केही समयअघि साथी सन्दीप पौडेल भेटिए । प्लस टु सँगै पढेका पौडेलसँग लामो अन्तरालपछि भेट भयो । सिंहदरबारको पूर्वी गेटअगाडि मण्डला थियटरको छेउको चिया पसलमा ।
उनीसँग सात वर्षपछिको भेटमा मलाई उनको विषयमा जान्ने उत्सुकता बढ्यो ।
उनी प्लस टु सिध्याएर दुबई गएका रहेछन् ।
मैले उनको थर र अन्य विषयमा ख्याल गरेको थिएँ । तर उनले मेरो थरचाहिँ याद राखेका रहेनछन् ।
मलाई सोधे । मैले ‘दर्नाल हो’ भनें ।
उनले अलिक अनौठो पारामा तुरुन्तै सोधे, ‘यो दर्नाल भनेको के हो ? यो कुन जातभित्र पर्छ ? बाहुन, क्षेत्री र नेवार ?’
फिस्स हाँस्दै भनें, ‘मेरो अनुहार हेर र भन न, म को जस्तो देखिन्छु ?’
अलिक केही जान्न खोजेको भावमा उनले भने, ‘तिमी कि बाहुन हो या त क्षेत्री ।’ उनी रोकिए ।
उनलाई म को हुँ भन्ने जान्न धेरै नै उत्सुक भएजस्तो अनुहारको हाउभाउले बताइरहेको थियो ।
मैले अलिक ठट्टा गर्दै भनें, ‘म बाहुनजस्तो छु कि मजस्ता छन् बाहुनहरु ?’
उनले थपे, ‘तिमी बाहुनजस्ता छौ । मलाई लाग्छ, तिमी बाहुन हुनुपर्छ ।’
म उनलाई अल्मल्याउन चाहन्नथें अनि भनें, ‘म दलित हो ।’
‘ओ नो । इम्पोसिवल’, उनी झस्किए ।
‘आर यु सिरियस ?’
‘या आई एम सिरियस’, म फिस्स हाँसें ।
‘ओ गड । आई डन्ट विलिभ इट’, उनी उत्तेजित भए ।
फेरि उनले भने, ‘आर यु सिरियस ?’
फिस्स हाँस्दै मुन्टो तल–माथि गर्दै मैले सहमति जनाएँ ।
अनि उनले सोधे, ‘दलितभित्रको के हो तिमी ?’
अब उनलाई पत्यार लागेको हुनुपर्छ ।
मैले दमाईं भने । उनले मेरो हासोसँग हाँसो मिसाउँदै भने, ‘तिमी दमाईं ? त्यसो भए तिम्रो नागरिकतामा दमाईं नै होला होइन ?’
मैले हाँस्दै जवाफ दिएँ, ‘दर्नाल नै छ । बुबा र आमाको चाहिँ दमाईं नै छ ।’
मेरो जवाफ पूरा नहुँदै सोधे, ‘तिमीले किन दमाईं नलेखेको त ? थर परिवर्तन गर्न खोजेको हो ? त्यसो भए किन दर्नाल त ? बाहुन–क्षेत्रीको कुनै थर राखेको भए हुन्थ्यो नि ।’
उनको प्रश्न र उत्तरमा मलाई अलिक चित्त बुझेन । कतै मनको भित्र–भित्र चिसो लाग्यो ।
मैले जवाफ दिएँ, ‘दमाईं नै लेख्न सकिन्छ । किन लेख्न नसक्नु नि ? म धेरै ठाउँमा लेखाउने पनि गर्छु । मलाई लाज छैन । र थर परिवर्तन गर्नु पनि छैन ।’
उनले भने, ‘त्यसो भए अब मलाई कुनै ठाउँमा दमाई लेखेको देखाउनु है ।’
मैले केही बोलिनँ ।
हामी त्यो दिन १ घण्टाजति कुराकानी गरेर छुट्यौं ।
त्यस रात मेरा मनमा धेरै कुरा खेले । मैले निर्णय गरें- आजदेखि मेरो फेसबुकको नाम परिवर्तन गर्छु ।
तर दमाईं लेख्ने कि दमिनी लेख्ने भन्नेमा फेरि कलम अड्कियो ।
मैले पुनः निर्णय गरें- ‘मेरा बाबु हुन् वा होइनन्, मलाई थाहा छैन । त्यो मेरी आमालाई नै थाहा होला । तर पक्कै पनि आमाचाहिँ मेरी नै हुन् । यसकारण ‘दमिनीको छोरो’ लेख्ने विचार गरें ।’
केही दिनमै मैले फेसबुकको नाम ‘दमिनीको छोरो’ लेखें । फेसबुकमा म्यासेज आउनेको चाप बढ्न थाल्यो । उहाँहरुले लेख्नुभएका केही मत यहाँ प्रस्तुत गर्न चाहन्छु ।
गोरखाका दलित थर भएका साथीले लेखे- ‘सर, तपाईंले आफ्नो बाबुलाई जिउँदै मार्नु भो कि क्या हो ? या बाबुको पत्तो छैन ? यो त राम्रो भएन । बाबुको नामबाट पहिचान दिनुस् ।’
धादिङका दलित थरकै अर्को साथीले भने, ‘सर तपाईंको साहसलाई मैले मानें । तपाईंजस्ता मान्छेले यसरी नै खुलेर लेख्नुपर्दछ, आफ्नो पहिचान के हो भनेर ?’
