Sunday, January 31, 2016

तिमीलाई जीवनभरको अछुतले के गर्छ होला ? - देबकी बिष्ट

२०७२ माघ १८ , विभेद बिरुद्ध अभियान।
शितका थोपाहरु जमेर हिँउ बनेका थिए । बिहानको कठ्यांग्रिँदो जाडो । शितको थोपा जमेको ठाँउमा क्यामेराको लेन्स तेर्साउँदै के थिए, उकोलो चढ्दै गरेको एउटा केटो देखेँ ।
एक सरो सर्ट, ठाँउ ठाँउमा त्यातिएर बाहिरि दुनियाँ नियालीरहेको पाइन्ट । नीला आँखा, त्यसैमा बोकेका अनगिन्ति सपनाहरु । सपनासँगै प्रश्नहरु, जो प्रष्ट झल्किन्थेँ तीनै युवकको आँखामा । पट पट फुटेका हात, खुट्टा र ओठ, पिठ्यूमा बोकेको १५ केजीको टिनको बट्टा ।
सुदूरपश्चिमको डडेल्धुरा जिल्ला साहुखर्कमा देखेको दृष्य अहिले पनि झलझली याद आँउछ । म एकातिर ज्यान न्यानो पारेर उभिएकी थिए । साहुखर्कको खिर बाजे (धन बहादुर देउवा) को पसलमा चिया पिउने तयारीमा थियौँ । उ भने बिहान ६ बजे नै दरिलो समेत हुन नपाएको आफ्नो ढाँडमा १५ किलोको भारी बोकेर उकालो चढ्दै थियो ।

नामः मिन सार्की,
उमेरः १२ वर्ष,
पढाईः कक्षा ३,
के बोकेको बाबु ? खोटो, सटिक जवाफ ।
के बाट बन्छ ? सल्लाको रुख, अर्को सटिक उत्तर ।
उसले एक नजर म तिर हेर्यो तर आफ्नो काम भने गरिरह्यो । सडकको छेउमा सल्लाको खोटो टिनको बट्टामा राखिएका थिए । उसले पनि आफ्नो ठाँउमा लगेर राख्यो । मिनले भन्यो ‘आब्व ठेकेदार आँउछ यइको रुप्याँ दिन्छ बाबालाई ।’ ठेकेदारले उनीहरुलाई प्रति टिनको बट्टाको ७० रुपैयाँ दिँदो रहेछ । मिनका कलिला औलामा कलम थोरै समय समातिन्छ । धेरै समय सल्लाको रुखबाट निस्कने खोटो संकलन गर्नमा समय बित्छ । उसले संकलन गरेको खोटो सडक बनाउँदा कोलदारको रुपमा प्रयोग हुन्छ । साना कलिला हातले मिहेनतले संकलन गरेको खोटोले ठुला ठुला पहाड र शहर बजारमा हिड्ने पक्की सडक बन्छन् ।
खिर बाजेले चिया बनाइ सकेपछि मैले मिनलार्ई आँउ चिया खाउ भनेर बोलाए तर उसले शिर निहुराएर अर्को पसलको छेउमा उभियो । मिनको पछि पछि गए । किन चिया नखाएको ‘मिन’?
उसले अप्ठ्यारो मान्दै बिस्तारै भन्यो, ‘हाम्लाई चाहा(चिया) खान नाइदिना, दोकानमाइ (पसलमा)’ ।
किन ? मिन मौन रह्यो । फेरी सोधेँ के तिमीलाई सार्की भनेर हेप्छन् ? टाउको हल्लाउदै हो भन्यो । चिया दिँदैनन् । दुध हालेको चियो खाएमा गाईले, भैसीले दुध दिँदैन रे । मिन फाटेको पाइन्टमा ठिराउदै गरेका हात हालेर कुद्दै थियौ । एकछिन रोकाएर २० रुपैयाँ दिए । अनि कुद्यो ओरालो । उसलाई अर्को टिनको बट्टा लिन हतार भइसकेको थियो ।

एकछिन मैले आफैलाई प्रश्न गरे र आफैलाई सम्झेँ । म महिनामा एक पटक महिनावारी हुँदा ४ दिन सम्म एक ठाँउमा बस्नु पर्ने, कसैलाई नछुने, खाना पनि टाढाबाट दिदाँको दृष्य सम्झेँ । आफुलाई भएको आत्मग्लानी सम्झेँ तर त्यो ४ दिन मात्र थियो । जुन मैले पहिला प्रत्येक महिनाको ४ दिन झेल्नु पथ्र्यो । दलित भन्ने शब्द र व्यवहार मिन सार्कीले जन्मे देखि मृत्यु सम्म कसरी सहन सक्छ ? एकदमै पिडा भयो ।
उ जब घरबाट बाहिर निस्कन्छ । हामीलाई ‘न’छो’ भन्ने शव्द आँउछ । जब उसलाई कसैले छुन्छ । सुनपानी छर्केर भित्र पस्छन् । जब उ केही खान खोज्छ । उसको हातमा टाढाबाट फ्याकिन्छ ।
खिर बाजेको पसल भित्र ठुलो अगेनाको वरपर बसेर निकै गफ भइरहेको थियो । टाउकोमा पालेर राखेको ‘जुडी’ (टुप्पी)को विषयमा । जसको जुडी छ । ऊ बाहुन हो । एक जना भन्दै थियो । अर्को काम्ने धामी हो भन्दै थियो । हामीसँगै गएको जीवन श्रेष्ठ नेवार थियो । उसको सबैभन्दा लामो जुडी थियो । उसलाई देख्दा एक जना सेतो लुगा लगाएको धामीले भने ‘तिमी लामा हौँ ?’ उसले आधा नेपाली आधा डोटेलीमा ‘हामी लामा नाइ हो, हामी पनि बाहुन हो’ भन्दै जुडी देयायो । यो बहस चल्दै थियो ।
मैले साहुखर्कका खिर बाजे अर्थात धन बहादुर देउवा(७८) लाई सोधेँ, ‘तपाईले यहाँ दलितलाई चिया दिनुहुन्न ?’
जातको, जुडीको कुरा भइरहेको बिचमा मेरो फरक प्रश्न सुन्दा सबैले मेरो मुखमा हेरे । धन बहादुर देउवाले भने ‘दुध चिया दिएमा गाई, भैँसीले दुध दिन्न । हाम्रो चलन छैन दिने ।
सबैले कुरा थपे, ‘खाएग्या कालो चिया दिन्छौँ, उनीहरुलार्ई ऊ त्यो देली (ढोका) मा । खाएको गिलास आफु धोएर जान्छन् ।’
उनीहरु त्यो मासमा आफुलाई नफाप्ने, छुवाछुतका कुरा गरिरहेका थिए । दलित भनेर त्यस्तो ठुलो भेदभाव गरिरहेका थिए । म मौन रहेर खिर बाजेको पसलमा चिया खाएँ । ठुलो अगेनामा आगो तापेँ, कुरा सुनेँ र हिँडे । उनीहरुलाई के थाहा । म महिनावारी भएको । उनीहरु बिर्सेका थिए म युवती भनेर । म महिनावारी भएर पनि हिडिरहेको । उनीहरु मैले खाएको गिलास धुन्छन् । मेरो शरिरमा बेकार रगत बगिरहेको बेला उनीहरुसँगै बसेर चिया खाएँ । सायद उनीहरु आफ्नो घरको श्रीमती, छोरी, बुहारीले त्यसो गरेको थाहा पाए के गर्थे होला राम्रोस“ग थाहा थियो । म महिनावारी भएको कुरा भनेको भए उनीहरुले त्यो मिन सार्की भाइलाई गर्ने व्यवहार भन्दा बढी गर्थे वा शहर, बजारका पढे लेखेका ग्राहक भड्किन्छन् भनेर मौन विदाइ गर्थे ।
सुदूरपश्चिममै हुर्के बढेकोले अनुमान लगाउन त्यत्ति समस्या थिएन । मलाई मेरो गन्तव्यमा पुग्नु थियो । बाटोको विवादमा मुछिएर मेरो उद्देश्य कमजोर बनाउनु थिएन । पढे लेखेको, क्यामेरा भिरेको, बोल्ने, अनि मलाई ठुलो गाडीमा चढेर, दुई जना केटास“ग हिडेको देखेर पनि होला उनीहरुको मानसिकता अरु भन्दा फरक भएको हुनसक्छ ।
परिर्वतन हुन समय लाग्छ । नौ वर्षको अन्तरालमा मेची देखी महाकालीको यात्रा गर्दा मैले पनि परिवर्तनलाई नियाली रहेकी छु । परिवर्तन भएको छ । एक्लै केटी गा“उ गा“उमा हिडेको देख्दा जिब्रो टोक्नेको संख्या घट्यो । छोरी पनि पढ्नु पर्छ भन्ने भाव आयो । १५, १६ वर्षका बच्चा काखीमा च्यापेर हिड्ने किशोरीहरुले किताब च्यापेर स्कुल गएको पनि देखेँ । कच्ची सडकहरु केही पक्की भए र त्यहाको जनजीवन फेरियो । मोवाइल देख्दा तर्सिनेहरु घा“सको भारी बोकिरहँदा पनि आफुले लगाएको ब्लाउजको बिचमा राखेको मोवाइलमा हेलो गर्दै गरेको देखेँ तर परिवर्तनले जातीय विभेदमा कागजमा लेखेको र केन्द्रमा चुटिने गफको आधि अंश पनि छुन सकेन् ।


साभार:- हल्करो 

नयाँ संविधानले कता लैजाला नेपाली समाजलाई ? - आहुति

२०७२ माघ १८ , विभेद बिरुद्ध अभियान
संविधान निर्देशित समाजः राजनीति, अर्थतन्त्र र संस्कृतिमा प्रभाव 
ahutiनयाँ संविधानको मूल चरित्र सामन्तवादविरोधी छ । हुन त यसको प्रस्तावनामा समाजवादतिर जाने पनि भनिएको छ । फेरि पनि यो मूलतः सामन्तवाद विरोधी तर पुँजीवादी चरित्रकै छ ।
संविधान जारी भइसकेको अवस्थामा समाजमा कस्तो परिवर्तन देखिएला, कस्तो प्रभाव पार्ला भनी बहस गर्दा मूलतः तीन क्षेत्रलाई छुट्याएर हेर्नुपर्ने हुन्छ- आर्थिक, राजनीतिक र सामाजिक-सांस्कृतिक क्षेत्र ।

