Friday, June 30, 2017

बिचल्लीमा परेका बेसहारा बालबालिकालाई सहयोग

विभेद बिरुद्ध अभियान - डोल्पा,  असार १६। बाबुको मृत्यु लगत्तै आमाले बिहे गरेपछि बिचल्लीमा परेका त्रिपुरा सुन्दरी नगरपालिका वडा नं ६ ल्हाँका दुईजना बेसहारा बालबालिकालाई विदेशबाट आर्थिक सहयोग प्राप्त भएको छ ।
बेसहारा बनेका सात वर्षीया चन्द्रा बिटालु र नौ वर्षीया पार्वती बिटालुको उचित पालन पोषण तथा शिक्षा पाउने अधिकारको सुनिश्चितताका लागि बेलायतमा बस्दै आएकी रीता परियारले नगत रु एक लाख दुई हजार सहयोग प्रदान गर्नुभएको हो ।
मामाघर जाजरकोटमा बिचल्ली पूर्ण अवस्थामा दुई बालबालिकाको बस्दै आएको समाचार पढेपछि आफूले उनीहरुको पालन पोषण तथा शिक्षाका लागि सहयोग प्रदान गरेको उहाँले बताउनुभयो ।
पार्वती र चन्द्रलाई अहिले चतुरमाला प्राथमिक विद्यालय जाजरकोटमा भर्ना गरिएको पत्रकार तथा समाजसेवी लक्ष्मण रसाइलीले बताउनुभयो ।

Wednesday, June 28, 2017

दलित भएर मन्दिर प्रवेश गरेको भन्दै हात भाँचिदिए

नवीन चौधरी-विभेद बिरुद्ध अभियान - असार १४ , सप्तरी । सप्तरीको साविकको काचन गाविस–७ सोनापुरका लिलाधर दास (४५ ) लाई दलित भएर मन्दिर प्रवेश गरेको आरोपमा स्थानीय गैरदलितहरुले मरणासन्न हुने गरी कुटपिट गरेका छन् । कुटपिटका कारण दासको बाँया हात भाँचिनुका साथै शरीरभरी निलडाम छ । मंगलबार विहान स्थानीय ‘डिहवार थान’को पूजा गर्दै गरेको अवस्थामा जितेन्द्र शाह, कासिन्दर यादव, राजकुमार यादव र रामचन्द्र यादवसहितको समूहले दासलाई निर्घात कुटपिट गरेका थिए । 
‘म पूजा गर्दै थिएँ । जितेन्द्र आएर हाम्रो देवता किन छोएको भन्दै हातपात गर्न थाले । त्यसपछि कासिन्दर, राजकुमार लगायत बीस–पच्चीस जनाको समुहले घेरेर कुटपिट गरे’ पीडित दासले भने, ‘डिहवार थानमा यसअघि दलित भएकै कारण हामीहरुलाई पूजा गर्न दिँदैनथे । मैले अहिले पनि के छुवाछूत होला भनेर आँट गरेर पूजा गर्न गएको थिएँ । कुटपिट हुँदा गुहार पनि पाइन ।’
कुटपिटपछि परिवारको सहयोगमा दासलाई राति १० बजे गजेन्द्र नारायणसिंह, सगरमाथा अञ्चल अस्पताल भर्ना गरिएको थियो । तर, अस्पतालले हातको अप्रेसन गर्नुपर्ने र टाउकोमा समेत चोट लागेको भन्दै थप उपचारका लागि वि.पी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान धरान रिफर गरेको छ । 
पीडित दास परिवारले मंगलबार बिहानै इलाका प्रहरी कार्यालय बोदेबरसाइनमा उजुरी दर्ता गराएको छ । तर, प्रहरीले दोषिलाई पक्राउका लागि कारवाहीका लागि कुनै प्रक्रिया अघि नबढाएपछि जागरण मिडिया सेन्टर र रेडियो छिन्नमस्ताको सहयोगमा जातीय भेदभाव तथा छुवाछूत (कसुर र सजाय) ऐन, २०६८ अनुसार दोषिलाई कारवाही तथा पीडितलाई क्षतिपूर्तिका लागि जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा उजुरी दर्ता गरिएको छ । जातीय भेदभाव तथा छुवाछूत (कसुर र सजाय) ऐन, २०६८ अनुसार जातीय विभेद गरे वा गराएमा दोषिलाई तीन हजारदेखि पच्चीस हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना वा तीन महिनादेखि तीन वर्षसम्म जेल सजाय वा दुवै सजाय हुने व्यवस्था गरिएको छ । सार्वजनिक पदमा बसेका अधिकारीहरुबाट जातीय विभेदलाई प्रोत्साहन वा सहयोग गरेमा थप दोब्बर सजाय हुने व्यवस्था गरिएको छ । तर, दलित समुदायमाथि हुने जातीय विभेदका घटनाहरु कमैमात्र प्रहरीसम्म पुग्ने गरेको दलित ह्युमन राइट्स पोर्टलमा खबर छ।तस्बिर शिवहरि ज्ञवाली 

Sunday, June 25, 2017

नयाँ संविधान र दलित मुक्ति आन्दोलनको अबको कार्यदिशा

१. हालसम्मका संविधान, परिवर्तन र दलित समुदायः

दलित समुदायलाई राजनीतिक पहिचानकासाथ प्रस्तावना र मौलिक हकमा अलग धाराहरु सृजना गरी दलित हकहरु उल्लेख भएको नेपालको संविधान दक्षिण एशियाकै पहिलो संविधान हो। हालसम्मका संविधानहरुको श्रृखला हेर्दा २००७ सालको परिवर्तनले दलितहरुलाई विद्यालय जाने अधिकार दियो (नेपालको अन्तरिम संविधान २००७ को धारा १० मा निर्वल वर्गलाई शिक्षा र आर्थिक हितको व्यवस्था हुनेछ)। वि.सं. २०४६ को परिवर्तनले दलितहरुलाई सार्वजनिक स्थलमा छुवाछूत गर्न नपाउने व्यवस्था गर्‍यो (नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ को धारा ११ (४) मा कुनैपनि व्यक्तिलाई जातिपातिका आधारमा छुवाछूतको भेदभाव गरिने वा सार्वजनिक स्थलमा उपस्थित हुन वा सार्वजनिक उपभोगका कुराहरुको प्रयोग गर्नबाट बंचित गरिने छैन यस्तो कार्य कानून बमोजिम दण्डनीय हुनेछ) भने नेपालको संविधान (२०७२) मा निजी तथा कार्यस्थलमा समेत छुवाछूत गर्न नपाउने व्यवस्था गर्‍यो। (धारा २४(४) मा जातीय आधारमा छुवाछूत गरी वा नगरी कार्यस्थलमा कुनै प्रकारको भेदभाव गर्न पाइने छैन। धारा ५ मा यस धाराको प्रतिकुल हुने गरी भएका सबैप्रकारका छुवाछूत तथा भेदभावजन्य कार्य गम्भीर सामाजिक अपराधका रुपमा कानून बमोजिम दण्डनीय हुनेछन् र यस्तो कार्यबाट पीडित व्यक्तिलाई कानून बमोजिम क्षतिपूर्ति पाउने हक हुनेछ) साथै केन्द्रदेखि स्थानीयतहका नीति निर्माणकातहमा राजनीतिक पहिचानकासाथ पुग्न सक्ने ढोका खोली दियो। यी सबै कुराको निगरानी गर्न संवैधानिक राष्ट्रिय दलित आयोगको व्यवस्था गरिदियो। दलित दृष्टिकोणमा हालसम्मका सबै संविधानहरु सारभूत रुपमा सामन्तवादी संरचनाहरुलाई निरन्तरता दिने प्रकृतिका थिए भने यो संविधानले आधारभूत रुपमा सामन्तवादको औपचारिक रुपमा समाप्त गर्दै समाजवादउन्मुख बाटो तय गरेको छ। संविधानले आधारभूत रुपमा दलित समस्याहरुको हल गर्न लिनुपर्ने सम्पूर्ण उपायहरुलाई स्वीकार गरेको हुनाले नेपाली दलित समुदायले निशर्त स्वामित्व ग्रहण गर्नैपर्ने संविधान हो।

