका तीन बच्चा हुँदा हातखुट्टा सुन्निएर हिँडडुल गर्न नसक्ने भएपछि स्थानीय हिरा भुललाई जिल्ला अस्पतालले थप उपचारका लागि दुई साता अघि सेती अञ्चल अस्पताल धनगढी रेफर गरेको थियो । तर आर्थिक रुपमा बिपन्न हिरालाई श्रीमानले समेत उपचारका लागि वास्ता नगर्दा उनको उपचार हुन नसकेको बताइएको छ ।
उपचारका लागि अञ्चल अस्पताल रेफर गरेको दुई साता बितिसक्दा समेत पैसाको अभावमा घरमै बसेकी हिराको अवस्था गम्भीर भएपछि छिमेकीले शनिबार बिहान अस्पताल पुर्याएका थिए ।
डेढ वर्षकी दुधे नानीकी आमाको पेटमा सात महिनाका तिम्ल्याहा सन्तान रहेको र त्यसमा पनि एउटाको अवस्था सामान्य नरहेको भन्दै अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. गुणराज अवस्थीले नै उनलाई धनगढी रेफर गरे ।“हिरालाई धनगढी पुर्याउँन मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. गुणराज अवस्थीसँग अस्पतालको एम्बुलेन्स माग्यौं” हिराको उपचारका लागि चन्दा संकलनमा लागेकी सुन्नरी भुलले भनिन्,–“डाक्टर साव्ले तिमीहरूले निशुल्क एम्बुलेन्स माग्न मलाई भोट दिएका थियौं र ? जसलाई भोट दियौं, उसैसँग एम्बुलेन्स माग भने ।”
एम्बुलेन्समा आफुहरूको पनि त अधिकार छ भन्दै सुन्नरीले एम्बुलेन्स त्यत्तिकै रहेको अवस्थामा समेत मेडिकल सुपरिटेन्डेन्टलेनै गैर जिम्मेवार तरिकाले प्रस्तुत हुँदा उनलाई सबक सिकाउन कालोमोसो दलेको बताइन् ।
मान्छेको ज्यान जोगाउनु चिकित्सकीय धर्म भएपनि डा. अवस्थी त्यसमा चुकेको महिलाहरूको आरोप छ । उनीहरूले आर्थिक रुपमा बिपन्न दलित महिलाहरूलाई भोट दिएकासँग एम्बुलेन्स माग भन्दै थर्काएपछि बाध्य भएर कालोमोसो दलेको बताए ।
सबक सिकाउनका लागि कालोमोसो त दल्न पाइन्न नी ! भन्ने जिज्ञासामा आफुहरूले स्थानीय प्रशासन लगायतलाई हिराको उपचारका लागि एम्बुलेन्सको व्यवस्था गर्न माग गर्दागर्दै सुनुवाई नभएपछि अन्तिममा कालोमोसो दलेको महिलाहरूले बताए ।प्रहरीले दुब्र्यवहारमा संलग्न भएको आरोपमा दशरथचन्द नगरपालिका–१ की पार्वती भुल, गंगा भुल र राधा भुललाई नियन्त्रणमा लिएको थियो ।

बागलुङको गैरागाउँमा भगत सर्वजित विश्वकर्माको शालिक अनावरण

बागलुङ, ४ जेठ/नेपाली दलित आन्दोलनका अगुवा भगत सर्वजित विश्वकर्माको शालिकको शुक्रबार शिक्षामन्त्री गिरिराजमणी पोख्रेलले अनावरण गरेका छन् । सालिक बागलुङ नगरपालिका–७ गैरागाउँमा निर्माण गरिएको छ । कालिमाटी, गैरागाउँ विश्वकर्माको जन्मथलो हो । शालिक अनावरण गर्दै मन्त्री पोखरलले भगत सर्वजित विश्वकर्मा जातिय मुक्ती आन्दोलनका प्रणेता भएको बताए । 