१) आर्थिक क्षेत्र
यो संविधानले जनताका आधारभूत आवश्यकतालाई मौलिक हकभित्र राखेको छ । शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी, महिलाका हक, दलितका हक लगायतलाई राज्यको दायित्वभित्र राखेको छ । त्यसैले यो संविधानले खुला अर्थतन्त्र वा नवउदारवादमा आधारित अर्थतन्त्रलाई पूरै स्वीकार गर्न मिल्दैन । यहाँनेर समस्या के छ भने शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी मौलिक हकमा भइसकेपछि त्यो राज्यको दायित्व बन्छ । त्यसलाई पूरा गर्न राज्यले निश्चित क्षेत्रमाथि जिम्मा लिनुपर्ने हुन्छ । यसो गर्दा कैयौँ व्यापार, कैयौँ उद्योग, कैयौं सेवाजनित क्षेत्रमा जनताप्रति उत्तरदायी भएर राज्य उपस्थित हुनुपर्ने हुन्छ ।
अहिले विश्वव्यापी रूपमै नवउदारवादी अर्थव्यवस्था आएको छ । यसलाई नेपालले विशेषतः ०४६ सालपछि अंगीकार गर्दै आएको छ । यो नवउदारवादी अझ भनौँ साम्राज्यवादी अर्थ व्यवस्थाले राष्ट्रिय स्वाधीनता, राष्ट्रिय उद्योगधन्दा, राष्ट्रिय व्यापार वा राष्ट्रिय स्तरका पुँजीलाई दलालीकृत वा ध्वस्त पार्दै लैजान्छ । यो बहाव, छाल भनौँ र संविधानले मौलिक हकअन्तर्गत कबुल गरेको कुराबीच ठूलो द्वन्द्व हुने देखिन्छ । यो द्वन्द्व कसरी हल होला त ? यदि नेपालमा आगामी दिनमा राष्ट्रिय स्वाधीनताका पक्षधर, दलाल पुँजी, नवउदारवादी, साम्राज्य नीतिको आलोचक शक्तिहरू प्रभावशाली हुँदै गए भने संविधानले प्रगतिशील र पुँजीवादी खालको राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई प्रमुखता दिने नीति अंगीकार गर्छ । यस्तो हुनु भनेको नेपाली समाज र राष्ट्रका लागि फाइदाजनक हो ।
देश आर्थिक रूपमा पनि स्वाधीन हुनेतिरको यात्रा सुरु हुन्छ । यदि त्यस्ता शक्तिहरू प्रभावशाली भएर राजनीतिमा आएनन् भने देश केही अप्ठेरोतिर जाने देखिन्छ । जस्तो कि, नवउदारवादीको नीतिलाई नै आफ्नो सर्वस्व ठान्ने, आफू त्यसको कलपुर्जा बन्दा नै आनन्दित ठान्ने र विदेशी पुँजीको सानो सेयरधनी आफू बन्न पाउँदा जीवनको सर्वोत्तम उपलब्धि ठान्ने शक्ति र व्यक्तिहरू सत्तामा हाबी हुन थाले भने संविधानले जुन जनताका आधारभूत कुरामा राज्यले दायित्व लिनुपर्छ भनेको छ, यो लागू हुन अप्ठेरो पर्ने हुन्छ । यसमा उनीहरू लागू नगर्ने, लागू गर्दा पनि असाध्यै संकुचित ढंगले देखावटी रूपमा मात्रै लागू गर्ने दिशामा जान सक्छन् ।
यसो हुनु भनेको हाम्रो देश आजभन्दा बढी आर्थिक रूपमा पराधीन बन्दै जानु, राष्ट्रिय पुँजी ध्वस्त हुनु, अनि दलाल पुँजी र बजार साम्राज्यवादी वा विदेशी, बहुराष्ट्रिय निगमहरूको हातमा जानु हो । यसले नेपाली जनतालाई केवल उपभोक्ता बनाउँछ । जनताको आम्दानीको स्रोत देशभित्र कमजोर हुने र उनीहरूले अहिले जसरी बिदेसिनुपरेको छ श्रमशक्ति बेच्नलाई, त्यो क्रम अझ बढेर जाने, नेपाल स्थायी रूपमा एउटा लाहुरेहरूको देश हुने देखिन्छ । नेपाल अहिले पनि अस्थायी खालको लाहुरेको देश त छँदै छ ।
सुगौलिसन्धिपछि लाहुरेको संख्या नेपालमा बढ्दै नै गएको छ । लाहुरेपनका फाइदा पनि छन्, त्यो बेग्लै कुरा हो । तर, यसले राष्ट्रिय स्वाधीन अर्थतन्त्र निर्माण त हुनेवाला छैन ।
देशका साना उद्योगदेखि लिएर सबै चिज ध्वस्त हुने कि त्यसलाई प्रवर्द्धन गर्दै राष्ट्रिय स्वाधीन अर्थतन्त्र निर्माण गर्ने भन्ने लडाइँ नै आर्थिक क्षेत्रमा आगामी दिनमा देखिनेछ, यही नै मुख्य र निणर्ायक कुरा हुनेछ ।
संविधानमा राष्ट्रिय स्वाधीनता, राष्ट्रिय अर्थतन्त्र र जनताका आधारभूत आवश्यकताका पक्षमा जो व्यवस्था छ, यसले कम्तीमा आजको पुँजीवादका सबै कुरा मान्दैन । नवउदारवादी नीति, पुँजीवादी व्यवस्थाको सम्पूर्ण कुरा यसले स्विकार्दैन । तर, कस्ता शक्ति भोलि आउँछन् भन्नेमा भर पर्छ । माथि उल्लिखित शक्तिमध्ये कुनै पनि आउने सम्भावना छ ।
जहोस्, आर्थिक क्षेत्रमा केही द्वन्द्व निश्चित रूपमा देखिन्छन् । यो द्वन्द्वले राजनीति, समाज र संस्कृतिमा पनि प्रभाव पार्नेछन् ।
२) राजनीतिक क्षेत्र
संविधानले राजनीतिका अधिकांश अधिकार तल लैजाने भनेको छ । जस्तो, केन्द्रको अधिकार कटाएर प्रदेशमा, प्रदेशको कटाएर स्थानीय स्तरमा लैजाने । त्यसैले सबैभन्दा पहिलो द्वन्द्व यहीँनेर देखिनेवाला छ ।
यो भनेको ठूला जलविद्यत्, मुद्रा, केन्द्रीय बैंक लगायत केही ठूला चिज मात्रै केन्द्रमा रहन्छन् । नत्र भने अधिकांश प्राकृतिक स्रोत-साधनको उपयोग नीति बनाउने, त्यसबाट फाइदा लिने, त्यसको उपभोग गर्ने अधिकार प्रदेश र स्थानीय स्तरमा जानुपर्ने हुन्छ ।
जनतालाई र जनताका स्थानीय प्रतिनिधिलाई समेत थाहा नदिईकन, उनीहरूबाट छलेर केन्द्रीकृत रूपमा नोकरशाहहरूले सम्पूर्ण पुँजीमाथि लुट मच्याउँथे, मच्चाउँदै छन् ।
एउटा जिल्लामा बग्ने नदीमा जलविद्युत् निकाल्ने फैसला गरेबापत कसले कति पैसा खान्छ भन्ने त्यो नदी आसपासका जनता कसैलाई थाहा हुँदैन । यो मूलतः सिंहदरबारमा बस्ने तीनजनालाई मात्रै थाहा हुन्छ- मन्त्री, सचिव र ठेकेदारलाई । लेनदेन यिनै तीनजनाबीच हुन्छ, तर स्थानीय जनतालाई थाहा हुँदैन ।
केन्द्रीकृत रूपमा रहेका र शासनलाई मुठ्याउँदै आएका नोकरशाहहरू र राजनीतिज्ञका निम्ति यो तल अधिकार जाने कुरा खपिसक्नुछैन । त्यसकारण पहिलो लडाइँ यहीँनेर हुन्छ । संविधानले तलसम्म दिएको अधिकारलाई अनेक कानुन र अनेक बहानाबाजीमा माथि अड्काउने र संघीयतालाई कठपुतली प्रशासनिक इकाई बनाउने खेल सुरु हुन पनि सक्छ । यदि कठपुतली बनाउन त्यस प्रकारका शक्तिहरू सफल भए भने आर्थिक क्षेत्र र राजनीतिक क्षेत्रमा पनि तलका जनता सशक्त हुन पाउँदैनन् । र, तलका जनताले आफ्नो अधिकारका लागि घुमाइफिराई माथि वा केन्द्रमै मुख ताक्नुपर्ने हुन्छ । अनि, मुठीभरका केही मानिसले देशको साधन-स्रोत सबै चिजमाथि आफ्नो वर्चस्व कायम राख्न पाइराख्छन्, भ्रष्टाचार गर्न पाइराख्छन् ।
अहिलेको संविधानका अधिकार पर्याप्त त छैनन् । फेरि पनि व्यवस्था भएका अधिकारलाई जस्ताको तस्तै लागू गर्ने कानुन बनाउन सकियो र अधिकारलाई त्यही रूपमा तलसम्म नै लागू गर्न सकियो भने स्थानीय निकाय र प्रदेशहरूमा राजनीतिक रूपमा जनता सशक्त बन्ने प्रक्रिया सुरु हुन्छ । आर्थिक क्षेत्रमा पनि पुँजी निर्माणका साना र मझौला खालका प्रयत्नले आकार ग्रहण गर्न थाल्छन् । यो अवस्थामा दुई कुराले ठाउँ लिने कोसिस गर्न सक्छन् । एक, तलैबाट निर्माण हुने पुँजीलाई दलालीकृत गर्ने अभियान चल्छ । त्यहाँ पनि बहुराष्ट्रिय कम्पनी, साम्राज्यवाद, नवउदारवादको नीति लगेर ती प्रदेशलाई, स्थानीय निकायलाई खोक्रो बनाइदिने अभियान चल्न सक्छ । प्रदेश स्तरमा कस्ता राजनीतिक शक्ति आउँछन् त ? आजको साम्राज्यवाद विरोधी राष्ट्रिय स्वाधीन अर्थनीति बोक्ने शक्तिहरू आउँछन् वा नवउदारवादका दलालहरू आउँछन्, यसमै भर पर्छ ।
यदि राष्ट्रिय स्वाधीनतालाई प्रवर्द्धन गर्न, विकास गर्न चाहने शक्तिहरू हाबी भए भने तलबाट निर्माण हुने पुँजीले केन्द्रीय रूपमा राइँदाइँ गर्न खोजिरहेको दलाल पुँजीसँग संघर्ष गर्नुपर्ने हुन्छ ।
यदि तलका जनताले आफैँ निर्णय गर्न पाउने अभ्यास हुन पायो भने, त्यसले नेपाली समाजको दुई-चार सय वर्षदेखिको विभिन्न सभ्यताका मौलिकताहरू मर्ने क्रम जो थियो, त्यसलाई जोगाउने क्रम सुरु हुन्छ । किनभने, स्थानीय स्तरमा के छ भन्ने त्यहीँका बासिन्दालाई थाहा हुन्छ ।
संविधानले तलसम्म अधिकार दिने व्यवस्था जस्ताको तस्तै लागू हुने अवस्था आयो भने, राजनीतिक रूपमा नेपाली समाज निकै माथिल्लो स्तरको चेतनामा जाने अभियान सुरु हुन्छ । सानो देश भएकाले पनि आमजनता राजनीतिक प्राणीको रूपमा अगाडि जाने देखिन्छ । जनता राजनीतिक रूपमा सचेत हुनु भनेको धेरै ठूलो कुरा हो ।
नेपाल विगत ६०-७० वर्षदेखि नै केको बलमा जिउँदो छ त ? जवाफ आउँछ, जनता कुनै न कुनै रूपमा राजनीतिक रूपमा सचेत छन् । अझ तलसम्म राजनीतिक अधिकार बढी लैजाँदा जनतामा ठूलो चेतना, गतिविधि पैदा हुने सम्भावना छ । यसमा पनि निर्णायक कुरा यही हुन्छ कि कस्ता राजनीतिक शक्तिहरू हाबी हुन्छन् !
दलाल शक्तिहरू हाबी भए भने सिंगो विश्वविद्यालय, स्कुलहरू, सिनेमाहरू, कला-साहित्य सबै क्षेत्रमा उसले दलालीकृत प्रशिक्षण गर्न थाल्छ । सिंगो पुस्तालाई नै दलालमा परिणत गरिदिन्छ ।
होइन, अग्रगामी चेतनाका राजनीतिक शक्तिहरू हाबी भए भने, तिनले जनतालाई राष्ट्रिय स्वाधीनताबाट प्रशिक्षण गर्न थाल्छन् । स्वाधीन अर्थतन्त्रबाट प्रशिक्षण गर्न थाल्छन् । आफ्नो मौलिकतामा जीवन खोज्ने दिशातिर लैजान्छन् । त्यसकारण राजनीति जहाँ पनि निणर्ायक हुन्छ ।
तर, अहिलेकै अधिकारको कुरा गर्दा पनि सामन्तवादका जति पनि जराहरू राजनीतिक क्षेत्रमा छन्, त्यो धेरै नै हदसम्म भताभुंग हुँदै जाने देखिन्छ । यो संविधानले महिलालाई सबै राजनीतिक ठाउँमा उपस्थित बनाउँछ- केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय स्तरमा पनि । दलितहरू जो स्वाभाविक रूपमा राजनीतिक तहमा कहिल्यै आउन पाउँदैनथे, उनीहरूको पनि निश्चित हिस्सा, सानै सही, केन्द्र, प्रदेश, स्थानीय स्तरमा अनिवार्य आउने निश्चित छ । त्यस्तै, जनजाति, मधेस पनि आउँछ । सुदूरपश्चिम जो केन्द्रबाट भयंकर धेरै प्रताडित थियो- हिजोको भेरी, कर्णाली र सेती-महाकाली, अहिलेको ६ र ७ नम्बर प्रदेश भन्नुस्, उनीहरू आफ्नोबारे आफैँ सोच्ने ठाउँमा पहिलोपटक पुग्दै छन् । दुई नम्बर प्रदेश, जसलाई हामी मधेस भन्छौँ, त्यहाँ पनि पहिलोचोटि उनीहरू आफैँले दिमाग खियाउनुपर्ने हुन्छ कि त्यो उर्वर भूमिमा हामी अब के गर्छौं ? त्यहाँको शक्तिले केन्द्रसँग दाबी प्रस्तुत गर्नुपर्ने हुन्छ, त्यसैले आफैँले दिमाग नखियाई हुँदैन ।
संविधान आइसकेको अवस्थामा सबैका निम्ति एउटा चुनौती छ । सबैले आफैँले सोच्नुपर्ने हुन्छ । यसले एक प्रकारले एउटा र अर्को प्रदेशबीच उन्नति-प्रगतिमा प्रतिस्पर्धाको भावना पनि जन्माउँछ, यो नराम्रो कुरा होइन । तर, यसलाई सन्तुलन केन्द्रले गर्नुपर्ने हुन्छ, वैमनश्यतामा नजाओस् भनेर ।
जस्तो, अहिलेसम्म हामीकहाँ पर्यटक हिमाली, पहाडी क्षेत्रमा मात्रै आउँछन् भनेर पनि बुझिएको अवस्था छ । अब पर्यटक भित्र्याउन दुई नम्बर प्रदेशले के गर्छ त ? अब उसले दिमाग खियाउनुपर्ने भयो । हिजोसम्म धार्मिक पर्यटन भन्ने त नभएको होइन, तर केन्द्रमा बसेकाहरूलाई मधेसमा पर्यटन विकासको खासै चिन्ता थिएन ।
धेरै मान्छेलाई के परेको छ भने, हिमाल नभएको देशमा पर्यटक जाँदैनन् । त्यसो भए कतारमा पर्यटक किन जान्छन् त ? पर्यटकका विविध उद्देश्य होलान् । तर, मानिसहरूलाई एकरसताको जिन्दगीबाट अलिकति मनोरञ्जनतिर लैजानका निम्ति घुम्नुपर्ने हुन्छ । यसका लागि जस्तोसुकै भौगोलिक अवस्था भएको क्षेत्रले सोच्न सक्छ र पर्यटकलाई आकषिर्त गर्न सक्छ । मधेसमा पनि पर्यटनका अपार सम्भावना छन्, निर्माण गर्न सक्नुपर्यो । यसो हुनाले सबै प्रकारको उन्नतिका लागि राजनीतिक प्रतिस्पर्धा नेपाली समाजमा दखिन सक्छ ।
३) समाज र संस्कृति
यो संविधानले उत्पीडितहरूको मनोबल उठाउँछ । हिजो जो दमित, उत्पीडित भएर बसेका थिए, तिनीहरूको मनोबललाई संविधानले अब उठाउँछ । किनभने, उनीहरूलाई संविधानले राजनीतिक प्रतिनिधित्व दिन्छ ।
पछिल्लो संशोधनसम्म हेर्दा यसले राज्यका हरेक अंगलाई कुनै न कुनै स्तरको समावेशी बनाउँछ । हरेक निकायमा उनीहरूको पहुँचलाई केही न केही वृद्धि गर्छ । यो भनेको उनीहरूलाई उत्साहित गर्ने, मनोबल उठाउने कुरा हो । दलित, महिला विविध अवस्थाले सांसद् हुन नसक्लान् । सांसद हुनु भनेको मन्त्री हुनका लागि बाटो खोल्नु हो । समावेशी भइसकेपछि केही न केही राज्य संयन्त्रमा उनीहरू पुग्न सक्छन् । सयौँ वर्षदेखि कुण्ठित भएर बस्नुपरेको समुदायमा एक प्रकारले मनोबल बढाउने काम यसले गर्छ, संस्कृति क्षेत्रमा एउटा ठूलो परिवर्तन यो हुँदै छ । यसमाथि षड्यन्त्र कति हुन्छ, त्यो अर्को कुरा भयो । तर, यसले संस्कृतिको क्षेत्रमा उत्पीडित मानिसको मनोबल उठाउने, भौतिक रूपमा समावेशिता बढाउने, उत्साहित पार्ने स्थिति बनाउँदै छ ।
संस्कृतिका क्षेत्र केलाउँदा सामन्तवादका जति पनि अवशेष छन्- महिला, दलित, पहाड र मधेसबीचमा विभेद, यस्तै विभिन्न कुरीतिलगायत अवशेष जो बाँकी छन्, अहिलेको संविधान लागू गर्दा यी माथि अनिवार्य रूपमा ठूलो प्रहार हुँदै जान्छन् । किनभने, समाजमा छुवाछुत, जातीय भेदभावजस्ता कुरा पनि छन् । अब निजी क्षेत्रमा पनि यस्तो विभेद गर्न नपाइने कुरा छ, पहिले सार्वजनिक क्षेत्र मात्रै गर्न नपाइने थियो ।
अब निजी क्षेत्रमा पनि गर्न नपाइने भनेपछि संविधानले त समाजलाई समतातर्फ डोर्याउँदै छ । अब त्यहाँ अवरोध त आउँछन् नै । त्यो अवरोधसँग राज्य आफैँ लड्नुपर्ने हुन्छ । राज्य इमानदार होला-नहोला अर्को कुरा हो, यो सरकारपिच्छे फरक हुन सक्छ । तर, दायित्व के भयो भने राज्य आफैँ लड्नुपर्ने हुन्छ ।
शिक्षा, स्वास्थ्य रोजगारी मौलिक हकअन्तर्गत राखिएको छ । शिक्षा मौलिक हक भएको अवस्थामा उच्च शिक्षा, प्राविधिक शिक्षासम्मको कुरा नआउला । तर, आधारभूत शिक्षामा त अधिकतम पहुँच हुने सम्भावना खुल्छ । मधेस, महिला, दलित लगायतलाई शिक्षित बनाउँछ । भनेपछि यो संविधानले संस्कृतिको क्षेत्रमा सामन्तवादविरोधी माहोल तीव्र रूपमा बढाउँछ । संस्कृतिको क्षेत्रमा सबैभन्दा बढी सामन्तवाद अहिले पनि जीवित छ, आर्थिक-राजनीतिकभन्दा । शिक्षामाथि जनताको पहुँच वृद्धि भयो भने सांस्कृतिक सामन्तवादमाथि बढी प्रहार हुन्छ ।
यहाँनेर सामन्तवादी संस्कृतिमाथि ठूलो प्रहार त हुने, तर संस्कृति चाहिँ उपभोक्तावादी बनिदिने खतरा छ ।
उपभोक्तावाद भनेको जीवनको मूल लक्ष्य र उद्देश्य नै वस्तुहरूको उपभोगमा सीमित हुनु हो । जस्तो, एउटा मान्छेले के सोच्छ कि प्रत्येक नयाँ मोडलको टेलिभिजन किनौँ, गाडी चढौँ, मोबाइल लिउँ । यसरी अधिकतम उपभोग्य सामान मात्रै उपभोग गरौँ भन्ने चाहना व्यक्तिमा भइदिन्छ । जीवनबारे, समाजका उत्पीडिनबारे, समाजका खाडलबारे र राज्यलाई मानवताको पक्षमा कसरी ल्याउने, सिंगो मानव जाति एक-अर्काबाट उत्पीडित हुन नपाउने समाजवादी समाज कसरी बनाउने भन्नेतिर एक मिनेट पनि उपभोक्तावादी मानिसले सोच्न भ्याउँदैन । उसको दिमागमा उपभोग कसरी गर्ने भन्ने मात्रै हुन्छ । साम्राज्यवादले अहिले यस्तै समाज निर्माण गर्दै छ । नवउदारवादी अर्थतन्त्रले मान्छेलाई १२ घन्टा काम लगाइदिन्छ र सबैभन्दा महँगो कार पनि चढ् भन्छ । १२ घन्टा एउटा मान्छेले काम गर्छ भने, एक घन्टा जान, एक घन्टा आउन लाग्यो मानौँ । व्यक्तिको १४ घन्टा काममै गएपछि कति घन्टा सुत्छ, कति घन्टा जीवन-समाजबारे सोच्छ, के पढ्छ ? भनेपछि मान्छेलाई एउटा उपभोग्य रोबर्टमा परिणत गर्दै छ आजको साम्राज्यवादले । मान्छे त वस्तु उपभोग गर्ने चेतनशील वस्तु बन्दै छ ।
संविधानले सामन्तवाद, रुढीवादलाई मुक्त त गरिदिने तर मान्छेलाई एउटा यस्तो चक्रव्यूहमा फसाइदिने कि, ऊ त्यहाँ सामानको उपभोग गर्दागर्दै, गर्ने कोसिस गर्दागर्दै मर्छ । उसको सिंगो जीवन वस्तु उपभोगको चेतना वरपर मात्रै घुम्ने हुन्छ । जीवनलाई उपभोग्य वस्तु त चाहिन्छ नै, तर उपभोग गर्नकै निम्ति कोही मान्छे जन्मन्छ र उपभोग गरेर मात्रै मर्छ भने, त्यो मान्छे प्रगतिशील होइन । यो त अहिलेसम्मकै सबैभन्दा विकृत मानव हुन्छ । यतातिर पनि हाम्रो समाज जान्छ कि भन्ने खतरा छ । अहिले यो विश्वव्यापी रूपमै भइरहेको छ ।
हाम्रोमा पनि हरेक युवा आइफोन सिक्स आयो भने, त्यही बोक्न लालायित हुन्छ । जब कि ऊसँग आईफोन फोर छ, वा कुनै स्मार्ट फोन छ । जसका सबै एप उसले चलाइरहेको पछि छैन । उसलाई नयाँ मोडेलको मोबाइलको कुनै काम छैन । फेरि पनि उसलाई नयाँ मोबाइल चाहिन्छ । आजको युवालाई स्मार्ट फोन त चाहिन्छ नै, मेल गर्नुपर्छ, नेट चलाउनुपर्छ । तर, सबै चिज चलिरहेको सेट हुँदाहुँदै उसलाई दुई महिनामै नयाँ सेट चाहिन्छ, यो उपभोक्तावाद हो । ब्ल्याक एन्ड ह्वाइट टिभीबाट रंगीनमा जानु ठीक छ, यो प्राविधिक रूपमै उन्नत हो । तर, हरेक ६ महिनामा आउने नयाँ मोडेल किन फेर्नुपर्यो ? कुरा यसमै छ । पुँजीवादले गर्ने भनेकै परिवारलाई टुक्र्याउँदै लैजान्छ र व्यक्तिमा सीमित गरिदिन्छ । जति मान्छेलाई फुटायो, त्यति सामान बढी बिक्छ र सीमित व्यक्ति, देश धनी बन्छ ।
यो उदार पुँजीवाद हो, साम्राज्यवाद हो । हामीले राष्ट्रिय स्वाधीनताका लागि संघर्ष गर्नुपर्ने छ । हामीले उपभोक्तावाद विरुद्ध जीवन उपयोगी संस्कृतिबारे सोच्नुपर्छ । मानव जीवनबारे, सम्पूर्ण विश्वको रक्षाबारे सोच्नुपर्ने हुन्छ । यो भूगोल, यो विश्व सानो भयो भन्ने होइन, यो खतरातर्फ पनि जाँदै छ । किनभने, उपभोक्तावादले मानव जातिकै अस्तित्व खतरामा छ ।
यो समग्र कुराबारे सोच्ने समाजवादी संस्कृति हामीसँग हुन्छ कि हुँदैन, अबको संघर्ष यसमै देखिन्छ ।
हिजो महिलालाई घरभित्र राखेर दमन गरिन्थ्यो । आज घरबाहिर निकालेर अनेक बहानामा महिला किनबेच हुने देखिन्छ । विदेशमा महिलाको बेचबिखन पनि बढाउने देखिन्छ । यसविरुद्ध हामीले समाजवादी संस्कृति ल्याउन सक्यौँ भने समाज सुन्दर ढंगले अघि बढ्छ । नत्रभने मानिस बिस्तारै पुँजी वा पैसाका निम्ति जे पनि गर्ने तहमा पुग्न सक्छ । यस्तो मान्छेले राष्ट्रको रक्षामा पनि सोच्दैन । बिस्तारै भोट हाल्ने मान्छे कम हुँदै जान्छन् । राजनीतिबाट इन्ट्रेस्ट हट्दै जान्छ । बिस्तारै सबै कुरा कमजोर हुँदै जाने विकृत संस्कृति बन्ने सम्भावना एकातिर छ ।
अर्कोतिर यहाँका प्रगतिशील शक्तिहरू, अग्रगामी शक्तिहरू, समाजवादी शक्तिहरूले समाजमा व्यवस्थित ढंगले काम गर्न सके भने उपभोक्तावादसँग लडिरहेको नेपाल आफ्नो मौलिकतासहित मानव समाजबारे चिन्तन गरिरहेको नेपाल बन्ने सम्भावना पनि जीवितै छ । यो राजनीतिक शक्तिहरू र राजनीतिक परिपाटीमै भर पर्छ । तलका जनताले कस्तो भूमिका खेल्न पाउँछन्, कति अधिकार पाउँछन्, आफूलाई कति हस्तक्षेपकारी ढंगले अगाडि ल्याउँछन् भन्नेमै भर पर्छ ।
त्यस्तै, संघीयताले नेपाली समाजलाई बिस्तारै पुनर्एकीकरणतर्फ, वास्तविक भावनात्मक एकतातिर लैजाँदै पनि छ । कम्तीमा भाषामाथिका औपचारिक मान्यता यो संविधानले तोडेको छ ।