२. समावेशीता र समानुपातिकताको कसीमा नयाँ संविधानः

संविधानले नेपाली समाजलाई आर्थिक, राजनीतिक र सामाजिकरुपमा बहिष्करणमा रहेको स्वीकार गर्दै समावेशी र समानुपातिकताको बाटोबाट समतामुलक समाज निर्माण गर्ने मूल लक्ष्य लिएको छ। साथै दलित समुदायको सर्वांगिण विकासका लागि रोजगारीमा प्रगतिशील आरक्षण, विकासमा सकारात्मक विभेद र राजनीतिमा समानुपातिक प्रतिनीधित्वको विधिलाई अबलम्वन गरेको छ। राज्यका हरेक व्यवस्थापकीय निकायमा महिलाको एक तिहाई सहभागिता सुनिश्चित गरिएको छ। प्रत्यक्ष निर्वाचनमा प्रतिनीधित्व कम हुने संभावनालाई ख्याल गर्दै दलित, मधेशी, जनजाति आदिको उचित प्रतिनीधित्व सुनिश्चित गर्न संघीय र प्रादेशीक तहमा ४० प्रतिशत प्रतिनीधित्व समानुपातिक आधारमा सुरक्षित गरिएको छ। संविधान प्रदक्त अधिकारहरुको पालना गर्न खबरदारीका लागि दलित, महिला, मुस्लिम, मधेशी, आदिवासी जनजाति, थारु तथा समावेशीलगायत संवैधानिक आयोगहरुको व्यवस्था गरिएको छ। भने राष्ट्रलाई समानुपातिक, समावेशीता र सहभागितामुलक सिद्धान्तका आधारमा गठित समतामुलक समाजका रुपमा परिभाषित गर्दै संविधानले प्रगतिशील आर्थिक, सामाजिक र साँस्कृतिक, प्राकृतिक स्रोत साधनको संरक्षण, संम्बद्धन र उपयोग, कृषि र भूमिसुधार, सामाजिक न्याय र समावेशीकरण सम्बन्धी नीति लगायतका समाजवादउन्मुख कार्यक्रमहरु समेटेको छ। उक्त कार्यक्रमहरुको प्रभावकारी कार्यान्वयनको अध्ययन गरी प्रतिवेदन पेश गर्न एक संसदीय समितिको व्यवस्था गरिएको छ। जसले यसअघिका संविधानहरुमा राज्यका निर्देशक सिद्धान्तका विरुद्ध कुनैपनि तहको अदालतमा मुद्दा नलाग्ने व्यवस्थालाई समाधान गरिदिएको छ। यसरी समावेशीता, समानुपातिकता र सामाजिक न्यायका हिसाबले नेपाली समाजमा शताब्दीऔंदेखि बहिष्करणमा पारिएका दलित, महिला, जनजाति, मधेशी, मुश्लिम जस्ता जाति, क्षेत्र, लिंग र समुदायको लागि अत्यन्तै महत्वपूर्ण विषयलाई संवैधानिक व्यवस्था गरेको छ। संविधानको धारा ४ मा नेपाल राज्यको स्वरुप समावेशी हुने व्यवस्था गरेको छ भने धारा ४२ मा सामाजिक रुपले पछाडि पारिएको महिला, दलित, जनजाति, मधेशी, मुस्लिमलगायतलाई समावेशी सिद्धान्तका आधारमा राज्यको हरेक संरचना तथा सार्वजनिक सेवामा सहभागी हुन पाउने हकको प्रत्याभूति गरेको छ। त्यसैले दलित समुदायको दृष्टिकोणमा यो संविधान समावेशी र समानुपातिकतामा आधारित छ।

३. नयाँ संविधानमा दलित आन्दोलनले प्राप्त गरेका उपलब्धीहरुः

संविधानका मूल विशेषताहरुमा सार्वभौमसत्ताको सार्थक प्रयोग, गतिशील संविधान, जनआन्दोलनका उपलब्धीको संस्थागत, सामाजिक विशेषताको संवोधन, न्याय र समानतामा आधारित अधिकारमुखी संविधान, धर्म निरपेक्षता, संघीयताको मौलिक प्रयोग, पहिचान र सामर्थ्यको फ्यूजन, बहुजातीय, बहुसाँस्कृतिक र भौगोलिक विविधतायुक्त, समावेशीता, समानुपातिकता र सहभागितामुलक सिद्धान्तमा आधारित, प्रतिष्पर्धात्मक वहुदलीय व्यवस्था, संवैधानिक आयोगहरुको संजाल र मानवअधिकार र सामाजिक न्यायको प्रत्याभूतियुक्त संविधानलगायत रहेका छन् । जुन दलितमुक्ति आन्दोलनका समेत विशेषताहरु हुन । भने केवल दलित पक्षीय दृष्टिकोणले मात्र विश्लेषण गर्दा मुलतः ९ वटा ऐतिहासिक महत्वपूर्ण उपलब्धीहरु रहेका छन्

  1. संविधानको प्रस्तावनामा पहिलो पटक सबैप्रकारका जातीय छुवाछूत तथा भेदभावलाई समूल अन्त्य गर्ने संकल्प गरिएको छ ।
  2. दलित समुदायलाई राज्यले संवैधानिक रुपमा मौलिक हकमै अलग धारा सृष्टि गरी अतिरिक्त संबोधन हुनुपर्ने सवाल स्वीकार गर्दै मौलिक हकअन्तर्गत दलित हक र छुवाछूतविरुद्धको हकअन्तर्गत छुवाछूत र भेदभाव गरेमा दण्डनीय मात्र होइन पीडितलाई पीडकबाट क्षतिपूर्तिको व्यवस्था गरिएको छ।
  3. छुवाछूतलाई सार्वजनिक स्थान, कार्यालय वा कुनै सेवा उपलब्ध वा वितरणका कार्यमा समेत छुवाछूत गर्न नपाइने र छुवाछूतको पक्षमा विचार समेत सम्प्रेषण गर्न नपाइने व्यवस्था गरिएको छ। यतिमात्र होइन एकातिर दलितहरुमाथि हुंदै आएको जातीय छुवाछूत र विभेदलाई निषेध गरेको छ भने अर्कातिर समताको सिद्धान्तका आधारमा दलितहरुलाई शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी, भूमि र परम्परागत सीपमा राज्यले दायित्व ग्रहण गरेको छ। यो हालसम्मको नवीनत्तम व्यवस्था हो।
  4. संघ र प्रदेशमा प्रतिनिधित्वका लागि हुने निर्वाचनको समानुपातिक ४० प्रतिशत सिटमा दलित समुदायको समानुपातिक प्रतिनिधित्व हुने र राष्ट्रियसभामा हरेक प्रदेशबाट कम्तिमा एक-एक जना दलित समुदायको प्रतिनीधित्वको अनिवार्य व्यवस्था गरिएको छ। संघीयतामा प्रवेश गरिरहेको सन्दर्भमा देशैभरि छरिएर रहेका दलितहरुको समान सहभागिताको अर्थमा यो नवीन व्यवस्था गरिएको हो। साथै स्थानीय तहका गाउँ कार्यपालिकाको कार्यकारी १७ जनामध्ये २ जना दलित वा अल्पसंख्यक र नगरपालिकामा कार्यकारी संरचनामा ३ जना दलित वा अल्पसंख्यक अनिवार्य निर्वाचित हुने व्यवस्था छ।
  5. सामाजिक बहिष्करण, आर्थिक विपन्नता, स्रोतमाथि पहुँचहिनता र अधिकारबाट बंचितिकरण हुने व्यवस्थाबाट मुक्तिको ढोका खोलेको छ। उक्त पक्षलाई कानूनको मात्र होइन विकासका नीतिहरुको पनि सरोकारका विषयका रुपमा लिएर राज्यका निर्देशक सिद्धान्तमा राख्ने चलन भएकोमा यस विषयलाई मौलिक हकमा समावेश गरेको छ। यो विश्वका संविधानभन्दा पृथक र नविनत्तम व्यवस्था हो।
  6. संविधानको अर्को नविनपक्ष भनेको प्राथमिकताको सिद्धान्तलाई अबलम्बन गर्नु हो जसलाई प्रगतिशील आरक्षण समेत भन्न सकिन्छ। यस संविधानले आरक्षणभित्रको आरक्षण अर्थात समानुपातिकताभित्रको समानुपातिकता र प्राथमिकताका आधारमा विपन्न, बहिष्करणमा पारिएको, गरीवलाई आर्थिक क्षेत्र, सेवा तथा सुविधाका क्षेत्र र सामाजिक बहिष्करणका आधारमा प्राथमिकता र पहंचको अवसरमा सबैभन्दा पहिलो प्राथमिकता दिने व्यवस्था गरेको छ।
  7. विगत डेढ दशकदेखि कानून समेत नबनी स्थानीय विकास मंत्रालयको मातहतमा रहेको राष्ट्रिय दलित आयोगलाई एकैपटक स्वतन्त्र र अधिकारसम्पन्न संवैधानिक आयोगको व्यवस्था गरिएको छ।
  8. यो संविधानको अर्को नविनता भनेको संविधानमा सामाजिक समूह (महिला, दलित, आदिवासी, जनजाति, मधेशी, मुश्लिम आदि) र वर्गीय समूह (यूवा, किसान, मजदूर आदि) छुटयाइएको हुनाले सामाजिक सशक्तिकरण र वर्गीय उत्थानको समाजवादोन्मुख बाटो स्पष्ट पारेको छ।
  9. संविधानमा दलितजस्ता पिछडिएको र स्रोतसाधनमा पहुंचहीन समुदायलाई सकारात्मक विभेदका आधारमा सशक्तिकरण र संरक्षण गर्ने अत्यन्तै प्रगतिशील व्यवस्था आवधिक हुनुपर्दछ भन्ने मान्यताका आधारमा हरेक १० वर्षमा राष्ट्रिय जनगणनासंगै मानवविकास सुचाँकका आधारमा संसदीय समीक्षा गर्ने नयाँ व्यवस्था समेत गरिएको छ।
४. मौलिक हकको कार्यान्वयनको चुनौतिः

