अन्तर जातीय बिवाह र सामाजिक बहिष्कार ~किसन वराल

भदौ १४- विभेद विरुद्ध अभियान  । नुवाकोट,  जिल्ला सदरमुकाम विदुरसगै जोडिएको खानीगाउ“ ५ लब्धुकी संगिता राईले रालुकादेवी ७ का  राजु विकस“ग विवाह गरेका कारण्ँ सयौंको संख्यामा रहेका स्थानीय गाउलेहरुले अमानवीरुपमा गाउ“बाट निकाला गरे। उनीहरुले तल्लो जातिकास“ग बिहे गरेकोलाईगा“उमा बस्न दिनुह'दैन भन्दै गाउ निकाला गरेका थिए । रुकुम, गोतामकोट ९ का सुनिल नेपालीले गाउ“कै भूमिका मल्लस“ग अन्तरजातीय विवाह गरें । ”ठकुरीको छोरीलाई भगाएको” आरोपमा दिनदिनै धम्की आउन थालेपछि उनको नौ जनाको परिवार भारतको हिमाचल जान बाध्य भए । 

गाउ“मा बस्दा गाउ“लेहरुले ज्यान मार्ने धम्की दिएपछि ज्यान जोगाउनका लागि परिवारसहित उनको परिवार भारत पसेका थियो । उनीहरु गएकै भोलिपल्ट गाउ“लेले उनको घरमा आगो लगाए । धादिङ जिल्लाको नलाङ गाविस–४ आप्राकी बिनिता दवाडीले त्यही गाउ“का भीमबहादुर सुनारस“ग अन्तरजातीय विवाहपछि गाउ“मा माइतीपक्षबाट असुरक्षा  महसुश भएपछि दुवै जना  राजधानीमा वस्दै आएका थिए ।  विनिताले पढ्ने कलेजवाट उनलाई माईती पक्षले अपहरण गरि वेपता वनाए . पाल्पामा, दलितसित प्रेम विवाह गर्ने मुझुङ ८ का नारायण्ँबहादुर रानालाई सामाजिक बहिष्कार गरिएको थियो । उनी मर्दा शव दाजुभाइले नै उठाउन मानेनन् ।  गाउ“लेहरुले छोरा डिलबहादुरलाई समेत शव उठाएमा सामाजिक बहिष्कार गर्ने चेतावनी दिएका थिए ।  

गाउलेले बाचुन्जेलमात्र होइन मृत्युपछि पनि बहिष्कार गरें ।   गुल्मी, हस्तीचौर २ हर्पुकोटका सुरज विश्वकर्मा र हस्तीचौर ४ की सम्झना खत्रीले परिवारको कडा अवरोधका वावजुद पनि मंसिर ३० गते प्रेमलाई विवहामा परिण्ँत गरें । 

यी त केहि महिनाअघिकाका प्रतिनिधि मूलक घटनाहरु हुन् । जो विभिन्न पत्रपत्रिका र अनलाईनहरुमा सार्वजनिक भएका थिए । यो बाहेक रुपन्देहीमै पनि अन्तरजातीय विवाहै कारण बुवाआमाको काजक्रियामा रोक लगाईयो । भने मानमटेरियाकी एक किशोरीलाई विहे गरेर अलपत्र पारि केटा फरार छन् । यस्तै पिडाहरु हाम्रो समाजमा कुना कुनामा छन् । घरजम गरि रमाइलो जीवन शुरुवात गर्ने वेलामा कहि नभएको जात्रा हाडीगाउँमा भने झई सभ्य भनिने हाम्रो समाजको गोलचक्रमा फसाइन्छ नवविवाहीत जोडिलाई । भरभराउ“दो लालि जीवनमा  तयारी गर्ने वेलाम जेलको चिसो खोरमा वस्न परेको छ । घर वास छोड्न परेको छ । समाजवाट  अपहेलित र वहिष्कृत हुनु परेको छ ।  हाम्रो समाजको चलनले गर्दा अन्तरजातीय विवाह गर्नुभनेको युद्धमा जाने सीपाहीले भन्दा पनि वढी तयारी गर्नुपर्ने अवस्था आउनु सभ्य समाजको लागि सारै लजास्पद हो । 