धर्मनिरपेक्षताको प्रभाव
संविधानले धर्मनिरपेक्षताको मान्यतालाई अस्वीकार गरेको छैन । त्यसलाई विकृत पार्ने प्रयत्न भएको छ, सनातनदेखि मान्दै आएको धर्म-संस्कृतिको रक्षा गर्न पाउने भनेर धर्मनिरपेक्षताको केही कुरा बंग्याउन खोजेको चाहिँ छ । तर, यो प्रस्ट भयो कि धर्मनिरपेक्षता, धार्मिक स्वतन्त्रतामा आधारित गतिविधि मान्छेहरूले गर्न पाउने भए, यसलाई कसैले रोक्न सक्दैन । धर्मको आधारमा कसैले अर्कोलाई दमन गर्न सक्दैन । यसले पनि कट्टरतावादीहरूलाई सहिष्णुताको दिशामा जान बाध्य पारिदिएको छ । नेपाली समाज आफैँ पनि सापेक्षमा अन्तभन्दा बढी नै सहिष्णु छ नै । किनभने, फरक-फरक सभ्यता मिलेर बस्नुपरेपछि त्यहाँ सहिष्णुता हुन्छ । कि त एकले अर्कोलाई निषेध गरेर जानुपर्ने हुन्छ । निषेध गर्न नसकेपछि सहिष्णु हुनुपर्ने हुन्छ । तर, नेपाली समाजको सभ्यता यसरी विकसित भएको छ कि एकले अर्कालाई सिध्याउन सक्ने खालको छैन ।
यो संविधानले धार्मिक स्वतन्त्रतालाई मान्यता दिएपछि समाज अझ सहिष्णु हुने देखिन्छ । किनभने, एकले अर्काको संस्कृतिलाई सम्मान गर्नुपर्ने हुन्छ ।
यो संविधानले व्याख्या गरेअनुसार, व्यवस्था गरेअनुसार समग्रमा हेर्दा नेपाली समाज सामन्तवादबाट अगाडि पुँजीवादतिर जाने, सामन्तवादको अवशेषसँग तीव्र लडिरहेको समाज प्रकट हुने पनि देखिन्छ । कि त नवउदारवादी, साम्राज्यवादी, उपभोक्तावादी समाज बन्नेतिर जाने वा राष्ट्रिय स्वाधीनतामा, मौलिकतामा, समानता र समाजवादमा आधारित न्यायपूर्ण समाजतिर जाने भन्ने दुई प्रवृत्तिबीच अब ठूलो संघर्ष, द्वन्द्व र अन्तक्रिर्या हुने देखिन्छ । यसमा नेपाली श्रमजीवी जनता र सचेत राजनीतिक, बौद्धिक शक्तिको भूमिका रहन्छ ।
समाजवादी मूल्य-मान्यता, समता र समानताका लागि मानव जातिमाथिका सबै प्रकारका शोषण-उत्पीडन अन्त गर्ने लक्ष्यसहितको समाजवादतिर जानुपर्छ भन्ने अभियान तीव्र हुन सक्यो भने नेपाली समाज ऐतिहासिक रूपमा नयाँ उचाइमा जानेवाला छ । त्यसो हुन सकेन भने मलाई लाग्छ, नेपाली समाज उपभोग गर्ने मानिसहरूको दुई-तीन करोडको जमातमा परिणत हुनेछ ।
प्रस्तुति: ध्रुवसत्य परियार