मौलिक हक भनेको संविधान जारी भएकै दिनमा स्वतः लागू हुने हक हो। व्यक्तिका आधारभूत अधिकार र स्वतन्त्रतालाई मौलिक हकले संरक्षण गर्छ। मौलिक हक अपहरणीय हक मानिन्छ तर संविधानको भाग ३ को धारा ४० को दलित हक अन्तरगत उपधारा (१) देखि (६) सम्म ‘कानुन बमोजिम’ भनि भविष्यमा कानुन बन्ने बेलामा कमजोर पार्न सकिने खतरा रहेको छ।

  1. दलित समुदायका व्यक्तिलाई निजामति सेवा, सेना, प्रहरीलगायत राज्यका सबै निकाय र क्षेत्रहरुमा समावेशी सिद्धान्तका आधारमा रोजगारी प्राप्त गर्ने हक हुनेछ भन्ने उल्लेख छ। सार्वजनिक सेवा लगायत रोजगारीका अन्य क्षेत्रमा दलित समुदायको सशक्तिकरण, प्रतिनिधित्व र सहभागिताको लागि कानुन बमोजिम विशेष व्यवस्था गरिनेछ।
  2. दलित विद्यार्थीलाई प्राथमिकदेखि उच्च शिक्षासम्म कानुन बमोजिम छात्रवृत्तिसहित नि:शुल्क शिक्षाको व्यवस्था गरिनेछ। प्राविधिक र व्यवसायिक उच्च शिक्षामा दलितको लागि कानुन बमोजिम विशेष व्यवस्था गरिनेछ।
  3. दलित समुदायलाई स्वास्थ्य र सामाजिक सुरक्षा प्रदान गर्न कानुन बमोजिम विशेष व्यवस्था गरिनेछ।
  4. दलित समुदायलाई आफ्नो परम्परागत पेशा, ज्ञान, सीप र प्रविधिको प्रयोग, संरक्षण र विकास गर्ने हक हुनेछ। राज्यले दलित समुदायका परम्परागत पेशासंग सम्बन्धित आधुनिक व्यवसायमा उनीहरुलाई प्राथमिकता दिई सोका लागि आवश्यक पर्ने सीप र स्रोत उपलब्ध गराउने छ।
  5. राज्यले भूमिहीन दलितलाई कानुन बमोजिम एकपटक जमिन उपलब्ध गराउनुपर्नेछ।
  6. राज्यले आवासविहीन दलितको लागि कानुन बमोजिम बसोबासको व्यवस्था गर्नेछ। दलित हक बाहेक अन्य कुनै पनि मौलिक हकका धारामा यस्तो व्यवस्था नभएको हुनाले दलित सम्बन्धी कानून बनाउँदा यो संवैधानिक मौलिक हक भन्दा कानूनी हक हुने खतरा बढेको छ।
५. नयाँ संविधानमा संबोधन हुन नसकेका बुँदाहरुः

नेपालको अन्तरिम संविधान २०६३ र पहिलो संविधानसभामा अत्यन्तै उचित र उपयुक्त ढंगले सहमति भई दोस्रो संविधानसभाले स्वामित्व ग्रहण गरिसकेका निम्न कुराहरुलाई भने यस संविधानले पूर्ण रुपमा हटाउने काम गरेको छ। जसमा एक राजनीतिक क्षेत्रका केन्द्र र प्रदेशमा दलितको जनसंख्याका आधारमा समानुपातिक प्रतिनीधित्वका अतिरिक्त केन्द्रमा ३ प्रतिशत, प्रदेशमा ५ प्रतिशत र स्थानीय निकायमा १० प्रतिशत थप प्रतिनीधित्वको व्यवस्था, दोस्रो निजामति, सेना, प्रहरीलगायत राज्यका संरचनामा दलितलाई समानुपातिक रुपमा रोजगार दिन सकिने व्यवस्था र न्यायपालिकाको समावेशीता हो। यी तीनवटा व्यवस्थाहरु दलित समुदायको उत्थान र विकासका लागि ऐतिहासिक र दुरगामी महत्वका थिए। तर यसलाई हाम्रा संविधान निर्माताहरु राजनीतिक नेतृत्वले बुझेन अर्थात बुझ्न चाहेनन् र अस्वीकार गरिदियो। यसका अलावा धर्मनिरपेक्षतामा नेपालको अन्तरिम संविधानले हटाई सकेको अर्थात मुलुकी ऐनको अदलको १० को जस्तो व्यवस्थाको निरन्तरताको निरन्तरता, प्रत्यक्षतर्फको समावेशीकरणको ढोका बन्द गर्ने तर समानुपातिकतर्फ सदासर्वदा राज्यसत्तामा हाली मुहाली गरेको वर्ग खसआर्यलाई समानुपातिकताको हिस्सेदार बनाउनु, संघीयताको मोडलमा १३ प्रतिशत बढी दलित समुदायलाई बेवास्ता गर्नु यस संविधानको कमजोर पक्ष हो।

६. अबको बाटोः आर्थिक÷समाजिक प्रगतिशील रुपान्तरण

नयाँ संविधानले नेपाली समाजको चरित्रमा आएको परिवर्तनलाई स्वीकार गरेको छ। परिवर्तित सन्दर्भमा करिब ७ दशक लामो दलित आन्दोलनको प्रत्येक चरणको वस्तुनिष्ठ समीक्षा गर्दै विगतबाट पाठ सिकेर सकारात्मक सिकाइका आधारमा आगामी रणनीति तय गरिनुपर्दछ। यसले पुँजीवादी जनवादी राजनीतिक आयामहरुलाई संबैधानिक रुपमा ग्रहण गरेको छ। अब वैधानिक प्रक्रिया र लोकतान्त्रिक माध्यमबाट सामन्तवादका अवशेषहरुका विरुद्धको लडाई केही समयको लागि अपरिहार्य बन्नेछ। किनभने हिजो सेवाका रुपमा संगीत र पत्रकारिताको काम दमाई, गाइने, कटवले, कपाली, गन्धर्वले गर्दथे भने आज यो उद्योग बनेपछि मिडिया हाउस र म्यूजिक नेपाल जस्ता कम्पनीहरुले गर्न थाले। सेवाका रुपमा हिजो सार्की तथा चमारहरुले जुत्ता तथा छालाका काम गर्दथे आज जब यो उद्योग बन्यो यसको काम ब्राह्मण तथा क्षेत्रीहरुले उद्योग मार्फत गर्न थाले। हिजोको बालीघरे गर्ने सिंगो दलित समुदाय आज मजदूरमा परिणत भयो, हिजोको सामन्त आज साहु, बरोजगार दलित यूवाहरु साहुको महंगो ऋण लिएर विदेश गए फर्केर आएपछि उसले विहे गर्छ, पुरानो घर भत्काएर नयाँ घर बनाउँछ अनि कमाएको पैसाले त्यही साहुको उत्पादन नहुने नाम मात्रको जमिन किन्छ। यसरी वर्ण व्यवस्थाको सत्ताधारी नै पुँजीवादको समेत सत्ताधारी हुन पुग्छ। यस्तो अवस्थामा दलित आन्दोलनको अगुवाईमा उत्पीडित समुदायको मुक्तिका लागि उत्पीडक समुदायको प्रगतिशील हिस्साको सहयोग र सहकार्यमा यी सामन्तवादका अवशेषहरुको अन्त्य गर्नुपर्छ। अबको आन्दोलनको रणनीति भनेको नेपाली समाजमा मुख्यतः सामन्तवाद विरोधी संघर्षको अन्त्य गर्ने हो। नेपाली जनताको अबको लडाई भनेको दलाल पुँजीवादसंग हुन्छ, सामन्तवादसंग हुंदैन। यसका लागि अब केबल दलितको मात्र होइन समग्र उत्पीडित समुदायको वर्गीय आन्दोलनको नयाँ सश्लेषणको जरुरी हुनेछ। अब पुँजीवादी व्यवस्था शुरु भएपछि स्वाभाविक रुपमा पुँजीवादमा आधारित शोषण र उत्पीडन पनि शूरु हुनेछन्। त्यसैले सिंगो दलित आन्दोलनले समाजवादी आन्दोलनमार्फत समाजवादी क्रान्तिको तयारीमा जुट्नुको विकल्प हुने छैन। नयाँ संविधानमा टकेर अबको दलित समुदायको समृद्धिका लागि निम्न उपायहरु अबलम्बन गर्न आवश्यक हुनेछः