विवाह वन्धनमा वा“धिएका आफ्ना सुन्तलालाई हरण गर्ने खोसेर लाने रावणरुपी भूमीकामा तीनका अभिभावकहरु छन् । अन्तरजातीय विवाह गर्नेलाई घरवाट निकाल्ने आगो लगाउने, अनेक लाल्छना लगाएर छुट्याउने, ज्यान मार्ने धम्की दिने, भेटे भन्ने ज्यानै पनि लिने अत्यन्त अमानवीय ब्यबहार सह्य छैन । उपल्लो जात भनिने यूवा यूवतीहरुले पनि तल्लोजात भनिने दलित यूवा युवतीलाई मन पराउ“छन् ।  दलित यूवा युवतीले पनि उपल्लो जात भनिने युवा युवतहरुलाई मन पराउ“छन् । एक आपसमा प्रेम गर्दछन्  । तर विवाह गर्ने हिम्मत कमैले गर्छन्  यस्तै हिम्मतीली आटिली जोसीली सम्झना खत्रीको चर्चा गर्न मन लाग्यो । अक्सफोर्ड कलेज वुटवलमा स्नातक दोस्रो  वर्Èमा अध्यनरत सम्झनाले सुरज विश्वकर्मासंग अन्तरजातीय विवाह गरिन । 

विवाह पश्चात उनिहरु हस्तीचौर स्थित घर भित्रिन आए । घर आएको तिन दिन पछि  उनका आफन्तजन आएर केहि कुरा गर्नु छ भनेर अलिपर लगें । सम्झनाका बाबु जगतबहादु खत्री सहितको टोलीले उनलाई गालामा थप्पड हान्दै र लतार्दै तम्घासतिर ल्याए । समाचार श्रोत प्रेम सुनार गुल्मी न्यूज डट कम । सुरजले समाचार दाताको सहयोगमा जिल्ला प्रहरी कार्यालय तम्घासमामा सम्झनालाई गायव पार्न सक्ने भन्दै मौखिक उजुरी दिए । तम्घासमा रहेकी सम्झानाकी सानी आमा, साना बुवा र सम्झनाकी आमा विमला खत्रीलले सहयोग गर्नाले आफ्नै वावुले खोसेर लगेकी सम्झना सुरलजे फर्काउन सफल भए । सम्झनाले सुरजसंग जान नपाए आत्मा दाह गर्ने सम्मको चेतावनी दिनु प¥यो ।

सम्झना  दुःखका दिन अव शरु भए ।  दलितसँग विवाह गरेकै कारण माईती पक्षवाट उनलाई सहयोग हु“दैन । अव उनी महिला त्यसमा पनि दलित महिला भएर समाजमा वस्नुपरेको छ । उनका बाबु जगतबहादुर हिमालय उच्च माध्यामिक विद्यालय  हस्तीचौरका सहायक प्रचार्य रहेछन् . छोरीलाई सुरजवाट खोस्ने पहिलो हर्कत उनले गरे ।  धेरै पढेर प्रर्चाय भइसक्दा पनि यिनी अझै हुकिर्एकका रहेनछन्  । यसो हुन नसक्दा सम्झना जस्ता धेरै अन्तरजातीय विवाह गर्नेहरुका सुमधुर वैवाविक सम्बन्ध विग्रिएको छ । 

दलितको मद्धा निकै जटिल मानिन्छ किनकि यो हाम्रो धर्म संस्कृतिस“ग जोडिएको छ । जातकै आधारमा हेप्नचेप्न हुन्न भन्ने त धेरैले बुझेका छन् तर आफू माथि आई पर्दा हिम्मत गरि खरो उत्रने कमै छन् । के धर्म र संस्कृतिको नाममा आफ्नो सन्तानलाई यति सारो अमानवीय व्यवहार गर्न मिल्छ ? के हाम्रो सभ्यता र संस्कृतिको स्तर यही हो । 

समस्या के भइदियो भने राजतन्त्र होस् कि गण्ँतन्त्र, क्रान्तिकारी शासक हुन् कि पश्चगामी, निर्वाचित सरकार होस् वा हालको कर्मचारीतन्त्रको, शासन ।  हाम्रो देशमा विवाह गर्ने  स्वतन्त्रता छैन्  ।  तत्कालीन अन्तरिम संसद् २०६३ ले जेठ २१ गते नेपाललाई छुवाछूतमुक्त राष्ट्र घोशणा गरेको थियो । जव जातीय छुवाछुतका सवालहरुमा व्यवहातरत प्रयोग गर्दा आफुलाई वुझेका भन्नेहरु एक इच माथी उठ्न सक्दैनन्  भने ।

 मुक्त घोषण गर्दैमा मुक्ति पाइदो रहेनछ । मान्छे मान्छेविच नै उचनिचको ब्यबहार गरिन्छ भने कस्को के लाग्छ र ? यहा भन्दा विडम्बना केलाई मान्ने  ?  ढुक्कसँग आफुले रोजेको मान्छेसग विवाह गर्ने वातावरण यो समाज र राज्यले वनाउनै पर्छ ।