यस्तो छ बहिष्करणको दलन

माघ १८ - विभेद बिरुद्ध अभियान -पछिल्लो १५०० वर्षअगाडि निर्माण भएको इस्लाम महासभ्यतालाई पनि जोड्ने हो भने पाँचवटा महासभ्यता नेपालभित्र छन्। तर पाँचवटा महासभ्यता हुँदाहुँदै पनि विशेषतः पृथ्वीनारायण शाहको गोरखा राज्यको विस्तार अहिलेको नेपाल निर्माण, त्यसपछि जंगबहादुरको उदय र मुलुकी ऐन आइसकेपछि नेपाललाई जसरी समाजलाई निर्माण गर्ने प्रयत्न गरियो, विर्ताहरु बाँडियो, जागिरको नाममा विर्ताहरु आफ्ना कर्मचारी वा भारदारहरुलाई बाँडियो, हिन्दु मन्दिर र गुठीहरुको नाममा विर्ता सिर्जना गरियो, यो सबै कोणबाट हेर्दा नेपाली समाजको बनावट परम्परागत वर्णव्यवस्था र त्यसमाथि जंगबहादुरले १९१० मा जारी गरेको मुलुकी ऐनमा आधारित भएर नेपाली समाजको संरचना गरियो। त्यसपछि नै विविध प्रकारका उत्पीडन सुरु भए।


सुदुरपश्चिममाथि जब गोरखाली सेना गयो, उनीहरु अंग्रेजसँग मिलेर हर्षदीप जोशीको नेतृत्वमा गोरखाली फौजसँग लडे। तर उनीहरु हारे। हारेका कर्णालीपारीका १५०० जनालाई लहरै उभ्याएर १४९८ जनालाई काटियो। दुईजना उपाध्याय ब्राम्हण परे भनेर काटिएन। तिनका परिवारमा अविवाहित कन्या केटी खोज्दै जाँदा पाँच सय जना भेटियो। पाँच सयजना कन्या केटी लगेर काशीमा पन्डाहरुलाई पाँचपाँच रुपैयाँमा बेचियो। सुदुरपश्चिमको कथा यही हो। त्यहाँबाट सुरु हुन्छ क्षेत्रीय उत्पीडन।