६.१ नेपालको दलित समस्यालाई राजनीतिक, आर्थिक र सामाजिक गरी तीन वटा खम्बाका रुपमा बुझ्नुपर्दछ।

पहिलो राजनीति रुपमा पार्टीभित्रको असमावेशीकरण, संसदीय क्षेत्रभित्रको असमावेशीकरण र प्रशासनिक क्षेत्रभित्रको असमावेशीकरण हो।

दोस्रो आर्थिक रुपमा भूमिहिनता, बेरोजगारी र विभिन्न सामन्तवादका अवशेषका रुपमा रहेका हलिया, डोली बालीघरेप्रथा आदिको अभ्यास हो भने तेस्रो सामाजिक साँस्कृतिक क्षेत्रमा जातीय छुवाछूत, दण्डहिनता र शिक्षाबाट बंचितीकरण हो। जुन समस्या वैज्ञानिक सिद्धान्तहरुलाई समेत चुनौति दिदै नेपाली समाजको स्वभाव र संस्कृति बनेर जिवित रहेको छ। यी सबै समस्याहरुलाई किस्ताबन्दीका रुपमा होइन एकसाथ हल गर्ने आवधिक प्रगतिशील आरक्षणको एकीकृत प्याकेज बनाइनुपर्छ। उक्त प्याकेज राजनीतिक रुपमा तीन खम्बे अर्थनीतिमा आधारित हुनुपर्छ। भने सामाजिक रुपमा राजनीतिक दलहरुभित्र समावेशीकरण, राज्यका हरेक अंग र निकायमा हिस्सेदारी, प्रगतिशील भूमिसुधारका माध्यमद्धारा जमिनको पुनर्वितरण, हलियाबालीघरे लगायतका कुप्रथाहरुको समूल अन्त्य गरी उनीहरुलाई क्षतिपूर्ति वापत एकं दलित परिवार एक रोजगारको नीति अबलम्वन गनुपर्छ। यसले जातीय छुवाछूतलाई समुल अन्त्य गर्दै शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीमा जोड दिनेछ। समग्रमा कोही धनी र कोही गरीब छन् भने सबैलाई बरावरी बाँडेर होइन गरीबलाई धेरै र धनीलाई थोरै बाँड्दा मात्र न्याय हुन सक्दछ र एक समयमा दुइटै पक्षलाई वरावरीमा पुर्‍याउनेछ भन्ने मान्यताका आधारमा अघि बढ्नुपर्छ। अब मुलुकमा आर्थिक विकास र समृद्धिको व्यवहारिक योजना र कार्यक्रम बनाइनुपर्छ। अबको आर्थिक नीति बनाउँदा दलित जस्ता समुदायको ख्याल गर्दै केवल वर्गीय मात्र होइन केही समयका लागि जातीय, क्षेत्रीय र लैगिक समातामा आधारित बनाइनुपर्छ  अर्थात जब दलितले गर्ने मुफ्त वा निम्न ज्यालायुक्त श्रम हरेक हिसाबले प्रतिवन्धित/दण्डित हुन्छ अनि मानवश्रमको न्यायोचित मूल्य दिने–दिनै पर्ने उत्पादन प्रणाली र राजनीति स्थापित हुन्छ, जब मानवश्रम र श्रमिकवर्ग समाजमा अत्यधिक आदरणीय हुने र काम नगर्ने मानिस र काम गर्ने मानिसलाई “अछुत” ठान्ने मानिस चाहिँ अपहेलित र दण्डित हुने श्रम र श्रमिकप्रधान संस्कृति र राजनीति समाजमा स्थापित हुन्छ, जब जोतिरहेको जमीनमा र उत्पादनका अन्य साधनस्रोत र सम्पत्तिमा, शिक्षा र विकासका तमाम अवसरमा काम गर्ने श्रमिक मानिसको/दलितको न्यायोचित हिस्सेदारी कानुनतः र ब्यवहारतः सुनिश्चित हुन्छ, र जब शासन गर्ने, कानुन बनाउने र नीति निर्णय गर्ने हरेक ठाउँमा दलितहरु जनसंख्याको अनुपातमा पुग्ने संवैधानिक र व्यवहारिक स्थिति बन्छ। जब यी चारवटा स्थितिको निर्माण गर्न एकीकृत प्रगतिशील आरक्षणको प्याकेज बनाएर कम्तिमा १५ वर्षको योजनाकासाथ मानव विकास सूचाँकका आधारमा कडाइकासाथ कार्यान्वयन गरिन्छ तब दलित समुदायले भोग्दै आएको उत्पीडन र बहिष्करणको अन्त्य हुनेछ। सन् २०१५ देखि २०३० लाई दलितमुक्तिका आधारहरु (Vision fifteen) निर्माण गर्दै समस्याको पूर्ण रुपमा हल गरिनुपर्छ।

६.२. नयाँ संविधानले हामीलाई संघीयताको व्यवहारिक यात्रामा प्रवेश गराएको छ। संघीयता लागू भएका विश्वका २८ बढी मुलुकमा दलित समस्या भएको भारत र नेपाल मात्र हो। भारतमा संघीयताले दलित समुदायलाई खासै छोएको देखिदैन। अब नेपालमा हामीले यसको आफ्नै नेपाली विशेषताको मोडल निर्माण गर्नुपर्छ। नेपालको राज्यपुनःसंरचनाको कुरा गर्दा हालको पृथ्वीनारायण शाहको भौगोलिक एकीकरण, भानुभक्त आचार्यको भाषिक तथा साँस्कृतिक एकीकरण र त्यसपछिको विकासे एकीकरणले एकात्मक शासन, धार्मिक एकाधिकार, जातीय विभेद, भूमिको असमान वितरण र भाषागत विभेदमा आधारित संरचना बदल्न नसकेको सत्य हो। त्यसैले अबको राज्यपुनर्संरचनाको ऐजेण्डाले देशभरि छरिएर रहेको दलित जस्तो समुदायको अधिकार सुनिश्चत गर्न सक्नुपर्छ। संविधानले प्रदेशहरुलाई सहकारी राज्यको अवधारणाअन्तर्गत अशिक्षा, पछौटेपन, गरीवी र अभावबाट मुक्त गर्दै राजनीतिक स्थायित्व र आर्थिक समृद्धिको मूल लक्ष बनाइनुपर्छ।

६.३ कृषि, प्रविधि, सङ्गीत तथा मनोरञ्जन, सुरक्षा, सफाइ, सेवा र विभिन्न शिल्पकारीका काम नै नेपालका दलितहरुका परम्परागत पेशा हुन्। दलित समुदायका परम्परागत सीप र पेशालाई, आधुनिकीकरण तथा औद्योगिकीकरण गर्न बिना धितो र बिना ब्याज ऋण उपलब्ध गराई उचित बजार व्यवस्थापन गर्नुपर्छ। कच्चा पदार्थ सस्तो र सर्वसुलभ उपलब्ध गरानुका साथै उनीहरुको परम्परागत पेशामा आधारित उद्योगहरुलाई करमुक्त (Tax free) गर्नुपर्छ। परम्परागत पेशा र सीपमा लागेका दलितहरुलाई सीप र कला सम्बन्धी विशेष दक्षता तालिम दिई शिक्षा, अनुभव, अवधि र योग्यताको प्रमाण पत्र दिनुपर्छ। दलितहरुले अन्य उद्योग खोल्न चाहेमा पनि बिना धितो बैङ्क ऋण उपलब्ध गराउनुका साथै करमा सहुलियत दिनुपर्छ।

 