उनले कठोर राणाकालमा पनि दलित मुक्ती आन्दोलनका लागि विश्वकर्माले दिएको योगदान चिरस्मरणीय रहेको उल्लेख गरे । ‘राणाकालको कठिन घडीमा पनि उहाँले जातिय विभेदको विरुद्धमा आन्दोलनको उठान गर्नुभयो, उहाँ हामी सबैका प्रेरक व्यक्तित्व हुनुहुन्छ’ मन्त्री पोखरेलले भने । नेपाली दलित आन्दोलनलाई एकीकृत रुपमा अघि बढाउन विश्वकर्माले खेलेको भूमिका महत्वपूर्ण रहेको उनको भनाई छ । समाज सुधारक विश्वकर्माले १९९७ सालमा पहिलोपटक दलित आन्दोलनको सुरुआत गरेका थिए । 
बागलुङ शैक्षिक विकासमा पनि विश्वकर्माको उल्लेख्य योगदान छ । विश्वकर्माले २००७ सालमा विश्वकर्मा प्राथमिक विद्यालय स्थापना गरेका थिए । जुन अहिले विश्वकर्मा उच्च माविको रुपमा सञ्चालित छ । उनले धार्मिक, साँस्कृतिक, आर्थिक, शैक्षिक र सामाजिक हिसावले दलित समुदायलाई अधिकारसम्पन्न बनाउनुपर्ने मुद्दालाई मुल रुपमा उठाएका थिए । उनको व्यक्तित्व र पहिचानलाई जोगाइ राख्न भगत सर्वजित विश्वकर्मा प्रतिष्ठान समेत स्थापना गरिएको छ । प्रतिष्ठानलेनै विश्वकर्माकोे शालिक निर्माण गरेको हो ।

विश्वकर्मा लोहारहरुको अन्तरक्रियात्मक छलफल कार्यक्रम हुँदै

हेटौंडा, ४ असार , विभेद बिरुद्ध अभियान । ‘लोहार बिश्वकर्मा कुल बंश संरक्षणको लागि राष्ट्रव्यापी अभियान ,हाम्रो एकता र पहिचानले विभेदको अन्त्य अनि समतामुलक समाजको निर्माण’ भन्ने मूल नाराका साथ बिश्वकर्माहरुको लोहार थर भएका बन्धुहरुको राष्ट्रिय भेलाको तयारीका लागि २०७३ असार ११ गते काठमाण्डौमा अन्तर्क्रियात्मक छलफल कार्यक्रम सम्पन्न हुने भएको छ । 
कार्यक्रममा लोहारहरुको बंशको उत्पति र बिकासका
चरणहरुको खोज अनुसन्धान गरि कुल बंश संरक्षणको लागी बंशावली निर्माणको कार्यलाई समेत अगाडी बढाइने छ । यसको साथै लोहारहरुको कुल बंशको शास्त्रीय र धार्मिक मूल्य मान्यताको खोज अनुसन्धान ,आर्थिक सामाजिक ,शैक्षिक ,राजनैतिक अबस्थाको अध्ययन ,परम्परागत पेशा ब्यबसायको आधुनिकीकरण र प्रबर्ध्दन ,कला संस्कृतिको संरक्षण,राज्यको तह र तप्कामा प्रतिनिधित्व र सहभागिता साथै अमानवीय जातीय छुवाछुत प्रथाको समुल अन्त्य अनि समतामुलक समाजको निर्माणमा महत्वपूर्ण भूमिकाको बिषयमा पनि गम्भीर रुपले छलफल गरिने मकवानपुरका दलित अभियन्ता युक्तलाल विश्वकर्माले जानकारी दिए । 
उनका अनुसार यस कार्यक्रममा लोहार, कालुवार, लुहार र कालिराज लेखेका सम्पूर्ण बन्धुहरुलाई सहभागी गराईनेछ ।अन्तरक्रिया कार्यक्रममा सम्पूर्ण लोहार बन्धुहरुको गरिमामय उपस्थितको लागि तपशिल नम्वर मा सम्पर्क नम्बर: ९८२३०८८८६२(रामेछाप) ,९८५१०९३९१३(काठमाडौँ) ,९८४५०३०१२३(हेटौडा) ,९८५८४२२३५२(धनगढी) ,९८५२६७६२६०( झापा) सम्पर्क गर्न अनुरोध समेत गरिएको छ

Friday, June 17, 2016

नेपाली समाजको अग्रगतिका निम्ति दलित समुदायको योगदान -आहुति

३ असार ,विभेद बिरुद्ध अभियान 
१। भूमिका