प्राकृतिक रुपमा डडेलधुरा इलामभन्दा कम छैन। तर त्यो दमनमै पर्‍यो किनकि सुदुरपश्चिमले कहिल्यै पनि काठमाडौंको केन्द्रसँग आत्मसमर्पण गरेन। लिम्बुवानले १८३१ मा सन्धि गर्‍यो र आफ्नो संघर्ष त्यहीँ बिसाइदियो। किराँतले पनि त्यहीँ नै बिसायो। गुरुङ र मगर त पृथ्वीनारायण शाहको सेनामै भरपर्दा थिए, लड्ने कुरा थिएन। तामाङ राजालाई गजुलदहमा काटिसकेपछि तामाङहरुले पनि लड्न सकेनन्। तर सुदुपश्चिमले २०१९ सालको बैशाखसम्म काठमाडौंसँग लडिरह्यो।



गोरखाका लखन थापालाई पहिलो सहिद भनिन्छ तर त्यो भन्दा २७ वर्षअघि बझाङका बाँकावीरले राणातन्त्रको विरुद्ध वा केन्द्रीय सत्ताको विरुद्ध विद्रोह गरेका थिए। राजखलकका बाँकावीरको बास्तविक नाम वलवीर सिंह थियो। जाजरकोट र दैलेखका समेत सेना लगेर बाँकावीरको हत्या गरिएको थियो। केन्द्रीय सत्ताको विरुद्ध लड्ने पहिलो सहिद उनी हु्न्।



बझाङका बाँकावीरको हत्यापछि जयपृथ्वीबहादुर सिंहलाई चन्द्र समशेरले आफ्नी छोरी दिए तर जयपृथ्वीबहादुर सिंहले भने कि चन्द्र समशेरलाई नेपालमा बेलायतको जस्तो संविधान चाहिन्छ। त्यसपछि उनीहरुको अन्तरविरोध सुरु भयो र जयपृथ्वीबहादुर सिंह नेपालमै बसेनन्। उनकी छोरी पनि त्यगिदिए। विदेशमा गएर बसे। त्यहाँ पनि केन्द्रीय सत्तासँग सुदुरपश्चिमको आत्मसमर्पण देखिँदैन। त्यसपछि राजा महेन्द्रले बझाङकै राजपरिवारका ओमसिंहलाई आफ्नी छोरी दिने प्रस्ताव गरे भनेर त्यहाँका मान्छेले भन्छन्, कहीँ लेखिएको छैन। तर उनले भने कि तिमी त ठकुरी नै होइनौ के बिहे गर्ने? ओमसिंहले मेरो गुमेको राज्य फेरि चाहिन्छ भनेर हतियार उठाए।



त्यसपछि उनलाई लखेट्दै लगेर दार्चुलामा २०१९ सालको बैशाख महिनामा हत्या गरियो। ओमसिंहको १९ सालमा हत्या भएपछि मात्र सुदुरपश्चिमले पुरानो खालको विद्रोह छोडेर नयाँ ढंगले राजनीतिक यात्रा सुरु गर्‍यो। त्यसकारण सुदुरपश्चिममाथिको जे दमन देखिन्छ, त्यो सुदुरपश्चिमले केन्द्रीय शासनसँग जोरी खोजेपछि भएको हो। यो भयो जंगबहादुरको मुलुकी ऐनपछिको क्षेत्रीय उत्पीडनको प्रसंग।



काठमाडौंले योजनाबद्ध रुपमा द्वेषपूर्वक दमन गरेको हुनाले सुदुरपश्चिम पछाडि परेको हो। पूर्व किन विकसित भयो? दार्जलिङ नजिक भएकोले विकसित भएको होइन। पूर्वले छिट्टै नै पृथ्वीनाराण शाहसँग सन्धि गरेको हुनाले त्यहाँ विकास भयो। क्षेत्रीय उत्पीडन सुदुरपश्चिममाथि देखा पर्‍यो, मधेसमाथि देखा पर्‍यो, नेपालका जनजातिहरुमाथि देखा पर्‍यो। समग्रमा पहाडिया खस अहंकारवादमा आधारित हिन्दु उच्चजातीय र पुरुषवादी सत्ता जुन ढंगले लागू गरियो त्यसले नेपालमा वर्गहरु पनि विल्कुल नयाँ ढंगले निर्माण हुन थाल्यो। र, जातमा आधारित वर्ग, पहाडमा आधारित वर्ग, रंगको शास्त्र पनि त्यहीँबाट सुरु हुन थाल्यो।



नेपालमा सौन्दर्यमूल्य हेर्‍यो भने कि त वर्ण व्यवस्थामा आधारित छ कि त पहाडमा आधारित। सौन्दर्य मुल्य, हेर्ने दृष्टिकोण, सोच्ने तरिका, आर्थिक वर्गको निर्माण सबै नै यही दुई आधारमा भएको छ। हिमालको गोरो मान्छे पनि नराम्रो, तराईको कालो मान्छे पनि नराम्रो, चुरेभन्दा माथि र महाभारतभन्दा मुनी बस्ने गहुँगोरो? राम्रो? पृथ्वीनारायण शाहको खलक जहाँ बस्छ त्यहाँको राम्रो। त्यहाँका चरा पनि राम्रा, फूल पनि राम्रा। नेपालमा वर्ण व्यवस्था तीनवटा समुदायले छलेका छन्। मारबाडीले, थकालीले र तराईको कायस्थले। बाहुन भन्दा बढी पढिदियो कायस्थले। थकालीले आफूलाई अघि बढाएको ठकुरीले थाहै पाएन। उसले ढुकुटीप्रथा निर्माण गर्‍यो। मारबाडी हिन्दु समाजभित्रको अपवाद हो। उसले आफ्नो समुदायभित्रको अर्थतन्त्र र एकताको नयाँ मोडल निर्माण गर्‍यो। अरुले वर्णव्यवस्थालाई छल्नै सकेन। 

बहिष्करणको दलन


बहिस्करणको मुख्य कारक सत्ताको निर्माण र यसको संरचना हो। मन्त्री, सचिव, सेनापति को को बन्ने त प्रष्ट थियो नि त। ३१ सालसम्म सेनामा एउटा कानुन थियो। सेकेन्ड लेफ्टिनेन्टमा ट्रेनिङ गर्न आउनेहरुलाई वेश्यावृत्ति गर्न पनि भत्ता दिइन्थ्यो। किन दिने रहेछ त भने सेकेन्ड लेफ्टिनेन्टमा ट्रेनिङ गर्न आयो, जर्नेलकै खलक आए त ठिकै छ नत्र सामान्य नागरिक पनि फुर्तिफार्ति गरेर आइदिने भए कोहीकोही। के गर्दा रहेछन् भने सेकेन्ड लेफ्टिनेन्ट हुनेबित्तिकै ऊ भोलि जर्नेल हुने सम्भावना पैदा भैहाल्यो। त्यसपछि तीन तीन महिनामा जर्साबका छोरीहरुसहित पिकनिक गराउँदा रहेछन् पास भएर आउने ज्वाइँ परोस् भनेर। छनोटको स्वतन्त्रता कम भएपछि त प्रेम पनि भइहाल्ने भयो। ट्रेनिङ सकिएपछि तीन महिना विदा दिने रहेछ। गाउँमा पुग्दा बिहे गरिदिने खतरा। त्यो तीन महिना वेश्यावृत्ति गर्न भत्ता दिने ताकि गाउँमा बिहे नगरोस् र जर्साबकै छोरीहरुसँग बिहे गर्न आइपुगोस्। चानचुने राजनीति हो त यो? यो नियमअनुसार नै गरिएको कुरा हो।



त्यसकारण नेपालको सत्ताले एउटा निश्चित संरचना भित्र निश्चित जाति र निश्चित खलकलाई मात्र पुर्‍यायो। ब्राम्हण भनेपछि सबै ब्राम्हण लुटिखाने भन्ने परेको छ, त्यसो होइन। क्षेत्री बाहुनबाट आएका निश्चित मानिस पो भनेको हो त। सबै क्षेत्री बाहुनले कहाँ खान पाएका छन्?



त्यसभित्रबाट आएका निश्चित खलकले राज गरे भनेको हो। अरु त उत्पीडित नै हुन् नि। निश्चित खलकले सत्ताको संरचना यसरी बनाएका थिए/छन्। संरचना टिकाउन विचार चाहिन्छ। त्यसैले विचारलाई संस्कार बनाइदिनुपर्छ। नत्र टिक्दैन। पुरुषको जुँगा राम्रो भन्ने त भनेर भएको हो नि। राम्रै हो त त्यो ? होइन। मूल्य त स्थापित गरेको हो। 



पञ्चायतले त सौन्दर्य मूल्यसहितको व्यवस्था स्थापना गरेको हो। राम्रो, नराम्रो वा ठिक, बेठिक भनेर। त्यसकारण मुख्य कुरा संरचना हो। संरचनालाई टिकाउने भनेको विचारले हो। त्यसपछि सौन्दर्य मूल्य र त्यसपछि संस्कार आउँछ।



नेपालको इतिहासका तीनओटा यात्रा छन्। पृथ्वी नारायण शाहले नेपाललाई एउटा बनाएपछि वर्ण व्यवस्था हुँदै नभएको जनजातिलाई पनि वर्ण व्यवस्थाभित्र राखेर उनले राज्य सुरु गरे। अर्को हो मुलुकी ऐन। समाजलाई तहगत संरचनामा लैजान र आफ्नो ढंगले व्यवस्थित गर्न यसले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्यो। तेस्रो यात्रा पञ्चायत हो।



पृथ्वीनारायण शाहले सबैलाई आफ्नो राज्यको अधिनस्थ ल्याए। त्यसपछि जंगबहादुरले त्यसलाई मुलुकी ऐनमार्फत वर्ण व्यवस्थाको सिस्टमभित्र हाले। त्यसपछि आउँछ पञ्चायत। महेन्द्रले गरेको के हो भने त्यो वर्णव्यवस्थामा आधारित वर्गीय सिस्टमलाई विचारधारा र सौन्दर्य मूल्यसहित फुल फेजको व्यवस्था बनाए।



यी तीनवटा आधारस्तम्भ हुन् नेपालको इतिहासको। अहिलको लडाइँ त्यसैका विरुद्ध हो। त्यसलाई नभत्काएसम्म नेपाली समाज अघि जाँदै जाँदैन। पञ्चायतले सिस्टम व्यवस्थित गर्न आदर्श नारीका रुपमा सीतालाई ल्यायो। कसरी आदर्श? बहस त हुनुपर्‍यो नि। भृकुटीलाई ल्यायो।