६.४ दलित समुदायभित्रका सीमान्तकृत तथा अति समस्या भएका दलित क्षेत्रलाई प्राथमिकता निर्धारण गरी नेवार, मधेशी, कर्णाली, सुदूरपश्चिम, वादी समुदाय र अतिगरीब दलितहरुको आर्थिक विकासका लागि विशेष प्याकेज कार्यक्रमहरु तय गरिनुपर्छ। भूमिसुधार मार्फत भूमिहीन र सुकुम्बासी दलितलाई विशेष प्राथमिकताको आधारमा निःशुल्क जग्गा उपलब्ध गराउनुपर्छ। वर्षौदेखि दलितहरुले बसोवास र उपभोग गर्दै आएका जग्गा उनीहरुकै स्वामित्व कायम गर्नुपर्छ। सामुदायिक सहकारी बचत तथा ऋण कोष कार्यक्रमको व्यवस्था गर्नुपर्छ। सर्वसुलभ तथा सस्तो मूल्यमा खाद्यान्न उपलब्ध गराउनका लागि गरीवीको रेखामुनि रहेका दलितलाई सुविधा कार्डको व्यवस्था गर्नुपर्छ। दलित कृषकहरुका लागि सर्वसुलभ तथा सस्तो मूल्यमा बिउबिजन, मलखाद, कृषि सामाग्री उपलब्ध गराउनुपर्दछ साथै उचित बजार व्यवस्थापन र सबसिडीको व्यवस्था गराउनुपर्छ। साथै सबै तहका विषयगत सरकारी निकायहरु र विदेशी ऋण तथा अनुदान मध्येबाट कम्तिमा २० प्रतिशत दलित समुदायको लागि अनिवार्य खर्च गर्ने नीतिगत व्यवस्था गर्नुपर्छ।

६.५ राजनीतिक दलका अगुवाहरु, सामाजिक क्षेत्रका अगुवाहरु, विद्यालयका शिक्षकहरु, मिडिया क्षेत्रका अगुवाहरु, सिने कलाकारहरु, सरकारी कर्मचारीहरु, मानवअधिकार समुदाय र धार्मिक क्षेत्रका व्यक्तिहरुले रोलमोडल बन्दै हरेक गाविसलाई शिक्षित, समृद्ध र छुवाछूतमुक्त घोषणा अभियान संचालन गर्नुपर्छ। सामन्ती–ब्राह्मणवादी तथा रुढीग्रस्त संस्कार र संस्कृतिको पूर्ण अन्त्य गरी नयाँ र वैज्ञानिक संस्कृतिको निर्माण गर्न राष्ट्रव्यापी जागरण अभियानहरु संचालन गर्नुपर्छ। जसमा शिविर, प्रशिक्षण, अनुभव आदानप्रदान, सामाजिक रुपान्तरणको विज्ञान र अन्तरघुलन, अन्तरक्रिया जस्ता जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरु अभियानकै रुपमा सञ्चालन गर्नुपर्छ।

 

७. निश्कर्षः

नेपाली जनताको रगत, पसिना र जीवनसँग साटिएको यस संविधानले ७ दशक लामो प्रक्रियाद्धारा नेपाली समाजको जनसपना पुरा गरेको छ। विश्वमा संविधानसभाबाट निर्माण भएका संविधानमध्ये सबैभन्दा बढी स्वीकारोक्तिको संविधान यही संविधान बन्न पुगेको छ। जहाँ ७८ प्रतिशत जनताको मतदानबाट निर्वाचित जनप्रतिनीधि, ९० प्रतिशत सभासदहरुको सहभागिता, ८५ प्रतिशतको समर्थन र ९१ प्रतिशतको हस्ताक्षर रहेको छ। हालसम्मका आन्दोलनको उपलब्धीलाई संविधानमा संस्थागत गर्न नसक्दा अर्को आन्दोलनलाई वैधानिक निम्तो दिन्छ भन्ने मान्यताप्रति संविधान निकै सचेत दखिन्छ।

सात दशक लामो संघर्षको प्रतिफल तथा यसबीचमा भएका आर्थिक/सामाजिक सन्नीकट चेतनाको संयोजनले गणतन्त्र, संघीयता, धर्मनिरपेक्षता, समावेशीताको झ्यालबाट भविष्यमा सुन्दर, शान्त र प्रगतिशील नव नेपाल सहजै देख्न सकिन्छ। यति हुंदाहुंदै पनि करोडौंका सपनाहरु बोकेको नयाँ संविधानमा व्यवस्था गरिएका अग्रगामी अवधारणाहरु र नेपाली समाजमा विद्यमान अन्तरविरोधहरुको व्यवस्थापन र समृद्धिको यात्राको सन्तुलन प्रमुख चुनौतिका रुपमा रहने छन्। यी चुनौतिहरुलाई अवसरमा बदल्दै संवैधानलाई यथार्थमा नै कार्यान्वयन हुने स्थिति सिर्जना गर्न सबै क्षेत्रको सहकार्य अपरिहार्य हुनेछ। संविधान सबैले पढेको हुंदैन, पढेका सबैले यसको धारा उपधारामा प्रयोग भएका शब्दहरुको आसय बुझेको हुंदैन। जबसम्म यसको प्रयोगबाट परीक्षण हुदैन भन्ने सत्यलाई ख्याल गर्दै संविधानमा भएका व्यवस्थाहरुलाई व्यापक रुपमा दलित समुदायका बीचमा अभियानकै रुपमा लैजानुपर्छ। जसले हालसम्म ढगिएको दलित समुदायको क्षतिपूर्ति वापत न्यायिक अंशवण्डा सहितको उन्नतस्तरको सामाजिक सद्भाव, न्यायपूर्ण समानता, अर्थपूर्ण समावेशीता र सवल तथा समृद्ध राष्ट्र निर्माणको यात्रा अविचलितरुपमा अघि बढ्न संभव हुनेछ। 
साभार :-नेपाल अध्ययन केन्द्र

मतदानमा पनि मालिकको मर्जी, के गरीब दलितहरूको मताधिकारको कुनै अर्थ छैन ?

विभेद बिरुद्ध अभियान - असार ११ - २०६८ सालको जनगणना अनुसार बाजुरामा दलित जनसंख्या २४ प्रतिशत छ । निर्वाचनको बेला यो आकारको जनसंख्या जहाँ पनि निर्णायक हुन्छ । बाजुरामा भने स्थिति फरक छ । “हामी त मालिकहरूले जेमा भन्छन्, त्यसैमा भोट खसाल्छौं” स्वामीकार्तिक गाउँपालिका–३ जुकोटका नन्दे लुवार (७०) भन्छन्, “कुनै बेला त मालिकहरूले नै हाम्रो भोट खसालिदिन्छन् ।”२०४६ सालयता मतदानमा सहभागी हुन थालेका उनका अनुसार, गाउँको चलन नै यस्तो छ । यो पटक पनि ठूला जातिका ‘साहेव’ हरूले जसलाई भन्छन् उसैले गाउँको भोट पाउने उनले बताए । 

जुकोटमा २१३ दलित र ४५० परिवार ठकुरी र क्षेत्रीको बसोबास छ । अधिकांश दलित परिवार ठकुरी र क्षेत्रीको हलिया बसेका छन् । जुकोटकै मनि विकले २०७० सालको निर्वाचनमा आफूहरू भोट हाल्न लाइनमा बसे पनि ठकुरीहरू आएर मतपत्रमा चिह्न लगाइदिएको बताए । साविक जुकोट गाविसको ठूलापटा, कडारवाडा र लुवारवाडामा दलित समुदायको बसोबास छ । २०७० को दोस्रो संविधानसभा निर्वाचनमा जुकोट मतदान केन्द्रमा खटिएका टाटे स्वास्थ्य चौकीका सिनियर अहेब दीपक शाह यो क्षेत्रका दलित समुदायको मतदान अधिकार अरूले नै दुरुपयोग गरिरहेको बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, “हलिया बसेर परिवार पाल्ने त्यहाँका गरीब दलितहरूको लागि मताधिकारको कुनै अर्थ छैन ।” सरकारले २०६५ भदौमा हलिया मुक्तिको घोषणा गरे पनि अझै १८ सयभन्दा बढी हलिया रहेको बाजुरामा ६४ प्रतिशत जनसंख्या गरीबीको रेखामुनि छन् । त्यसमा पनि दलित समुदाय सबभन्दा गरीब छन् । आफूले पालेको कुखुरा बेच्न समेत मालिकलाई सोध्नुपर्ने उनीहरूका लागि स्वतन्त्र निर्वाचनको कुनै अर्थ नभएको सिनियर अहेब शाह बताउँछन् । बाँधुका जुल्फे विकले १४ असारको स्थानीय चुनावमा पनि मालिकले भनेकै व्यक्तिलाई भोट दिने बताए । 
प्रकाश सिंह, बाजुरा - हिमाल खबर 

