नेपालका ४२% दलित चरम गरिबीको रेखामुनि

विभेद बिरुद्ध अभियान- ०७५ चैत १५ गते -  नेपालको २५.२ प्रतिशत जनसंख्या चरम गरिबीको रेखामुनि छ, जसले दिनमा दुई सय रुपैयाँभन्दा कम आम्दानीमा गुजारा चलाउनुपर्छ । पछिल्लो अपडेटअनुसार दुई करोड ९७ लाख जनसंख्या पुगेकोमा ७४ लाख २५ हजार चरम गरिब अवस्थामा छन् । त्यसमा पनि दलितभित्र गरिबीको अवस्था झन् भयावह छ । नेपालमा जनसंख्याको १३.८ प्रतिशत अर्थात् ४० लाख दलित छन् ।

पहाडमा ९.१ प्रतिशत अर्थात् २७ लाख र तराईमा ४.७ प्रतिशत अर्थात् १४ लाख दलित बस्छन् । पहाडका दलितमध्ये ४२.४ प्रतिशत अर्थात् ११ लाख ५५ हजार र मधेसका दलितमध्ये ४०.२ प्रतिशत अर्थात् ५ लाख ६२ हजार चरम गरिबीको रेखामुनि छन् । यसरी देशभरका ४० लाखमध्ये १७ लाख १७ हजार अर्थात् ४२ प्रतिशत दलित चरम गरिब छन् । राष्ट्रिय योजना आयोगले २०७५ मा गरेको अध्ययनअनुसार कर्णाली प्रदेशमा कुल जनसंख्याको ५१.२२ प्रतिशत र प्रदेश २ मा ४७.८९ प्रतिशत जनता गरिब छन् । 

 विपन्नता

नेपालमा चरम गरिब परिवार : २५.२%

तर, चरम गरिब दलित : ४१%

-पहाडी ब्राह्मण १०.२%

-पहाडी क्षेत्री २४%

-पहाडी दलित ४२.४%

-मधेसी ब्राह्मण-क्षेत्री १८.९%

-मधेसी दलित ४०.२%

साक्षरता

नेपालको औसत साक्षरता : ६५% 

तर, दलितको साक्षरता : ४३%

-पहाडी ब्राह्मण : ७७.६%

-पहाडी क्षेत्री : ६६.५%

-पहाडी दलित : ५१.८%

-मधेसी ब्राह्मण-क्षेत्री : ८०%

-मधेसी दलित : २२.८%

कक्षा १ देखि ८ कक्षासम्मको कुल भर्नादर 

नेपालको औसत भर्नादर : १०२.०% 

(सामान्यतया ५ देखि १२ वर्षसम्मका बालबालिका भर्ना हुने अपेक्षा गरिन्छ, तर पाँच वर्षभन्दा मुनि वा १२ वर्षभन्दा माथिका बालबालिका भर्ना हुँदा प्रतिशत १०० नाघेको छ ।)

-पहाडी ब्राह्मण : १०७.५%

-पहाडी क्षेत्री : १०९.३%

-मधेसी ब्राह्मण-क्षेत्री  :९७.५%

-पहाडी दलित : ११०.२%

-मधेसी दलित : ७०.१%

स्नातक वा सोभन्दा माथिको कुल भर्नादर  

-नेपालको औसत भर्नादर : ७.७%

-पहाडी ब्राह्मण : २१.६%

-पहाडी क्षेत्री : ७.९%

-पहाडी दलित : १.२%

-मधेसी ब्राह्मण/क्षेत्री : २७.३%

-मधेसी दलित : १.२%

एसएसली उत्तीर्णमध्ये १.६ प्रतिशत र स्नातक उत्तीर्णमध्ये ०.८ प्रतिशत मात्रै दलित छन् । 

व्यवस्थित आवास

व्यवस्थित घरमा नेपालको जनसंख्या : २८%

तर, व्यवस्थित घरमा बस्ने दलित : ११%

-पहाडी ब्राह्मण ४३.६ प्रतिशत

-पहाडी क्षेत्री २६.८ प्रतिशत

-पहाडी दलित ११.६ प्रतिशत

-मधेसी ब्राह्मण-क्षेत्री ५७.८ प्रतिशत

-मधेसी दलित ११.१ प्रतिशत

 बाल र मातृ मृत्युदर

-नेपालमा बाल मृत्युदर : औसत हजारमा ५४ जना

तर, दलितमा हजारमा ७७ जना

-मातृ मृत्युदर : औसत हजारमा ४६ जना

तर, दलितमा हजारमा ६७ जना

-जन्मदर : नेपालमा औसत २.६%, दलितमा ३.२%

परिवार नियोजनका साधनमा पहुँच 

-ब्राह्मण/क्षेत्री महिला : ५३%

-दलित महिला : ४३%

 सरसफाइ र शौचालय

-नेपालको कुल जनसंख्या २ करोड ९७ लाखको १३.८ प्रतिशत अर्थात् ४० लाख ९९ हजार दलित छन् । 

-दलितमध्ये पहाडमा ९.१% अर्थात् २७ लाख ३१ हजार र तराईमा ४.७% अर्थात् १३ लाख ९६ हजार छन् । 

-तराईका दलितमध्ये ३७ प्रतिशतसँग अर्थात् ५ लाख १६ हजारसँग खेती गर्ने जमिन छैन । तराईका दलितमध्ये पनि २ लाख २४ हजार मुसहरमध्ये ७९ प्रतिशत अर्थात् एक लाख ८५ हजारसँग घर बनाउने समेत भूमि छैन । 

तथ्यांकको स्रोत : त्रिभुवन विश्वविद्यालय, मानवशास्त्र तथा समाजशास्त्र केन्द्रीय विभागको ‘पोभर्टी एन्ड एक्सक्लुजन इन नेपाल’ नामक सर्भे