उनी त राज्यले बाध्य पारेको सहानुभूति गर्न लायक पात्र हुन्। तर उनैलाई आदर्श मान्न लगाइयो। राजा जनकलाई महर्षि भनियो। कपिल भन्ने भौतिकावदी दार्शनिक थिए। कपिल महान दार्शनिक नहुने तर राजा जनकचाहिँ किन हुने? ब्राम्हणहरुको सभा बोलाएको हुनाले? सबै अड्डाहरुलाई कार्यालय बनाइयो। चर्पीलाई शौचालय। मौलिक नेपाली शब्दलाई काटकुट गरेर संस्कृतिकरण गरेर आलय प्रत्यय जोडेर, फटाफट बनाइदियो। समग्र सौन्दर्य मूल्य सहितको पञ्चायत हो त्यो। हाम्रो नेपाली समाजमा गरिबहरुको मुक्ति भने पनि मधेसको मुक्ति भने पनि त्यही सिस्टमसँग लड्ने हो।



(लेखक आहुतिले नेपाल लिटरेचर फेस्टिभलको पाँचौ संस्करणमा 'बहिष्करणको दलन' शीर्षकको छलफलमा व्यक्त गरेको विचारको सम्पादित अंश।)
 नेपाल लिटेरचर फेस्टिभल, पोखरामा , बहिष्करणको दलन, आहुती र प्रशान्त झासँग युग पाठकको कुराकानी 




pearlstjournal बाट

पर्सा सिर्सियाका दलितलाई कम्बल र ज्याकेट वितरण

बढ्दो शीतलहरका कारण पराल ओछ्याई रात बिताउने अतिगरिब, विपन्न र असहाय दुसाद र चमार समुदायका ६० घरपरिवारलाई कम्बल तथा सो समुदायका ११ जना ज्येष्ठ नागरिकलाई न्यानो ज्याकेट बाँडिएको हो ।
कम्बल र ज्याकेट पाएपछि सो समुदायमा खुसी छाएको छ । उक्त समुदायका अगुवा वैजनाथ हजरा पासवानले जाडोबाट बच्न ज्याकेट प्रदान गरिएकामा संस्थालाई धन्यवाद दिँदै प्रदान गरिएको कम्बल र ज्याकेटले विशेषगरी बालबालिका र ज्येष्ठ नागरिकलाई लाभ पुग्ने बताए ।
चिसोका कारण दलित बस्ती बालबालिका र ज्येष्ठ नागरिक कष्टकर जीवन बिताइरहेको समाचार प्रकाशनमा आएपछि संस्थाले कम्बल र ज्याकेट बा“डेको समर्पणका अध्यक्ष विश्वनाथ साहले बताए ।
~ न्युज संजाल बाट 

दलित आन्दोलन एउटा राष्ट्रमा मात्र समित हुन हुँदैन–आहुती

माघ १८ - नेपालमा जात कामको आधारमा भन्ने गरिन्छ । एक हदसम्म ठिकै होला। तर अवसर आएको खण्डमा त्यो मान्यता पालना भएका छन् तरु भएको पाइँदैन। एउटा राम्रो उदाहरण छ। कामको आधारमा सार्की जातिले जुत्ता बनाउने काम गर्थे। जहिलेसम्म त्यो कामबाट राम्रो आर्जन भएर तव सम्म त्यो काम विशेष गरी सार्की गर्ने भन्ने थियो। जब त्यो कामबाट राम्रो अमदानी भो त्यसपछि सबै जातकाले व्यवसायीको रुपमा अघि बढाएको पाइन्छ।जव दलितको अवसरको कुरा आउँछ तव फेरि उनीहरुमाथि दमन गरिन्छ। उदाहरणको लागि अझै पनि समाजमा जुन दलितले चर्पी सोर्न गर्थे। तिनका सन्तानले पनि चर्पी नै सोर्नु पर्छ र जसका पुर्खा मन्त्री भए तिनका सन्तान मन्त्री नै हुनु पर्छ भन्ने सोच कायम छ। अहिलेपनि पूँजीवादका कुरा उठ्छन्। पूँजीवादमा पनि जातको गन्धसहितको व्यवस्था आउँछ कि भन्ने पीर हुन्छ। जात सम्बन्धी समस्या र प्रश्न दलितलाई मात्र होइन हिन्दु समाजलाई नै छ। नेपालमा दलित र महिलाको प्रश्न उस्ताउस्तै छन्, मात्र घनत्वमा फरक छ । दलितको अधिकारको कुरा गर्दा दयाका भावनले सान्त्वना हुने हिसवले हेर्ने गरिन्छ। कुनै संघसंस्थामा दलितलाई राख्नु पर्‍यो भने समावेसीको नाममा सदस्य पद दिइने गरिन्छ। कोटाको नाममा महिलालाई भने कोषाध्यक्ष र अहिले उपाध्यक्षसम्मको पद दिइने गरिन्छ। किन दलितलाई कोषाध्यक्ष या उपाध्यक्षबाट पद दिन सुरु नगरेका होलानरु
अन्य राष्ट्रमा दलित सम्बन्धी सविधानमा सम्बोधन भएको कमै पाइन्छ। हाम्रो सविधानमा सम्वोधन भएको छ खुशी लाग्छ। तर यो सविधानले जस्ताको तस्तै लागू गर्‍यो भने दलितको समस्या हल हुन ५० वर्ष लाग्छ। दलितका समस्या बुझ्न जरुरी छ। आर्थिक क्षेत्रमा भूमिहिनता, राजनीतिमा र राज्यको नीति नियम बनाउने ठाउँमा सहभागिता नहुनु, सरकारी निकायका उपल्लो पदमा नपुराइनु यस्तो समस्या जहिले सम्म रहन्छ तबसम्म दलित वर्ग अधिकार खोजिरहन्छ।
इतिहास नै हेर्ने हो भने दलितलाई पहिलेदेखि नै पछाडि पारेको कुरा प्रष्ट छ । यति सम्मकी मुुलुकी ऐन १९१० मा कसको जुटो कसले खाने भनेर सम्म उल्लेख गरिएको पाइन्छ। पहिलेदेखि नै हिन्दु समाजमा यो समस्या छ। दलितमा मात्र होइन उपाध्याय र जैसीमा र अन्यमा यो समस्या छ। नेपालमा हेर्ने हो भने दलित आन्दोलन अन्य सामुहिक आन्दोलन भन्दा पहिला गरेको पाइन्छ। तर यसले आजसम्म निकास पाएको छैन। पहिला दलितभित्र रहेको समस्या अन्त्य गर अनि बल्ला जातीय समस्या हट्छ भनेर कुतर्क गर्नेको जमात यो समाजमा छ। यस्तो सोचले गर्दा पनि दलितले आफ्नो हक अधिकारबाट बञ्चित हुनु परेको छ।
भूमिहिन दलितलाई भूमिको अधिकार दिनु पर्छ, शिक्षामा पनि पूर्ण छात्रवृत्तिको व्यवस्था हुनु पर्छ। यति मात्र होइन राज्यले नियम बनाएर विगतमा दलितलाई बञ्चित गराइएको सबै क्षेत्रमा क्षतिपूर्तिसहित स्थान दिनु पर्छ। तर यसको नाम एसएलसी पास गरेको दलित समुदायकालाई डाक्टरको सटिफिकेट देउ भन्ने होइन उनीहरुको योग्य र क्षमता अनुसार सबै तहमा सहभागिता गराउनु पर्छ।अहिले राज्यले आरक्षणको नाममा दलितलाई दिएको कोटाको प्रतिशत पनि उचित होइन। आरक्षण के(का लागीरु पछि गएर समान सहभागिताको लागि होइनरु अनि अहिले राज्यले दिएको त्यो आरक्षणको हिसाव गर्ने हो भने दलितको पनि समान सहभागिता हुन १३ सय बर्ष लाग्छ। अव पनि यो प्रणाली सहि हो भन्न उचित हुन्छ।
आरक्षण नीति राम्रो होइन। यो भन्दा र सुन्दा राम्रो होला तर यसले दलित वर्गलाई न्याय गरे जस्तो मलाई लाग्दैन। बरु क्षतिपूर्तिको सिद्धान्त अघि सार्ने हो भने न्याय उचित हुन्छ। अव दलित आन्दोलन एउटा राष्ट्रमा मात्र समित हुन हुँदैन। दलित आन्दोल अन्तर्राष्ट्रिय विषय र मुद्दाको रुपमा अघि बढाउनु पर्छ।थरको आधारमा जातजातीको पहिचान हुँदैन। थरको नाममा दलितमाथि दमन भएको पाइन्छ। दमनले वर्ग निर्माण गर्छ। त्यही वर्ग मध्येको एक हो दलित वर्ग र सर्वहारा वर्ग। दलित मुक्तिनै वर्ग मुक्ति हो जस्तो मलाई लाग्छ।एशियामा करिव २० कारोड दलित छन्। २० करोड दलितको मुक्तिका लागि लड्न जरुरी छ। सबै मिलेर हक अधिकार खोज्नु पर्ने वेला आएको छ। सबैले साझा रुपमा दलितको विषय विचार र मुक्तिको सपना देख्ने हो भने अवश्य अधिकार प्राप्त हुन्छ।

प्रस्तुति: अर्जुन गिरी-समाधान दैनिक

नयाँ संविधानअनुसार दलित समुदायका लागि कहा कहा कुन विषयमा कानुन बन्दैछ ?