यी साथीले केही समय पछि आफ्नो नाम पनि आफ्नै समुदायको राखे ।
चितवनका एकजना कोइराला थर भएका साथीले भने, ‘साथीले आफ्नो यस्तो साहसको कुनै अर्थ राख्दैन । मेरो विचारमा तपाईंले आरक्षण पाउन यस्तो नाम लेखेको हो जस्तो लाग्छ । यस्तो नाटक नगर्नुस्, तपाईंहरुलाई सरकारले आरक्षण दिने भनेर तोकिराखेको नै छ ।’
उनलाई धेरै उदाहरण दिएर बुझाउने कोसिस गरें तर उनी अहिलेसम्म पनि कन्भिन्स भएका छैनन् ।
काठमाडौंमै बस्ने श्रेष्ठ थरकी एकजना केटीसाथीले अनौठो टिप्पणी गरिन् । उनी मेरो क्लासमेट हुन् । उनले भनिन्, ‘तिमीले मेरो दिदी, भिनाजु, दाजुभाइ र बहिनीहरुलाई अनफ्रेन्ड गर ।’
मैले ‘किन’ भनेर सोधें ।
उनले जवाफ दिइन्, ‘मेरो परिवारले तिमी दमाईं हो भन्ने थाहा पाए भने तिमीलाई किन साथी बनाएको भनेर गाली गर्छन् ।’
मेरा मित्रता कसैको घरपरिवारमा द्वन्द्व ल्याउनका लागि त पक्कै थिएन ।
त्यसैले मैले उनीसँगै उनका परिवारजनलाई नै ब्लक लिस्टमा राखिदिएँ ।
यस्तै धेरै साथीसँग झगडा परेको छ । धेरै साथी मेरो ब्लक लिस्टमा छन् । यो मेरो रहर होइन, बाध्यता हो ।
अहिले मेरा धेरै साथीहरुले सोध्ने गर्छन, ‘तिमीले किन दमिनीको छोरो लेखेको ? के तिमी पनि चर्चामा आउन खोजेको हो ? लेख्नै थियो भने दमाईको छोरा लेखेको भए हुन्थ्यो । किन दमिनीको छोरो लेख्यौ ?’
यस्तै यस्तै धेरै सवाल आए । कसैलाई के उत्तर दिएँ, कसैलाई के ।
तर धेरैले त आरक्षण खानलाई सजिलो हुन्छ भनेर भने । कत्तिले आफ्नो थर यसरी नै खुलाउनुपर्छ भनेर जस पनि दिए ।
तर राम्रोभन्दा नराम्रो दृष्टिकोणले हेर्ने धेरै भए । कत्तिले मलाई दमिनीको छोरो भनेर चिन्ने पनि भए । अझै पनि धेरै मान्छेलाई पत्याउन गाह्रो छ, म दलित हुँ भनेर । आफूलाई चिनाउन नै मैले दमिनीको छोरो लेखें ।
source: esamata
मञ्जुल शान्तिका लागि साझा अभियान (कोक्याप) सँग अावद्ध अधिकारकर्मी हुन् ।
No comments:
Post a Comment