‘साहेव’हरूको हृदय परिवर्तन कहिले हूने ? - गोपाल सिवा

 विभेद बिरुद्ध अभियान - असार ११ - नेपाली समाजको सामाजिक जीवनका हरेक पाटाहरुमा दलितहरु माथिको शोषण र भेदभाव व्याप्त छ भन्ने कुरा यस अघि दलित समुदाय माथि भएका ज्यादती र अमानवीय घटनाहरुको इतिहास बाट नै घाम जस्तै छर्लंग भैसकेको छ । २४ प्रतिशत दलित जनसंख्या रहेको बाजुरामा यसै साता सार्वजनिक भएको दुइ घटनाले नेपाली समाजमा कथित ठूला जातिका भनिने व्यक्तिहरुले विभेदजन्य स्थितिकै आधारमा समाजमा आफ्नो आधिपत्य जमाउने गरेको र जहिले पनि दलित समुदायलाई शोषित अवस्थामा राखेको उजागर भएको छ ।पहिलो घटना अनुसार बाजुराको छेडेदह गाउँपालिका-१ बिराडी गाउँमा प्रेमबहादुर बिकले चुनाब प्रचारमा हिड्दा राजेन्द्र बहादुर सिंहको भैँसी गोठको छानो छायांले छोएको आरोपमा गाली बेइज्जती सहदै वडा अध्यक्षका उम्मेदवारकै सामुन्ने दुई हजार रुपैयाँ जरिबाना तिर्नु पर्यो। त्यस्तै बाजुरा स्वामीकार्तिक गाउँपालिका–३ जुकोटका ७० बर्षिय नन्दे लुवारले यसै साता बाजुराका दलित समुदायले आफूले पालेको कुखुरा बेच्न समेत मालिकलाई सोध्नुपर्ने र ठूला जातिका ‘साहेव’ हरूले जसलाइ भन्यो त्यसैलाई भोट दिन पर्ने एव मालिकहरूले नै आफै छाप लगाएर दलितको भोट खसालिदिने गरेको ” सार्वजनिक गरे ।

यी र यस्ता बिभिन्न घटनाहरुका आधारमा पनि दलितहरु माथि हुने गरेका सामाजिक विभेद र अत्याचार प्रस्ट हुन्छ र यी दुइ घटनाले मूलतः दुइ ओटा यथार्त झल्काउछ  । एकातिर स्पस्ट नीति र योजना बिना हचुवाको भरमा हलिया मुक्त गरि सरकार आत्मसन्तुस्टी भए पनि हलिया बसेर परिवार पाल्ने सुदुरपश्चिमका ति हजारौ गरीब दलितहरू माथि बिहानदेखि साँझसम्म खुलै रुपमा दाश प्रथा जीवन्त राख्ने गरि अमानवीय ढंगले  जातीय विभेदका घटनाहरु हुने गरेको अनुमान गर्न सकिन्छ ।भने अर्को तिर नेपाली समाजीक बिकासको बाधक बनेर भेदभावपूर्ण कुरीतिको पक्षपोषक भएर ठूला जातिका ‘साहेव’ हरू नै उभिएका छन् भन्दा अतियुक्ति हुन्न । 

समतामुलक समाज नै बिकासको आधारशिला हो भन्ने मान्यता लाइ राम्रो संग बुझेका अमेरिकामा काला जातिका तर्फबाट राष्ट्रपति निर्वाचित भई नयाँ इतिहास रचेका राष्ट्रपति बाराक ओबामाले विभेदको अन्त्य कानुनी व्यवस्थाले मात्र हुँदैन, हृदयहरू परिवर्तन हुन जरुरी छ भन्दै आफ्नो दुई कार्यकाल समाप्ति गर्दै बिदाइ भाषण दिए।नेपालमा कानुनले छुवाछुत र जातीय भेदभावलाई प्रस्ट बर्जित गरे पनि व्यावहारिक र मानसिक रूपमा राष्ट्रपति बाराक ओबामाले भने झैँ हृदयहरू परिवर्तन हुन नसक्दा हाम्रो समाज अझै यो रोगबाट पूर्ण रूपमा मुक्त हुन सकेको छैन ,छुवाछूतको समस्या न्यूनीकरण हुन सकेको छैन । थाहा छैन हाम्रो समाजमा हजारौ बर्षको जातीय भेदभाव र छुवाछुतको सस्कार बाट शोषित, पीडित र पछाडि पारिएका समुदायका ब्यक्तिलाइ सामाजिक क्रियाकलापमा गैर दलित सरह भाग लिन प्रतिबन्ध लगाउने ,ताला जाति भनेर डेरा नदिने , मठ मन्दिर र होटलमा प्रवेश गर्न नदिने -बाहिर बस्नु पर्ने ,  दास सरह ब्यबहार गर्ने , दलितको पिडा र अभावलाई बेवास्ता गर्ने , गाइ भैसीको गोठमा गाइ भैसी छोइन्छ भनेर छाया सम्म पर्न नदिने , दलित जाति कै भएका कारण बिभिन्न लाल्छना लगाई सामाजिक अपमान र शारीरिक याताना दिने जस्ता अमानविय ब्यबहार गर्दै आएका  अन्याय, अत्याचार, शोषण, दमन, भेदभावले जरा गाडेको ठूला जातिका ‘साहेव’हरूको हृदयहरू परिवर्तन कहिले हूने हो ? कैयन सार्वजनिक विभेदका कारण नेपालका दलित समुदायहरु सदियौ देखि पिडित उत्पीडित हुदै आएका छन् तर सरकार , प्रशाशन र राज्नीतिक पार्टीहरुका बिस्टहरूको हृदयहरू परिवर्तन कहिले हुने हो ? 

अझै ढिलो भइसकेको छैन अत दलितहरुलाई सार्वजनिक क्षेत्रमा विभेद गर्ने र स्थानीय स्रोत साधनको पहुच बाट टाढा राख्ने , आर्थिक सामाजिक राजनीतिक , सास्कृतिक हिसाबले अझ पछाडी धकेली सर्वदा शोषण गर्ने ठूला जातिका ‘साहेव’हरूको हृदयहरू समयमै परिवर्तन होउन । अन्यथा हिजो सामाजिक बिभेद भत्काउन भनेर अरुको नेतृत्वमा बन्दुक बोकेर अघि लागेका समाजको पिँधमा रहेका र उत्पीडनमा परेका ती हजारौ  दलितहरुले पुरातन र परम्परावादी एवं सामन्ती सोच र चिन्तन बोकेका ठूला जातिका ‘साहेव’ हरुलाई  , बिस्टहरुलाई सच्याउन बन्दुक बोक्न बाध्य हुनेछन ।

Saturday, June 24, 2017

विश्वकर्मा समाज युएईद्वारा राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रलाई सहयोग

विभेद बिरुद्ध अभियान - असार ११ - विश्वकर्मा समाज युएईले म्यगसेसे अवार्ड विजेता महाविर पुनको पहलमा स्थापना हुन लागेको राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रलाई आर्थिक सहयोग गरेको छ ।
विश्वकर्मा समज युएईका सदस्यहरुबाट आर्थिक संकलन गरेर ५० हजार ४ सय ७२ रुपैयाँ महाविर पुनको नाममा नेपाल पठाइएको समाजका अध्यक्ष बाबुराम विश्वकर्माले जानकारी दिए ।
समाजले स्वास्थ्य, विज्ञान, प्रविधि, वन, कृषि लगायतका विषयमा अनुसन्धान गरि देश विकासमा टेवा पु¥याउने उद्देश्यले राष्ट्रिय अविष्कार केन्द्रलाई आर्थिक सहयोग संकलन अभियान शुरु गरेको पनि उनले बताए ।

बाजुरामा प्रेमबहादुर बिकलाई भैँसीको गोठ छोएको भन्दै दुई हजार जरिबाना गराइयो

विभेद बिरुद्ध अभियान - बाजुरा, असार १० – बाजुराको छेडेदह गाउँपालिका-१ बिराडी गाउँमा प्रेमबहादुर बिकले भैँसी गोठको छाना छोएको निहुँमा दुई हजार रुपैयाँ जरिबाना तिराएका छन् ।शुक्रबार दिउँसो स्थानीय तहको चुनावका लागि नेकपा एमालेको प्रचारमा हिँडिरहेका बेला राजेन्द्र बहादुर सिंहले आफ्नो  भैँसी गोठको छानो किन छोएको  ‘डुम कमारा मेरो छाना किन छोईस ? अव मेरा देउता रिसाउँछन्’ भन्दै गाली बेइज्जती गर्दै २ हजार रुपियाँ जरिबाना तिराएको भन्दै पीडितले असार ९ गते जिल्ला प्रशासन कार्यलयमा उजुरी दिएका छन् ।
‘आफूमा परेको अन्यायको छानबिन गरी न्याय दिलाइ पाउँ’ भन्दै इन्सेक जिल्ला प्रतिनिधि पदमबहादुर सिंहलाई पीडित प्रेमबहादुर बिकले ०७४ असार ९ गते निवेदन दिएपछि इन्सेक जिल्ला प्रतिनिधि पदमबहादुर सिंहले पीडितलाई जिल्ला प्रशासन जान सल्लाह दिएका थिए ।