विभेद बिरुद्ध अभियान, १७ माघ, काठमाडौं ।  नयाँ संविधानअनुसार एक सय ३८ वटा विषयमा नयाँ कानुन बन्दै छन् । कानुन मन्त्रालयले पहिचान गरेका विभिन्न विषयमध्ये एक सय ३८ वटा विषयमा कानुन बन्न लागेको मन्त्रालयका प्रवक्ता हुमबहादुर केसीले जानकारी दिए । ‘नयाँ संविधानअनुसार एक सय ३८ वटा विषयमा नयाँ कानुन बन्ने पहिचान भएको छ र त्यसैअनुसार नयाँ कानुन बन्दै छन्,’ केसीले भने ।

आयोगको सिफारिस कार्यान्वयन भएन : अध्यक्ष शर्मा

काठमाडौँ, माघ १७,विभेद बिरुद्ध अभियान – राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगका अध्यक्ष अनुपराज शर्माले मानव अधिकार उल्लङ्घनका घटनाहरुमा न्यायका लागि आयोगले सरकारलाई गरेका सिफारिस कार्यान्वयनमा नआएको गुनासो गरेका छन् ।
खाद्य अधिकारवादी संस्था फियान नेपालको आठौँ वार्षिकोत्सवका अवसरमा आइतबार आयोजित कार्यक्रममा उनले पटक पटक आयोगले गरेका सिफारिस कार्यान्वयन गर्न आग्रह गरे पनि त्यसको सुनुवाइ नभएको बताए ।
अध्यक्ष शर्माले भने – “जनकपुरको गोदार घटनालगायतमा दोषीहरुमाथि कारबाहीका लागि सिफारिस गर्दा पनि सरकारले त्यसप्रति ध्यान दिएन ।”
खाद्य अधिकार मानव अधिकारको मूल जरो भएको भन्दै उनले आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक अधिकारको सुनिश्चित गर्न राजनीतिक दललाई नागरिक समाजले दबाब दिनुपर्नेमा जोड दिए ।
भूकम्पपीडितलाई राहत बाँड्दा अनियमितता भएको देखिएको पनि उनले उल्लेख गरे ।
मानव अधिकारकर्मी सुबोधराज प्याकुरेलले खाद्य अधिकार मानव अधिकारको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पक्ष भएकाले सरकारले भूकम्प प्रभावित जिल्लामा अहिले ध्यान दिन आवश्यक रहेको बताए ।
अधिकारकर्मी गणेश विकले खाद्य अधिकारबाट धेरै दलित वञ्चित हुनुपरेको यथार्थलाई राज्यले नबुझ्दा दलित समुदाय मर्कामा परेको बताए ।फियान नेपालका अध्यक्ष डा सर्वराज खड्का संविधानमा मौलिक हकमा खाद्य अधिकारलाई राखिएको हुनाले जतिसक्दो छिटो कानुन बनाउन सरकारसँग आग्रह गरे ।

Saturday, January 30, 2016

अन्तरजातीय विवाह गरेका कारण गाउँ छोड्न बाध्य

जाजरकोट,१६ माघ , विभेद बिरुद्ध अभियान । – जिल्लाको गर्खाकोट ३ का गणेश चदारा र ज्योति शाहले अन्तरजातीय विवाह गरेका कारण गाउँ छोड्न बाध्य हुनुप¥यो ।विवाह गरेपछि आफ्नो घरमा बस्न नपाएको चार महिना भयो । घरमा बस्नै नपाएपछि उनीहरुको जोडी गत कार्तिक २३ गतेदेखि सदरमुकाम खलंगामा विस्थापित जीवन बिताएन बाध्य छ । कार्तिक ९ गते अन्तरजातीय विवाह गरेपछि माइती पक्षबाट आक्रमणको प्रयास भएपछि उनीहरु भागेर खलंगामा विस्थापित भएका हुन् ।
गाउँमा गए ज्यान मार्ने धम्की र आक्रमणका प्रयासहरु हुन थालेपछि आफूहरु गत कार्तिकदेखि सदरमुकाममा विस्थापित जीवन बिताउन बाध्य भएको पीडित गणेश सुनारले बताए । अन्तरजातीय विवाहका कारण गणेश र ज्योति मात्र होइन गणेशका वुवा कमारो चदारा, वहिनी यमुना चदारा, दाइ राजेश चदारा, भाउजु कल्पना चदारा र भतिज निस्चल चदारा पनि गत चार महिनादेखि सदरमुकाममै विस्थापित जीवन बिताइरहेका छन् ।
गाँउमा जान वित्तिकै आफुहरुको ज्यानै जाने खतरा भएपछि सदरमुकाममै बसेर विस्थापित हुनु परेको पिडित गणेशका वुवा कमारो चदाराले बताए । राज्यका निकाय, राजनैतिक दलहरु, मानवअधिकारवादी, पत्रकारहरुसंग जीवन सुरक्षा र घरमा निर्धक्कसंग वस्न पाउने वातावरण वनाइदिन उनले आग्रह गरे । गाउँमा वस्न नपाएका कारण छोरी वुहारीले पढ्नै नपाएको र माइला छोरा राजेशले स्कुलमा गएर पढाउनै नपाएको चदाराले बताए । ८ कक्षामा पढ्दादेखि नै प्रेममा परेर आफूहरुले २०६७ सालमा भागेर विवाह गरेको र ठकुरीकी छोरीले दलितको छोरासंग विहे गरेको भन्दै ज्योतिका वुवा उत्तमकुमार शाहले आफुबाट ज्योतिलाई खोसेर लिएको गणेशले बताए ।
आफुलाइ ज्यान मार्ने धम्की दिदै ज्योतिलाइ गम्भीर रुपमा कुटपिट समेत गरेको बताए । ज्योतिले गणेशवाट खोसेर लिएर वुवाले सुर्खेत छिन्चुका स्थानीय गिरी थरका युवासंग विहे गराइदिएको वताइन् । विहे गरेको केहि समयमै आफुलाइ घरमै राखेर ती युवा विदेश गएपछि ९ महिनापछि फेरि माइती घरमा आएको चार वर्षसम्म त्यहि बसेर पढेको ज्योतिले बताइन् ।
चार वर्षसम्म माइतीमै बसेकी ज्योतिले फेरि गत कार्तिक ९ गते गणेशसंग दोस्रो पटक भागेर विहे गरेको बताइन् । पहिलो पटक गणेशसंग विहे गर्दा निकै शारीरिक यातना पाएकी ज्योति अहिले भने माइती पक्षको सम्पर्कवाट बाहिर बसेकी छन् । मलाई जातभातको कुनै मतलव छैन मेरो सानै देखिको प्रेम हो त्यसैले म कुनै पनि हालतमा गणेसंग छुटिएर वस्न सक्दिन ज्योतिले भनिन् । उनले दुवै परिवार सचेत भएर मिल्ने वातावरण वनाइदिन सवै संग अनुरोध गरिन् । विवाह पछि माइती पक्षले गाउँवाट लखेटेका कारण आफुले कक्षा १२ को पढाइ छोड्न मात्र होइन परीक्षा दिनसमेत नपाउने अवस्था आउन लागेको बताइन् ।
आफ्नो जोडीलाइ निर्धक्कसंग जीउने वातावरण वनाइदिन स्थानीय प्रशासन राजनैतिक दल र पत्रकारहरुलाइ गणेशले आग्रह गरे । गणेश र ज्योतिको विहेका कारण आफुले विद्यालयमा गएर पढाउन नपाएको चार महिना वितिसकेको गणेशका दाजु राजेश चदाराले बताए । स्थानीय मष्टा प्राथमिक विद्यालय तलीघुइलाका प्रधानाध्यापक समेत रहेका राजेशले आफुलाइ विद्यालयमा गएर पढाउने वातावरण बनाइदिन आग्रह गरे ।
ज्योति र गणेशले अन्तरजातिय विवाह गरेपछि गाउँका सवै ठकुरीहरु र उनीहरुका समर्थकहरुले चदारा परिवारलाइ गाउँ निकाला र भौतिक आक्रमणको प्रयास गरिरहेको स्थानीय वीरवहादुर रावतले बताए । स्थानीय माओवादी कार्यकर्ता समेत रहेका रावतले चदारा परिवारलाइ गाउँ निकाला गर्न र आक्रमण गर्नका लागि सवै पार्टीकामा आबद्ध ठकुरीहरु एकै ठाउँमा रहेको बताए ।
उनीहरुको आक्रमणवाट चदारा परिवारको घरमा आगजनी या अन्य आक्रमणको सम्भावना भएपछि गत पुस २४ गते देखि प्रहरीले घरमा पहरा दिइरहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय जाजरकोटका प्रमुख डिएसपी दानवहादुर मल्लले बताए । उनले प्रहरीका तर्फवाट विवाद मिलाउन प्रयास गरिएको र समाजका सवै निकायको सहयोग लिएर समस्या समाधानको पहल गरिरहेको बताए । समस्यालाइ कानुनको प्रयोग भन्दा पनि जातिय सदभाव कायम गर्ने गरि सवैले सहयोग गर्नु पर्ने बताए ।

Wednesday, January 27, 2016

जाडोका कारण कक्षा छोडेर भाग्ने विद्यार्थीले न्यानो पाए

नुवाकोट, माघ १२ , विभेद बिरुद्ध अभियान - । नुवाकोट बुधसिंहकी ६ वर्षीय अनुराधा विक बालकक्षामा पढ्छिन् । अन्नपूर्ण प्राविमा पढ्दै गरेकी उनी दिउँसो दुई बजेपछि स्कुल छोडेर भाग्थिन् । कारण उनीसँग न्यानो कपडा थिएन । २ बजेपश्चात चल्ने चिसो सिरेटोले बाल मुटु निकै ठिहिराउँथ्यो । उनी किताब च्यापेर घरतिर दगुर्थिन् ।
सोमबारबाट भने उनी यसरी भाग्नु नपर्ने भएको छ । उनले न्यानो स्विटर, टोपी र ट्राउजर लगाउन पाएकी छिन् । उनी जस्तै ४१ जना बालबालिकाहरु सोमबार न्यानो कपडामा सजिए। रातो स्वीटर र न्यानो टोपी पाएपछि उनीहरु निकै खुसी देखिन्थे । उनीहरुलाई न्यानो बनाउन सक्रिय बनेकी थिइन्, दलित एकता समाज नेपालकी महासचिव सरु सुनार । विभिन्न शीलशीलमा नेपाल बाहिर रहेका नेपालीहरुको आर्थिक सहयोगमा नुवाकोट बुधसिङको ८५ घर धुरीलाई न्यानो ब्ल्याङ्केट र म्याट्रेस वितरण गरिएको छ ।
हङकङमा रहेको नेपालीहरुको संस्था हङकङ माईनोरिटीका अध्यक्ष अशोक गहतराज, अमेरिकामा रहेका नेपालीहरुको संस्था नासोका अध्यक्ष गोपाल विश्वकर्मा, लण्डन निवासी मिठूलाल विश्वकर्मा, स्याङजा घर भएका लण्डन बस्दै आएका टंकप्रसाद विश्वकर्मा लगायतले आर्थिक सहयोग गरेका थिए ।
त्यस्तैगरी लण्डन निवासी प्रेम सुनार र जापानमा कार्यरत कुरन सुनारले पनि आर्थिक सहयोग गरेका थिए । सहयोग वितरण कार्यक्रममा महासचिव सुनारले सहयोग कार्यक्रम लिएर आउन पाउँदा निकै खुसी भएको बताएकी थिइन् । ‘यहाँ मैले यो सहयोग बोकेर आएको मात्रै हो, सहयोगी मनहरु यो देशभन्दा बाहिर निकै दुःख गरिरहनु भएको छ,’ सुनारले भनिन्, ‘विदेशमा रहेर पनि नेपालको यति माया गर्नेहरुले पठाउनुभएको सहयोगले हामी निकै खुसी छौं ।’
वैशाख १२ को भूकम्पपछि चिसोका कारण निकै समस्यामा रहेका नुवाकोट बुधसिङका स्थानियले न्यानो पाएपछि आफूहरुलाई निकै खुसी लागेको बताए ।