नेपाली समाजमा आज पनि दलित समुदाय भनेको पछाडि परेको वा उत्पीडनमा परेको समुदायका रुपमा मात्र बुझ्ने आम चलन छ । यही बुझाइका कारण दलित अधिकारका पक्षमा बोल्न चाहने प्रगतिशील गैरदलित समुदायका व्यक्तिहरुले पनि दलित समुदायलाई सहानुभूतिको नजरले नै बढी हेर्ने दृष्टिकोण बन्न पुगेको छ । त्यसैगरी दलित मुक्तिको निम्ति संघर्षरत दलित योद्धाहरुमा समेत पनि आफ्नो समुदायको योगदानको ऐतिहासिकताबारे कम ध्यान गएर हुन सक्छ, आजको आवश्यकताको स्तरमा आफू र आफ्नो समुदायको अस्तित्वप्रति गर्वको भाव व्यक्त हुन सकिरहेको छैन । जुन समुदायले आफैप्रति र आफ्नो योगदानप्रति गर्व गर्न सक्दैन, त्यसले आफ्नो मुक्तिको दाबीलाई ठीक ढंगले प्रस्तुत गर्नै सक्दैन ।
आज नेपाली समाजमा दलित आन्दोलन र दलित समुदाय जुन स्थानमा आइपुगेको छ, त्यहाँबाट अझै माथि उठाउन नेपालको राज्यसत्ता र उत्पीडक वर्गले परम्परादेखि निर्माण गरेर लादेका अनगिन्ती भाष्य र अवधारणालाई परिवर्तन गर्नु जरुरी छ । मूलतः जातव्यवस्थालाई टिकाउन जातव्यवस्थामा आधारित भएर बनाइएका के ठीक, के बेठीक रु कस्तो राम्रो, कस्तो नराम्रो रु को माथि, को तल रु को अब्बल, को कमसल रु कुन भोजन, कुन कुभोजन रु को शिक्षित, को अशिक्षित रु को सफा, को फोहोरी रु के चोखो, के जुठो रु को साहसी, को कायर रु को पवित्र, को अपवित्र रु को महान, को तुच्छ रु कुन जात, कुन कुजात रु जस्ता सयौं सयौं विषयमा बनाइएका उत्पीडनकारी भाष्य र अवधारणामाथि अब प्रश्न उठाउनै पर्दछ र त्यसलाई परिवर्तन गर्नै पर्दछ ।
नेपाली समाजमा दलित आन्दोलन र दलित समुदाय जुन स्थानमा आइपुगेको छ, त्यहाँबाट अझै माथि उठाउन नेपालको राज्यसत्ता र उत्पीडक वर्गले परम्परादेखि निर्माण गरेर लादेका अनगिन्ती भाष्य र अवधारणालाई परिवर्तन गर्नु जरुरी छ ।
त्यही पुराना उत्पीडनकारी भाष्य र अवधारणामाथि प्रश्न उठाउने उद्देश्यका साथ दलित समुदायका सम्बन्धमा पहिलो आवश्यकता यही बन्न जान्छ कि नेपाली समाजको अग्रगतिका निम्ति दलित समुदायले गरेको योगदानको ऐतिहासिकताको खोज र सही व्याख्या गर्नु । नेपालको परम्परागत सत्ताको प्रस्तुति हेर्दा त यस्तो लाग्छ कि दलित समुदायको योगदान भनेको फगत बिसे नगर्चीले पृथ्वीनारायण शाहलाई दिएको सल्लाह मात्र हो १ निश्चितै रुपमा दलित सबै हिन्दू शासित समाजमा सबैभन्दा बढी अमानवीय उत्पीडनमा पारिएको समुदाय हो, तर यो एउटा पाटो मात्रै हो । सबैभन्दा बढी अमानवीय उत्पीडनमा तीन हजार वर्षभन्दा बढी समयदेखि पर्दै आएर पनि दलित हिन्दू शासित समाजको अग्रगतिका निम्ति सबैभन्दा बढी योगदान गर्ने मानव जमात हो । वास्तवमा दलित हिन्दू शासित समाजको वास्तविक चालक समुदाय हो । त्यो कसरी हो रु यही प्रश्नको उत्तर खोज्नु यस आलेखको मुख्य उद्देश्य हो ।
२। समाजव्यवस्था निर्माण केले गर्दछ ?