प्रेमबहादुर नेकपा एमालेका वडा अध्यक्षका उम्मेदवार वीरबहादुर रावलसँगै प्रचारका लागि हिँडेका थिए । ‘छानाको बाटो भएर झण्डै २० मिटर टाढाबाट हिँड्दा पनि नराम्रो शब्द प्रयोग गरी मेरो छाना किन छोइस ? अब देउता रिसाउँछन् पुज्नु पर्‍यो भन्दै जरिबाना तिराए’ प्रेमबहादुरले घटनाबारे सुनाए । वडा अध्यक्षका उम्मेदवार वीरबहादुर भने ‘ प्रेम बहादुर सँग पैसा थिएन, त्यही भएर मैले आफै पैसा तिरिदिएको हुँ । पैसा नतिरे सम्म प्रेमबहादुरलाई दुःख दिने भए । उनलाई नछोड्ने भए भनेर तिरिदिएँ ।’

प्रेमबहादुरले आफूमाथि भएको जातीय बिभेदको घटनाबारे दलित विकास मञ्चमा जानकारी दिएको स्थानीय बासिन्दा शंकर चदाराले बताए । ‘मञ्चले प्रेस बिज्ञप्ती मार्फत खेद ब्यक्त गरेको छ । कारबाहीका लागि जिल्ला प्रशासन कार्यालय बाजुरामा उजुरी पनि गरिएको छ’ उनले भने ।प्रमुख जिल्ला अधिकारी देबेन्द्र लामिछानेले प्रमुख जिल्ला अधिकारी देवेन्द्र लामिछानेले भने-‘यो जघन्य अपराध हो तुरून्त प्रहरी प्रशासन लगाएर पीडकलाई झिकाई कानुन सम्मत कारबाही गर्ने बताएका छन ।

Wednesday, June 21, 2017

बागलुङ भिमगिठे ५ मा दलित महिलाहरुले बनाए शिवालय मन्दिर

विभेद बिरुद्ध अभियान - बुर्तिबाङ, ८  असार । बागलुङ जिल्ला बडिगाड गाउँपालिका वडा नम्बर ७ साविककाे भिमगिठे ५ मा दलित महिलाहरुकाे सकृयतामा शिवालय मन्दिर निर्माण भएको छ । मन्दिरकाे अाज एक कार्यक्रमका बिचमा उद्घाटन गरिएकाे छ ।उद्घाटन कार्यक्रममा बाेल्ने बक्त्ताले मन्दिर निर्माण मात्र गरेर नभई त्यसकाे संरक्षणमा पनि लाग्न आग्रह गरे । लक्षित बर्गबाट छुटिएकाे ४० हजार र ३ लाख पचास हजार बरावरको जनश्रमदान गरि कुल ३ लाख ९० हजारको लागतमा मन्दिर निर्माण सम्पन्न भएको हो ।कार्यक्रममा दलित अधिकारकर्मी तथा समाजसेवी टिपुरे सुनारकाे प्रमुख अाथित्यता रहेकाे थियाे । कार्यक्रम बाेल्दै दलित हक हितका लागी अाफु बाेल्दै अाएकाे र अझै पनि समाजमा हुने जातिय छुवाछूत अन्तय नभएकाले सबै दलित एकै हुनु पर्नेमा जाेड दिनुभयाे । कार्यक्रमा बाेल्दै हुने खाने दलितले नै दलितलाई पछाडि पारेकेा बताउनु भयाे । सहि अबसरमा प्रमुख अथिती लगाएत अन्य अथितीहरुले जम्मा २० हजार ३ सय ६ रुपैया मन्दिरलाई सहयाेग गरेका थिए ।
कार्यक्रम नेपाली काङ्ग्रेसका हेमराज चालिसे एमालेका कृष्ण भट्टराई र माअाेवादी केन्दका डाेर बहादुर खड्का लगाएतकाे बिष्टिठ अाथिथ्यता रहेकाे थियाे । कार्यत्रमा खड्ग जयन्ती युवा कल्वका पुर्व अध्यक्ष चुरा केसी दिनेश शर्मा लगाएले शुभकामना मन्तव्य राखेका थिए ।
साेहि कार्यक्रममा भगवान शिवकाे मुर्तिमा पुजाअाजा गरि मन्दिर भित्र राखिएको छ । कार्यक्रम दलित महिला समुहकी अध्यक्ष तुल्सी बिककाे अध्यक्षता सदस्य बुद्ध बिककाे स्वागत मन्तव्य र पत्रकार बिमल खड्काकाे संचालनमा सम्पन्न भएकाे छ ।

२१ बर्षिया खीमा विश्वकर्माले दिईन गाउँपालिका प्रमुखमा उम्मेदवार

विभेद बिरुद्ध अभियान - ८ असार, गुल्मी । आगामी असार १४ गते हुने दोस्रो चरणको स्थानीय तह चुनावमा गुल्मीको चन्द्र गाउँपालिका अध्यक्षमा उम्मेदवारी दिएकी खीमा विश्वकर्माले लैंगिक बिभेद समाधान गर्ने चुनावी एजेण्डा लिएकी छन् ।नयाँ शक्ति पार्टीबाट गाउँपालिका अध्यक्षको उम्मेदवार बनेकी २१ वर्षीया विश्वकर्मा स्थानीय तह प्रमुखमा सम्भवतः गुल्मीकी सबैभन्दा कान्छी उम्मेदवार हुन् ।
जिल्लामा दलित र महिलाहरुले प्रमुख पदमा उम्मेदवारी नपाए पनि नयाँ शक्तिले भने दुबै क्षेत्रको प्रतिनिधित्व गर्दै उम्मेदवार बनाएको उक्त पार्टीका जिल्ला संयोजक तेजेन्द्र थापाले जानकारी दिए ।गाउँपालिका प्रमुख उम्मेदवार विकले समाजमा व्याप्त भ्रष्टाचारको अन्त्य, बिकासको नयाँ शैली र महिला हिंसा मुक्त समाज बनाउने चुनावी ऐजेण्डा राखेकी छन् ।
उनले सामाजिक विभेद मुक्त तथा सामाजिक बिकृति समाज, स्वरोजगार युक्त सुन्दर, शान्त समृद्ध गाउपालिका निर्माणका लागि आफनो उम्मेदवारी रहेको बताइन् । महिला, दलित र युवाहरु प्रतिनिधित्व गर्दै उम्मेदवार बनेकी बिकले आफूले जिते वढ्दो बेरोजगारी अत्य गर्नको लागी बिशेष योजना ल्याउने बताइन् ।
‘महिलाहरुलाई प्रमुख पदमा अझै पनि पुरुष समुदायबाट बिश्वास कम गर्छन’ उनले भनिन ‘त्यसको अत्य गर्न र महिलाले पनि पुरुष सरह केहि गर्न सक्छन् भन्ने उदारणीय पात्र बन्ने गरी काम गर्ने अबसर चाहिएको छ ।’महिला र दलित प्रति नीतिमा परिर्वतन भएपनि व्याहबारमा परिर्वतन नआएकोले त्यसको अत्य गर्न आफनो बिशेष भुमिका रहने उनको अठोट छ ।
गाउँपालिकाको प्रमुखका ठूला तीन दलमध्ये माओवादी केन्द्रले मात्र १ गाउँपालिकामा महिलालाई प्रमुखमा उम्मेदवार बनाएको छ भने अरु २ दलले प्रमुख पदमा महिलालाई उम्मेदवार बनाएका छैनन् । जिल्लामा रहेका १२ वटा स्थानीय तहमा नगर र गाउँपालिकाको पमुखमा पनि प्रमुख पदमा दलित उम्मेदवारलाई प्रमुख पदमा उम्मेदवार कम मात्रमा बनाएका छन् । ठुला दल मध्ये एमाले केहि वडामा र माओवादीले नगर प्रमुख र केहि वडा अध्यक्षमा उम्मेदवार बनाएका छन् ।