- साझा पोस्ट बाट

छाक टार्न गिट्टी कुट्दै आएकी ७५ वर्षिया बिकलाइ परदेशी नेपालीबाट सहयोग

फोटो : अन्नपूर्ण (जलु विकलाई मंगलबार चेक हस्तान्त्रण गर्दै अन्नपूर्ण पोस्ट्का अछाम समाचारदाता शिवराज खत्री) 
कमल रावल, अछाम,  माघ १२ , विभेद बिरुद्ध अभियान -  अछाम सदरमुकाम मंगलसैन–५ की एक बृद्ध महिलालाई अन्नपूर्ण अनलाईनमा फोटो प्रकाशित भए पछि बिदेशबाट नगद सहयोग प्राप्त भएको छ । साँझ बिहानको छाक टार्न सडक छेवैमा गिट्टी कुट्दै आएकी ७५ वर्षिया जलु बिकको गिट्टी कुट्दै गरेको फोटो अन्नपूर्ण पोष्टको अनलाईनमा प्रकासिश भए पछि बिदेशमा रहेका नेपालीबाट ६३ हजार पाच सय नगद सहयोग प्राप्त भएको हो ।

सहयोग स्वरुप प्राप्त उक्त रकमको चेक मगलबार अन्नपुर्ण पोष्ट अछाम संवाददाता शिवराज खत्रीले जलुलाई उनी गिट्टी कुटिरहेको स्थानमै गएर हस्तान्त्रण गर्नुभयो । अनलाईमा प्रकाशित भएको उक्त फोटो हेरेर बाग्लुङमा घर भई हाल लण्डनमा रहने कृष्ण प्रसाद शर्माको पहलमा उक्त रकम संकलन भएको हो ।
फोटो :शिवराज खत्री;- अछाम सदरमुकाम मंगलसैनको अस्पतालनजिक गिट्टी कुट्दै गरेकी ७५ वर्षीया जलु बिक । उनी गिट्टी कुटेरै छाक टार्छिन्
रकम संकलन कार्यमा शर्माको पहलमा लण्डन तथा इजरायलमा रहेका थुप्रै नेपालीले सहयोग गरेको शर्माले इमेलबाट जानकारी दिनुभयो । रकम प्राप्त गरिसकेपछि जलुले खुसीका आँसु झार्दै आफूलाई सहयोग गर्नेहरुको सधैँ प्रगति उन्नतीको कामना गर्दै उनीहरुले चाहेको कुरा पुयाई दिनु भनेर दुई हात जोड्दै इश्वरसँग प्राथनासमेत गर्नुभयो । लण्डनमा रहेर लामो समय देखि नेपालका लागि बिभिन्न सामाजिक कार्य गर्दै आएका शर्माले हालै मात्र साथीहरुकै सहयोगमा ५ बर्ष देखि शारिरीक एवम् मानसिक रुपमा बिछिप्त रही ओडारमा बस्दै आएकी जाजरकोटकी एक महिलाको उपचारको प्रवन्ध मिलाउनुका साथै निकट अहिले चितवनका एक दृष्टि विहिन एवं बहिरा चेपाङ दम्पतीका लागि घर निर्माणको पहल गरिरहेको समेत जानकारी दिनुभएको छ ।
- अन्नपुर्ण पोस्ट बाट

गीतबाट सुरक्षित बैदेशिक रोजगार बारे जनचेतना फैलाउँदै गन्धर्व

रामेछाप, माघ १२ , विभेद बिरुद्ध अभियान - सुरक्षित बैदेशिक रोजगारी सम्वन्धि जनचेतनामूलक सन्देश समेटिएको गन्धर्व गीति कार्यक्रम रामेछापमा सुरु भएको छ । आज रामेछापको दुई स्थानमा कार्यक्रम आयोजना गरी एक महिना लामो अभियान सुरु गरिएको हो ।
सुरक्षित आप्रवासन परियोजना(सामी) सँगको साझेदारीमा सामुदायिक जनशक्ति विकास कार्यक्रम गोल्माटारले दुई बर्षयता गन्धर्व गीति कार्यक्रम रामेछाप जिल्लाका विभिन्न गाउँ विकास समितिहरुमा आयोजना गर्दै आएको छ ।
यस बर्ष रामेछापका २२ गाविसमा कार्यक्रम आयोजना गरिने जनशक्ति विकास कार्यक्रम गोल्माटारका सामी परियोजना कार्यक्रम अधिकृत सागर विक्रम बस्नेतले जानकारी दिए । भोजपुरको जरायोटारका दुईजना गन्धर्वहरुले सुरक्षित बैदेशिक रोजगारी सम्वन्धि चेतनामूलक गीत गाउने सो अभियान गत बर्ष रामेछाप जिल्लाका २० वटा गाउँ विकास समितिहरुमा सम्पन्न भएको थियो । गत बर्ष गाउँमा सो अभियान निक्कै लोकप्रिय भएका कारण यसबर्र्ष पनि अभियान सञ्चालन गरिएको बस्नेतले बताए ।
गीति सन्देशमा बैदेशिक रोजगारमा जाने क्रममा सुचना लिएर मात्र जान, सीप सिकेर मात्र जान आग्रह गरिएको छ । यसैगरी विदेश जाने क्रममा कुनै अप्ठ्यारोमा परेमा सुचना केन्द्रबाट पाउन सकिने सहयोगका बारेमा पनि जानकारी समेटिएको छ ।
- न्युज संजाल बाट

Tuesday, January 26, 2016

पिछडिएका बर्गलाई शिक्षण पेशामा ल्याउन विशेष कार्यक्रम ल्याइदै

काठमाण्डौ , माघ १२, २०७२,विभेद बिरुद्ध अभियान   ।शिक्षण पेशामा/ पिछडिएका वर्गलाई समेट्ने उद्वेश्यले सरकारले विषेश कार्यक्रम ल्याउने भएको छ ।
शिक्षा मन्त्रालयले आगामी साउन महिनावाट कार्यान्वयनमा ल्याउन लागेको विद्यालय क्षेत्र विकास योजना मार्फत तराईमा पछि परेका चमार, मुसहर र डोम लगायतका अति नै पछि परेका समुदायलाई आकर्षित गर्न विशेष कार्यक्रम ल्याउन लागेको हो ।
उप सचिव मुकुन्दमणि खनालले शिक्षण पेशामा सो समुदायको सहभागिता अत्यन्तै न्युन हुने गरेकाले विषेश प्याकेज ल्याएर शिक्षामा सबैको पहुँचलाई सुनिश्चित गराउने सरकारको उद्वेश्य रहेको बताउनुभयो ।

दलित भन्दै दुव्र्यवहार गरिएकी अनमी सुनार पोखरामा सम्मानित

पोखरा, १२ माघ- पोखराको हस्पिटल चोक टोल विकास संस्थाले भदौरेतामागी घटनाकी पीडित अम्बिका सुनारलाई सम्मान गरेको छ । संस्थाले गण्डकी हस्पिटल चोकमा मंगलबार एक कार्यक्रमको आयोजना गरि सुनार सहित दलित अभियन्ताहरुलाई सम्मान गरेको हो । सम्मानित हुनेहरुमा अम्बिकाका श्रीमान् हितबहादुर सुनार, अधिवक्ताद्वय शिव सुनार र विनिता नेपाली, पत्रकार दीपक परियार, अखिल नेपाल सुकुम्बासी संघका जिल्ला अध्यक्ष हर्क विक, एमाओवादी वडा न.१८ का अध्यक्ष खड्कबहादुर विक र एमाओवादीकै वडा न.११ का अध्यक्ष चित्रबहादुर वि.क रहेका छन् । कार्यक्रममा संस्थाकी अध्यक्ष डिलमाया सुनार सहित सम्पूर्ण सदस्य र स्थानीयवासीले खादा, माला र अविरले सम्मान गरेका थिए ।
सम्मान कार्यक्रममा बोल्दै अध्यक्ष सुनारले जातीय विभेद्को घटनामा कानुनी प्रक्रियामा गई न्याय खोजेर अम्बिकाले साहसपूर्ण काम गरेकोले बताइन् । उनले दलितको मुद्दामा एक ठाउँमा आउनुपर्नेमा जोड दिइन् । कार्यक्रममा बोल्दै पीडित अम्बिका सुनारले आफ्नै गाउँमा गएर सेवा गर्ने मनसाय राख्दा त्यस्तो प्रकारको विभेद् हुन्छ भन्ने कहिल्यै नसोचेको बताइन् । उनले न्याय खोज्नको निम्ति प्रोत्साहन गर्ने सबैप्रति धन्यवाद प्रकट गर्दै छुवाछूतका विरुद्दमा डटेर लाग्ने अठोट गरिन् । कार्यक्रममा अधिवक्ता शिव सुनारले यस्तो प्रकृतिको घटनामा अपमानलाई सहेर बस्न नहुने बताउँदै पीडित पक्षले साहस गर्नुपर्ने आवश्यकता औंल्याए । अधिवक्ता विनिता नेपालीले भदौरेको घटनामा पीडितको माग बमोजिमको विजय नभएको बताइन् । उनले कानुनको कार्यान्वयन तहमा भएकाहरुमा विभेद्को अनुभूति नै नभएकोले मुद्दालाई कमजोर बनाउने गरेको आरोप लगाइन् ।
पत्रकार दीपक परियारले विभेद्का विरुद्द प्रतिरोध गर्ने साहस र चेतना शिक्षाले मात्रै बृद्धि गर्ने भएकोले शिक्षामा जोड दिनुपर्ने बताए । कार्यक्रममा सम्मानित अखिल नेपाल सुकुम्बासी संघका जिल्ला अध्यक्ष हर्क विक, एमाओवादी वडा न.१८ का अध्यक्ष खड्कबहादुर विक र एमाओवादीकै वडा न.११ का अध्यक्ष चित्रबहादुर वि.कले छुवाछूतलाई जरैदेखि निर्मुल गर्न दलितहरु एक ठाँउमा आउनुपर्ने बताए । सम्मान कार्यक्रमको सञ्चालन संस्थाका सचिव प्रेम परियारले गरेका थिए । भदौरे प्राथमिक स्वास्थ्य चौकीमा कार्यरत अनमि अम्बिका सुनारलाई जातीय विभेद् गर्ने ठकुरशोभा गुरुङ र उनका श्रीमान् चन्द्रबहादुर गुरुङ ११ दिन थुनामा बसी धरौटीमा रिहा भैसकेका छन् । उनीहरु सोमबार जनही २५–२५ हजार धरौटी बुझाएर तारेखमा रिहा भएका हुन् । गुरुङ दम्पत्तिले गत पुस २८ गते एक भोजमा जुठो भाँडा नमाझेको भन्दै अम्बिकालाई दुव्र्यवहार गरेका थिए । घटना लगत्तै अम्बिकाको उजुरीको आधारमा जिल्ला प्रहरी कार्यालयले गुरुङ दम्पत्तिलाई माघ १ गते पक्राउ गरि थुनामा राखेको थियो । 

स्रोत: इताजाखबर