स्कुल कलेजमा कलिला नानीहरुलाई समाज निर्माण ठूला ठूला मानिएका राजा, महाराजा, सेनापति वा पण्डितहरुले आफ्नो बरकतले बनाएको जसरी पढाइन्छ । नेपालमा त यस्तो प्रचलन अझ बढी नै थियो र अझै यो भाष्य प्रयोग गर्न छाडिएको छैन । तर यथार्थमा कुनै पनि समाजव्यवस्थाको चरणको निर्माण, सञ्चालन र परिवर्तन गर्न मुख्य उत्प्रेरक भूमिका त्यस समाजको उत्पादक शक्तिले खेलिरहेको हुन्छ । उत्पादक शक्तिमध्ये पनि औजार र प्रविधिले नै उत्प्रेरकको भूमिका खेलिरहेको हुन्छ । त्यसपछि निर्णायक भूमिकाचाहिँ समाजका श्रमजीवी मानिसहरुले खेलिरहेका हुन्छन् । राजनीतिक परिवर्तनकारी प्रतिनिधि व्यक्तिहरु तबसम्म प्रकट नै हुँदैनन्, जबसम्म उसको आवश्यकता जन्माउने औजार र प्रविधि अनि त्यसलाई चलाएर उत्पादन गर्ने श्रमजीवी मानिस हुँदैनन् । राजनीतिक अर्थशास्त्रले निकालेको निष्कर्ष यही हो, र यही कुरा नै सत्य हो ।
नेपालको परम्परागत सत्ताको प्रस्तुति हेर्दा त यस्तो लाग्छ कि दलित समुदायको योगदान भनेको फगत बिसे नगर्चीले पृथ्वीनारायण शाहलाई दिएको सल्लाह मात्र हो १
आरनको आविष्कार हुँदैनथ्यो भने सामन्तवादी समाज हुँदैनथ्यो, त्यसले प्रगति गर्न सक्दैनथ्यो । इन्जिनको आविष्कार हुँदैनथ्यो भने सामन्तवाद ढलेर पुँजीवादी समाज हुँदैनथ्यो । त्यसैगरी आरन र त्यसताकाका सबै प्रविधि र औजार प्रयोग गरेर उत्पादन गर्ने श्रमजीवी हुँदैनथ्यो भने, इन्जिन निर्माण गर्ने र सञ्चालन गर्ने मजदुर वर्ग हुँदैनथ्यो भने क्रमशः सामन्तवादी समाजको प्रगति र पुँजीवादको प्रगति पनि सम्भव थिएन । त्यसकारण सबै समाजको जन्म र अग्रगतिमा औजार एवं श्रमजीवी मानिसको भूमिका नै केन्द्रीय महत्वको विषय हो भन्ने कुरा प्रस्ट छ । यस दृष्टिविन्दुबाट हेर्ने बित्तिकै सबै समाजका शासक, महान भनिएका व्यक्ति, औजार एवं प्रविधि र श्रमजीवी मानिसले गरेको उत्पादनमाथि जन्मिएर सकारात्मक वा नकारात्मक भूमिका खेल्ने पात्र बाहेक केही पनि होइनन् । त्यसैले नै आम रुपमा स्वीकार गरिएको हो कि इतिहासका निर्माता श्रमजीवी जनता हुन् । यसप्रकारको दृष्टिकोणबाट प्रवेश नगरी हिन्दू शासित समाजमा दलित समुदायको योगदानको ऐतिहासिक सत्यलाई बाहिर ल्याउन सकिँदैन, दलित समुदाय भनेको निरीह, तल परेको, कुनै महान योगदान नभएको भनी प्रस्तुत गरिएको परम्परागत सत्ताको प्रशिक्षण वा भाष्यलाई बदल्नै सकिँदैन ।
सिन्धु घाँटी हुँदै गंगा मैदानसम्म आइपुगेर पूर्ण रुपमा विकसित जातव्यवस्थामा आधारित हिन्दू समाजलाई अध्ययन गर्‍यो भने पनि यो यथार्थ छर्लङ्ग हुन्छ । दास युग हुँदै सामन्तवादको पूर्ण विकाससम्म अर्थात भनौँ भारतमा ब्रिटिसहरु इन्जिन लिएर नपस्दासम्म तत्कालीन हिन्दूस्थान र तत्कालीन नेपालको हिन्दू समाजमा मुख्य औजार एवं प्रविधि के थिए र श्रमजीवी को थिए रु आरन, तेल पेल्ने कोल, गोरु गाडा, घोडे रथ, चर्खा र हातेतान, डुंगा, कपडा रंगाउने खाडी, काँचो छाला प्रशोधन प्रविधि आदि । यी सबै औजार र प्रविधिको केन्द्रविन्दुमा थियो आरन, जुन बिना धेरैजसो औजार र हतियारको निर्माण सम्भव नै थिएन । र, त्यो आरन अनि सबै सबै औजार प्रयोग गरेर कृषि उत्पादन बढाउने, ललितकलाको विविध रुपको विकास गर्ने, सेवा गर्ने कामको केन्द्रमा शुद्र थियो । यो इतिहास र समाजशास्त्रले प्रमाणित गरेको तथ्य हो ।
