बाहुनको छोरा जनै लगाएर जुत्ता सिलाउछन बिरेन्द्र शर्मा

पर्वत /काम गर्नलाई जातले छेक्दैन । परम्परागत रुपमा जुत्ता सिलाउँने काम सार्की जातिको हो तर अहिले बाहुनका छोराले पनि जुत्ता सिलाउन थालेका छन । जनै लगाएर जुक्ता सिलाउन हुँदैन भन्ने परम्परागत मान्यतालाई चुनौती दिदै २९ बर्षिया बिरेन्द्र शर्माले जुत्ता सिलाउने पेशा अंगाल्नु भएको हो । डेढ बर्ष देखि पर्वतको सदरमुकाम कुस्माबजारमा जुत्ता मर्मत पसल खोलेर शर्माले जुत्ता बनाउने ब्यबसाय शुरु गर्नुभएको हो ।
नवलपरासी जिल्लाको गैडाकोटमा घर भएका विरेन्द्रले जुत्ता सिलाउने सीप विगत ४ बर्ष देखि सिक्दै आउनुभएको थियो । ९ बर्ष भारतमा काम गरेर फर्केका शर्माले जुत्ता सिलाउने पेशा शुरु गर्दा पछुतो नभएको बताउनुभयो । ‘विदेशमा जे काम पनि गर्न हुने, नेपालमा किन नहुने ?’ शर्माले भन्नुभयो –‘बाहुनको छोराले जुत्ता सिलाएर विदेशीएका युवाहरुलाई उदाहरण दिएको छु ।’ आफूले भारतमा काम गर्दा कडाई बुन्ने काम गरेर नेपाल फर्केको बताउदै उहाँले नेपाल आए पछि यो पेशा शुरु गर्ने सोच आएको सुनाउनुभयो ।
कुश्मा बजारमा भिडिसि छाला जुत्ता उद्योग खोलेर सफल ब्याबसायीको परिचय बनाउँदै आउनुभएका शर्माले दैनिक ५ हजार बरावरका सामाग्री विक्री गर्नुहुन्छ ।‘सामान बिक्रीबाट दैनिक २ हजारसम्म नाफा कमाउ्छु ’ उहाँले भन्नुभयो । ग्राहकहरुले आफूले जुत्ता सिलाउन्छु भन्दा शुरुमा विश्वास नगर्ने गरेको अनुभव सुनाउनुभयो ।

कक्षा १० सम्मको अध्ययन गरेका विरेन्द्र नाताले भिनाजु पर्ने दिलिप थापाको पसलमा जुत्ता सिलाउने सीप सिक्नुभएको हो । ‘समाजको कुरिती चिर्नका लागि पनि यो पेशा अपनाएको हु“’ विरेन्द्र भन्नुहुन्छ –‘बाहुनको छोरोले जुत्ता सिलाउनु हुदैन भन्ने परम्पारको विरुद्ध यो पेशा शुरु गरेको छु ।’ संसारमा २ वटा मात्र जात रहेको तर्क गर्दै उहाँले जुनसुकै जातका मानिसले जस्तो सुकै काम गर्दा फरक नपर्ने बताउनुभयो । समाज परिर्वतनको दिशामा गइसकेको हँुदा आफूले अन्धविश्वासी परम्परा नमान्ने स्पष्ट पानुर््भयो । ।
१ छोरीका पिता विरेन्द्रको विवाह भएको ३ बर्ष भयो । आफूले जुत्ता सिलाएर बस्दा घर परिवारको कुनै गुनासो नरहेको बताउदै उनले समाजका केहिले भने आफूलाई नराम्रो सोच्ने गरेको बताउनुभयो । उहाँले पसलमा छालाका जुत्ता, जाकेट, छालाका पेटी निर्माण गर्दै आउनुभएको हो । ‘सीप जाने देखि जस्ले जे काम गर्दा पनि हुन्छ’ उनी गौरबका साथ भन्नुहुन्छ– ‘विदेश जाने दाजुभाइ आउनुहोस आफनै देशमा केहि गरौ ।’

सदरमुकाम कुश्मामा १ दर्जन भन्दा बढि छालाको जुत्ता सिलाउने पसलहरु छन, सवै पसल दलित समुदायका सदस्यहरुले सञ्चालन गर्दै आएका छन । तर विरेन्द्र र उहाँका भिनाजु दिलिप थापा गैर दलित भएर पनि छालाका जुत्ता सिलाउने पेशामा आवद्ध छन । आफनो जुत्ता सिलाउनकै लागि पसल आइपुगेका जिल्ला पशु सेवाका कार्यालय पर्वतका प्रमुख डा. दीर्घनाथ ढुंगाना जुत्ता सिलाउने ब्यक्ति बाहुन भएको थाहा पाए पछि उत्साहित हुनुभएको हो । उहाँ भन्नुहुन्छ –‘मेरो लागी जीवनकै ठूलो सिकाइ र उदाहरणीय पात्र हुन विरेन्द्र भाइ ।’ उहाँ थप्नुहुन्छ –‘विरेन्द्रको उत्साह र हिक्मतको कदर गर्नुपर्छ’ । ढुंगानालृे जुत्तामा पालिस लगाउदै गरेका विरेन्द्र तर्फ इंकित गर्दै भन्नुभयो –‘विरेन्द्र समाज परिर्वतनका बहाक हुन, उनको सवैले इज्जत गर्नुपर्छ ।’

नेपाली समाजमा परापूर्व कालदेखि जातको आधारमा कामका बा“डफा“ड गरिएको छ । बाहुन जातीलाई पुजापाठ, धमर्, कर्म काण्डको गर्ने र दलित जातीलाई जुत्ता, लुगा सिलाउने काम भनि बाडिएको छ । तर समाज परिर्वतन केहि यस्ता युवाहरुले भने जातको आधारमा कामको बा“डफा“ड गरिनु हुदैन भनेर उदाहरणीय काम गरीरहेका छन ।