सबैभन्दा बढी अमानवीय उत्पीडनमा तीन हजार वर्षभन्दा बढी समयदेखि पर्दै आएर पनि दलित हिन्दू शासित समाजको अग्रगतिका निम्ति सबैभन्दा बढी योगदान गर्ने मानव जमात हो । वास्तवमा दलित हिन्दू शासित समाजको वास्तविक चालक समुदाय हो । त्यो कसरी हो रु
यस अर्थमा दक्षिण एसियाको हिन्दू सभ्यताको मुख्य चालक वर्ण भनेकै शुद्र हो । त्यही शुद्रभित्रबाट अछूत बनाइएको हिस्सा, जो आज दलितका नामले चर्चित छ, यो दलित समुदाय स्वतः त्यस चालक हिस्साको अंग रहँदै आयो भन्ने कुरा सहज रुपमा बुझ्न कुनै कठिनाइ पर्ने विषय रहेन । विगत तीन हजार वर्षभन्दा बढी समयदेखि लगातार श्रमजीवी मात्रै रहँदै आएको संसारकै एक मात्र समुदाय आजको दलित हो, यो समुदायले इतिहासमा कसैलाई शोषण गरेन, कसैलाई अत्याचार गरेन । यदि श्रमिक हुनु, काम गरी खानु गर्वको विषय हो भने विगत तीन हजार वर्षमा सबैभन्दा बढी गौरवमय जीवन दलितकै रह्यो । सबैभन्दा बढी मानवतावादी इतिहास वस्तुतः दलितकै रह्यो । जातव्यवस्थामा उच्च जातमा रहेकाले के गरे रु राजा भए, महाराजा भए, सेनापति भए, सामन्त भए । उनीहरुले मोजमस्ती गरे, दमन गरे, अत्याचार गरे, उत्पीडनका नयाँ नयाँ नियम बनाए तर उनीहरुले आरन चलाएनन्, हलो जोतेनन्, वस्त्र सिलाएनन्, कपडा बुनेनन्, धागो काटेनन्, काँचो छालालाई पाको बनाएनन्, तेल पेलेनन् । वास्तवमा समाजलाई अग्रगतितिर लैजान उनीहरुले आधारभूत रुपमा श्रम नै गरेनन् । सत्य यही हो । दक्षिण एसियाको इतिहासमा श्रमको गौरव हिन्दू समाजको कथित उच्च जातको भागमा कदापि पर्न सक्दैन । त्यो गौरव दलितको अंशमा मात्र छ भन्ने सही भाष्यको निर्माण अब जरुरी छ ।
३। नेपाली समाजको अग्रगति र दलित
क० पहिलो वैज्ञानिक— दलित १
अन्य सामन्तवादी समाजमा जे थिए नेपालको हिन्दू शासित सामन्तवादी समाजको विकसित औजार र प्रविधि मूलतः तिनै थिए । आरन, हलो, गोरु गाडा, चर्खा एवं हातेतान, छाला प्रशोधनको प्रविधि, कपडा रंगाउने विधि आदि । त्यसको केन्द्रमा थियो आरन र त्यो आरनको निर्माता एवं सञ्चालक दुवै नै पहाडमा छुवाछूत समेत गरिने शुद्र कामी र तराईमा छुवाछूत नगरिने परम्परागत शुद्रभित्रको लोहार । राणा प्रधानमन्त्री चन्द्र शमशेरले नेपालका फलाम र तामा खानी बन्द गराउनुभन्दा पहिले ती खानी सञ्चालन गर्ने मुख्य वैज्ञानिक एवं प्राविधिक दलितभित्रका कामी थिए जसलाई आग्री पदीय नामले पुकारिन्थ्यो, आज पनि त्यो पदीय नाम थरको रुपमा तिनका सन्ततिमा कायमै छ । खानीबाट फलाम र तामा निकाल्ने औजार, भाँडाकुँडा र हतियार बनाउनु भनेको त्यतिबेलाको विज्ञान र प्रविधिको उच्च रुप थियो र त्यो कामलाई फत्ते गर्ने दलितहरु त्यतिबेलाको हिन्दू समाजका प्रथम वैज्ञानिक र प्राविधिकहरु थिए ।
घोडाको काँठीमा बस्न मात्र जान्ने, हलो नजोत्ने अनि जुत्ता लगाउन मात्र जान्ने शासकहरुको पक्षमा बोल्ने इतिहास र समाजशास्त्रले बताउन नचाहे पनि गाई, गोरु, भैंसी, बाख्रा, भेंडा आदि जनावरका आलो छालालाई काती र अमला, लप्सी वा अन्य रुखको बोक्रामा पाइने क्षार ९द्यबकभ० लाई प्रयोग गरेर गन्ध नआउने, नकुहिने पाको छाला तयार पारी काँठी, हल्लुँडो, जुत्ता र छालाका सामान तयार पार्ने सार्की वा चमार दलितहरु त्यतिबेलाका वैज्ञानिक एवं प्राविधिक होइनन् भने अरु के हुन् त् रु भारतको कानपुरजस्तो परम्परागत छालाको केन्द्रमा समेत सम्मानपूर्वक नाम लिइने दैलेखमा सावर छाला उत्पादन गर्ने दलित छालाका वैज्ञानिक होइनन् रु कागजका नोटभन्दा पहिलेका सबै टक्सारका प्राविधिक को हो रु दलित हो । नेपालमै पहिलो बन्दुक बनाउने को हो रु दलित हो । आधुनिक नेपालका प्रथम वैज्ञानिक भनिएका गेहेन्द्र शमशेरका प्रयोगशाला एवं ज्यासलका मुख्य प्राविधिक तिनै ऐतिहासिक वैज्ञानिकका खलक कामी र सार्की नै थिए ।
नापीनापी सूर निकाल्ने वा भनेकै ताल निकाल्ने मादल, सारङ्गी, सनई आदि वाद्यवादनका आविष्कारक र निर्माता के तिनै दलित होइनन् रु भाँतीभाँतीका वस्त्रका ढाँचा निकाल्ने ती दलित वस्त्रशास्त्रका प्रथम प्राविधिकबाहेक अरु के हुन् रु जताबाट हेरे पनि जताबाट नापे पनि नेपाली हिन्दू शासित सभ्यताको प्रथम वैज्ञानिक एवं प्राविधिक दलित हो भन्ने कुरामा कसैले विमति राख्नु पर्ने देखिँदैन ।
ख० पहिलो संगीतकार — दलित १
नेपालमा रहेका सबै सभ्यता र जातिमा ऐतिहासिककालदेखि बन्दै आएका गीत संगीत छन्, हुन्छन् नै तर ती गीतसंगीतका रचनाकार थाहा हुँदैन । त्यो कालान्तरदेखि चल्दै परिमार्जन हुँदै आएका हुन्छन् । तर नेपालको हिन्दू शासित समाजमा भने गीत, संगीत र नृत्य बनाइरहने समुदाय दलित हो । गन्धर्व त्यतिबेलाको समकालीन विषयमा नै गीतसंगीत निर्माण गर्ने समुदाय हो । त्यस्तै वादी र दमाई पनि संगीत र नृत्यमा त्यो भूमिका समेत पूरा गर्ने समुदाय हुन् । मारुनी, ढाल तरबार नृत्य, पातर नृत्यजस्ता सयौं संगीत र नृत्यका जननी र संगीत क्षेत्रका प्रथम उस्तादहरु दलित नै हुन् । हिन्दू समाजमा कथित उच्च जातसँग कुनै गीतसंगीत नै थिएन भन्ने हाइन, तर मुख्य संगीत क्षेत्रको भूमिका दलितले नै पूरा गर्दै आएको सन्दर्भलाई उदाङ्ग पार्न मात्र यस विषयलाई यहाँ प्रस्ट पारिएको हो ।
ग० पहिलो सञ्चारकर्मी — दलित १
आज सञ्चार क्षेत्र सेवाभन्दा व्यापार र राजनीतिको महत्वपूर्ण विषयका रुपमा विकास हुँदा दलितहरु त्यस क्षेत्रमा धेरै नै पछि पर्न पुगे तर नेपाली समाजको प्रथम सञ्चारकर्मी भने दलित समुदाय नै हो । पहाडमा कट्वालका रुपमा समाचार सम्प्रेषण हजारौँ वर्षदेखि दलितले नै गर्दै आए । मिसन सञ्चारकर्मीका रुपमा भने गन्धर्वहरुले युद्धका, व्यवस्थाका, प्राकृतिक प्रकोपका गीत बनाएर गाउँ गाउँ सन्देश बाँड्दै आए, सूचना र विचार सञ्चार गर्दै आए । कट्वाल प्रथा त अझै पश्चिम नेपालमा जीवितै छ । तराई क्षेत्रमा ढोल पिटेर बस्ती बस्ती सूचना बाँड्ने काम पनि त्यतिबेला पानी अचल बनाइएको समुदायकै जिम्मामा थियो ।
घ० पहिलो सफाइको अभियन्ता — दलित १
निश्चितै रुपमा सफाइ पेसाका रुपमा दलितभित्रका खास खास जातमाथि लादिएको हो । शासकहरुले लादेको हुनाले नै सफाइ गर्ने समुदायलाई त्यसले फोहोरी भनी लाञ्छना लगाउँदै आयो । सफाइ गर्ने कामलाई नै फोहोरी एवं कमसल काम हो भन्ने अवधारणाबाट सिंगै समाजलाई प्रशिक्षित गर्‍यो, जुन बिल्कुल गलत थियो । फोहोर सफा गर्नु फोहोरी काम हो र सफा गर्ने मानिस फोहोरी हो भने फोहोर गर्नु चाहिँ सफा काम हुनसक्छ त रु शहर फोहोर मात्र गर्ने चाहिँ सफा समुदाय अनि त्यो फोहोरलाई सफाइ गरेर सिंगै बस्तीलाई रोगव्याधी फैलिनबाट रोक्ने र सफा पार्ने चाहिँ झन् उल्टो फोहोरी समुदाय रु कति षडयन्त्रकारी उत्पीडक मान्यता १ च्यामे, पोडे, डोम, हलखोर जात फोहोरी अनि फोहोर मात्र गर्ने तर सफाइ नगर्ने जातहरुचाहिँ सफा रु
वास्तवमा फोहोर र सफा अनि जुठो र चोखो भनेको बनाइएको मान्यता मात्र हो, यथार्थ होइन । स्वास्थ्यलाई हानिकारक हुने अर्थको फोहोर यथार्थ हो तर मान्यताको फोहोर भने मान्यता मात्र हो । हिन्दू पुरेतको अबीर केशरीले रंगिएको हात अर्को धर्मको धार्मिकका लागि फोहोर हो किनकि त्यो मान्यता मात्र हो । हातले भात खाउञ्जेल भात लागेको हात फोहोर होइन तर खाएपछि फोहोर हो, किनकी त्यो मान्यता हो । तर दिसा नधुनु फोहोर हो किनकी त्यो हानिकारक हुन्छ । त्योचाहिँ यथार्थ फोहोर हो ।
यसरी हेर्दा दलितलाई फोहोर देख्ने, अझ दलितभित्रका सफाइकर्मीलाई फोहोरी देख्ने दृष्टिकोण कथित मान्यता मात्र हो, यथार्थ होइन । यथार्थमै फोहोरीपनको श्रोत के हो रु एक, अभाव र गरिबी । दुई, चेतनाको न्यूनता । फरक फरक सभ्यताका मानिसमा र फरक फरक समाज विकास चरणका मानिसमा चेतनामा नै गुणात्मक फरक हुनसक्छ । तर दलित र हिन्दू समाजका गैरदलित त एउटै सभ्यताका हुन् र समान समाज विकासको चरणमा सँगसँगै छन् । तसर्थ, सफाइसम्बन्धी चेतनामै गुणात्मक अन्तर कहिले पनि थिएन र छैन । गैरदलितले बच्चा जसरी हुर्काउँछ, दलितले त्यसरी नै स्याहार गर्छ । पकाउने, नुहाउने, कपडा धुने काइदा तरिका उही थियो र छ । तसर्थ चेतनामै अन्तर हुँदै होइन । यहाँ मूल पक्ष अभाव र गरिबीले खेलेको थियो र छ । गरिबीको कारणले हुने फोहोरीपन त कथित हिन्दू उच्च जातभित्रका गरिब परिवारमा पनि स्वतः हुन्छ, जुन सबैले देखेकै भोगेकै कुरा हो । तसर्थ दलितलाई र दलितभित्रका, सफाइ पेसा तोकिएका जातहरुलाई फोहोरी किटान गर्नु एउटा दमनकारी शासकीय मान्यता मात्र हो । यसरी विश्लेषण गर्दा दलितभित्र सफाइ पेसामा पुस्तैनी क्रियाशील जातहरु सरसफाइका अभियन्ता समुदायहरु हुन् । हो, फोहोर मात्र गर्नेभन्दा फोहोरलाई सफाइ गर्नेहरु ऐतिहासिक रुपमा यथार्थमा सफा समुदाय हुन् ।
ङ० प्रथम जोताहा— दलित १
सामन्तवादी समाजको मुख्य उत्पादनको क्षेत्र कृषि हो भन्ने प्रस्टै छ । तर हिन्दू समाजमा तागाधारीभित्र रहेकाले त शुरुमा हलो जोत्नै हुँदैनथ्यो, खेतीमा काम त तल्लो स्तरको श्रम मानिन्थ्यो । त्यसैले कतै हलिया बँधुवा बने, कतै बँधुवा हरवा बनेर हलो जोत्ने काम दलितकै रहिआएको हो । तराईका मुसहरको त माटो काट्ने जात भनेर समेत परिचय बनेको छ । यसप्रकार सिंगो हिन्दू समाजलाई भरण पोषण गर्न सबैभन्दा बढी पसिना बगाएको प्रथम जोताहा नेपाली हिन्दू शासित समाजको दलित नै हो भन्ने यथार्थ स्वतः प्रस्ट छ ।
यस बाहेक सिकर्मी÷डकर्मी, बेतबाँस, रोगको उपचारलगायत सर्वत्र क्षेत्रमा नेपाली हिन्दू समाजको निर्माण, सञ्चालन र अग्रगतिका निम्ति दलित समुदायले चालक समुदायका रुपमा पुर्‍याउँदै आएको योगदान दिनको घामभन्दा पनि उज्यालो छर्ने गरी छर्लङ्ग छ ।

४। निष्कर्ष
यसप्रकार हिन्दू शासित रहँदै आएको अन्तको जस्तै नेपाली समाजको पनि दलित केवल पछाडि पारिएको, निरीह, योगदानविहीन, कमसल समुदाय होइन, बरु यस समाजको निर्णायक चालक समुदाय हो । विज्ञान—प्रविधि, संस्कृतिका आधारभूत आयामहरु अनि सिंगो समाजको पेट भर्न निर्णायक योगदान गर्दागर्दैै पनि राज्यसत्ताले गरेको अमानवीय दमन र बहिष्करणका कारणले दलित जीवन ध्वस्त बन्दै आयो र आज पनि त्यो ध्वस्तकरणको प्रक्रिया रोकिएको छैन, यो विडम्बनायुक्त पाटो त छँदैछ तर हिन्दू शासित समाजको भव्य सभ्यता निर्माणमा मुख्य योगदान भने उनीहरुले नै गरेका हुन् भन्ने कुरा प्रस्ट छ । यसरी हेर्दा दास युगपछि सबैभन्दा सिर्जनशील र सबैभन्दा श्रमशील भएर पनि जीवन ध्वस्त पारिएको संसारको एक मात्र समुदाय दलित हो ।
हिन्दू शासित सभ्यता र समाजलाई अग्रगति दिन दलित समुदायले पुर्‍याएको निर्णायक योगदानलाई छोपछाप पार्दै सबै हिन्दू समाज र नेपालको पनि हिन्दू उच्चजातीय राज्यसत्ताले ‘अछूत’ करार दियो, कुरुप बतायो, कमसल मान्छे भन्यो, अशिक्षित बुद्धि नहुने जात भन्यो, पापको फल भोग्ने कुजात भन्यो, जाँड खाने भनेर अपमान गर्‍यो, सिनो खान र फाल्न बाध्य पार्‍यो । बोक्सीको आरोपमा बढीभन्दा बढी यसैलाई डाम्यो आदि आदि । यसो गर्दै हिन्दू उच्चजातीय सत्ताले दलित व्यक्ति र दलित अस्तित्वलाई हेर्ने अवधारणा र भाष्य नै अत्याचारी एवं अपमानजनक बनाएर सिंगो समाजलाई त्यही प्रशिक्षण लिन र व्यवहार गर्न बाध्य पार्‍यो ।
अबको आवश्यकता भनेको हिन्दू उच्चजातीय उत्पीडनकारी राज्यले निर्माण गरेको दलितलाई हेर्ने दृष्टिकोणमा परिवर्तन हो । उसले बनाएको अवधारणा र भाष्यमै परिवर्तन गर्न दलित आन्दोलन र दलित मुक्तिका पक्षधर गैरदलित समुदायले वैचारिक एवं व्यावहारिक संघर्ष गर्नु जरुरी छ । आजसम्मको आन्दोलनको सार दलित पनि अरु सरहको मानिस हो भन्ने भाव वरपर केन्द्रित थियो । सहानुभुति खोज्ने वा सहानुभूति गर्नुपर्छ भन्ने भावको वरपर थियो । दलित पनि नागरिक हो, त्यसैले उसले हक अधिकार पाउनुपर्छ भन्ने नाराको वरपर थियो ।
अब आन्दोलनको भाव र वैचारिक पक्षलाई माथि उठाउनु जरुरी छ । दलित मानिस नै हो मात्र होइन, ऊ इतिहासमा समाज निर्माण र सञ्चालनमा निर्णायक भूमिका खेल्दै आएको समुदाय हो, त्यसैले सहानुभूति होइन, सम्मानको लायक हो भन्ने भाष्य अँगीकार गर्नुपर्दछ र हिन्दू शासित सभ्यताको अग्रगतिको चालक समुदायको भूमिका खेल्दै आएकोले ऊ यो समाजको मुख्य अंशियार हो भन्ने अवधारणासहित आन्दोलनलाई अगाडि बढाउनु पर्दछ ।
(असार १ गते काठमाडौंमा सम्पन्न नेपाल दलित साहित्य तथा संस्कृति प्रतिष्ठानको पाचौं राष्ट्रिय सम्मेलनको क्रममा आयोजित अन्तर्क्रियामा प्रस्तुत कार्यपत्र) source:- dalitonline