Tuesday, June 20, 2017

दलितसँग विवाह गरेको भन्दै अंश नदिई घर निकाला

विभेद बिरुद्ध अभियान, सुर्खेत , असार ६ - लेकवेशी नपा-८ का ३५ वर्षीय भिमलाल सापकोटाले अन्तरजातीय विवाह गरेको आरोपमा अंश नपाएको गुनासो गरेका छन् ।स्थानीय सुनिता कसेरासँग ०६० सालमा विवाह गरेपछि सोही वर्ष घरनिकाला गरिएका सापकोटाले अंश नपाएको गुनासो गरेका हुन् ।तीनवर्षअघि आमाको मृत्यु हुँदा घरपरिवारले काजक्रिया गर्नसमेत नदिएको भिमलालले गुनासो गरे । विवाह गरेकै वर्षघरपरिवारले घर निकाला गरेपछि वीरेन्द्रनगर बस्दै आएका भिमबहादुरले आमाको काजक्रिया वीरेन्द्रनगरस्थित डेरामै बसेर गरेको सुनाए ।
अंशवण्डा गर्न जेठा दाजु खुमलाल सापकोटाले ०७४ जेठ २८ गते घरमा बोलाई कीर्ते अंशवण्डाको कागजमा सहीछाप गर्न लगाई बावुको नाममा रहेको सबै जग्गा छिमेकी कुलबहादुर नेपालीलाई बेचेको कुलबहादुरले भनेपछि मात्र आफू अंशबाट वञ्चित हुनुपरेको थाहा पाएको पीडितले बताए ।
‘दलितसँग विवाह गरेको भन्दै घरमा बस्न दिएनन् । आमाको मृत्यु हुँदा काजक्रियाबाट वञ्चित गरे र अहिले अंशबाट समेत वञ्चित गरे ।’-पीडित सापकोटाले भने-‘अब म न्याय माग्न कहाँ जाउँ ?’ सापकोटा दम्पती तीन छोरीसहित वीरेन्द्रनगरमा डकर्मी व्यवसाय गरी जीवन गुजारा गरिरहेका छन् । अंशबाट वञ्चित गरिएको बारेमा जेठा दाजु खुमलालका विरुद्ध जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा उजुरी दिन जाँदा प्रहरीले अदालतमा जाऊ भनी फर्काइदिएको र आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण अदालत जान नसकेको सापकोटाले दुखेसो पोखे ।
सुर्खेतस्थित इन्सेक जिल्ला प्रतिनिधि दुर्गा थापाले पीडितलाई जिल्लास्थित कानुनी सहायता केन्द्रमा सिफारिस गरेका छन् । पीडितको आर्थिक अवस्था कमजोर भएकोले निशुल्क कानुनी सहयोगका लागि कानुनी सहायता केन्द्रमा पठाइएको इन्सेक सुर्खेतले जनाएको छ ।

मोरङका सुजितकुमार दर्नाल कपडा सिलाउदै एमविविएस टप डाक्टर बने

विभेद बिरुद्ध अभियान , असार ६ : परिवारको नाममा एक टुक्रो जमिनसमेत थिएन। दिनभर अर्काको कपडा सिलाएर कमाएको दुईचार रुपैयाँका भरमा भाडाको कोठामा चारजनाको परिवार पाल्नु बाबु गंगारामको दायत्व थियो।
त्यही कामका लागि पनि दीर्घ रोगी बाबुलाई साँझबिहान र बिदाको समय सिलाइमा सघाएर बचेको समय स्कुलका लागि हुन्थ्यो। जति नै दुःख परे पनि लेटाङ मोरङका सुजितकुमार दर्नालको पढाइको भोक घटेन, बरु बढ्यो। त्यही भोकले विपन्न दलित परिवारमा जन्मिएका उनी डाक्टर बने। त्रिविअन्तर्गत एक हजारभन्दा बढी डाक्टर विद्यार्थीलाई उछिन्दै उनी ८०.८२ प्रतिशत अंक ल्याएर सर्वोत्कृष्ट भए।
नेपालमै सबैभन्दा महंगो विषय चिकित्सा शिक्षा पढ्ने र सफलता पाउने कुरा निम्नवर्गीय परिवारमा जन्मिएको व्यक्तिका लागि कल्पनाभन्दा बाहिरको विषय थियो। ’डाक्टर बन्ने त सोचेकै थिइनँ, मेहनतमात्रै गरें,’ सुजितले भने, ’समयले बाटो देखायो र डाक्टर बनायो।’
तेह्रथुममा जन्मेका गंगाराम २०४५ सालमा लेटाङ झरेपछि नै दर्नाल परिवारको भविष्यको ढोका खुलेको हो। अचल सम्पत्ति नभए पनि गंगारामले हातमुख जोर्ने व्यवस्था गरेरै छोराछोरीलाई स्कुल पठाए। स्थानीय शान्ति भगवती उच्च मावि लेटाङबाट उनको स्कुल शिक्षा प्रारम्भ भएको हो। गाउँटोलमा बाबुसँगै लुगा सिलाउने विद्यार्थीको कक्षाकोठाको प्रस्तुति देखेर शिक्षक हौस्याउँथे तर त्यस प्रेरणाको मर्म उनलाई पत्तो थिएन। शिक्षकको अपेक्षाअनुसार नै उनले २०६५ को एसएलसीमा ७५ प्रतिशत अंक ल्याएर उत्तीर्ण गरे। बाबु गंगारामका लागि यो अनपेक्षित तर हौसलावर्द्धक उपलब्धि थियो।
त्यति बेला गंगारामलाई मधुमेह र उच्च रक्तचापले छोपिसकेको थियो। दीर्घ रोगकै उपचारका क्रममा उनी धेरै अस्पताल धाइसकेका थिए। उनी चिनेका चिकित्सकमार्फत उर्लाबारीस्थित मदन भण्डारी स्मृति प्रतिष्ठान पुगे। त्यहाँ उनले छात्रवृत्तिमा दलित विद्यार्थीका लागि सामान्य चिकित्सा (एचए) पढ्न दुईवटा कोटा भएको थाहा पाए। सरसापटी गरेर उनले छोरालाई प्राविधिक शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिम परिषद्को प्रवेश परीक्षा दिन लगाए। सुजितले पहिलो नम्बरमै नाम निकाले र एचए पढ्न सोही कलेज रोजे। ’त्यही नै मेरो डाक्टर हुने यात्रा बन्यो,’ सुजितले भने, ’त्यसअघिसम्म मलाई डाक्टर पढ्न के गर्नुपर्छ भन्नेसम्म थाहा थिएन।’
सरकारी स्कुलमा पढेका सुजितको अंग्रेजी कम्जोर थियो। एचए पढ्न थालेपछि उनलाई पढ्न सक्दिनँ कि भन्ने लाग्यो तर परीक्षाका नतिजा राम्रा आउन थाल्यो। उनले एचएमा पनि सिटिइभिटीअन्तर्गत सर्वोत्कृष्ट नतिजा ल्याए। एचएच सकेपछि बाबुआमाको इच्छा छोरो जगिर थालोस् र परिवारको भरोसा बनोस् भन्ने थियो तर सुजितको मनले डाक्टर बन्ने सपना देख्न थाल्यो।
उनी केही समय गाउँकै प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रमा गएर सेवा गरे। उनले बाबुलाई आग्रह गरे, ’म दुई वर्षसम्म एमबिबिएस प्रवेश परीक्षा तयारी गर्छु, नाम निकाल्न नसकेमात्रै जागिर थाल्छु।’ बाबुले नबोली सहमति दिए। काठमाडौं आएर सुजितले उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद्ले सञ्चालन गरेको एचएलाई १० जोड २ सँग समकक्ष हुने कोर्स लिए। त्यसमा पनि उनले नै टप गरे।
’एचए पढेपछि मलाई कुनै एउटा कक्षाभित्र सबैभन्दा राम्रो गर्नसक्छु भन्ने आत्मविश्वास थप्यो,’ उनले भने, ’त्यसपछि थप सपना देख्न थालें।’ एचएचको पढाइले उनलाई चिकित्सा शिक्षाको फराकिलो बाटोको बोध गरायो।
एचए पढेकालाई त्रिविअन्तर्गत पढ्न बाटो खुल्यो। उनी एउटा इन्स्टिच्युटमा तयारी कक्षामा भर्ना भए। पैसा तिरेर पढ्ने सम्भावन थिएन। शिक्षा मन्त्रालयअन्तर्गतको छात्रवृत्ति कोटामा नाम निकाल्न सके खाना, बसाइँ र किताब किन्ने खर्च भएमात्रै पुग्थ्यो, उनी मरिमेटेर तयारीमा लागे।
तीन महिना पढेपछि उनी एमबिबिएस प्रवेश परीक्षामा सामेल भए, नाम निस्क्यो। अनि सरकारी छात्रवृत्ति कोटामा किस्ट मेडिकल कलेजमा भर्ना भए। छात्रवृत्तिमा नाम निकाल्ने विद्यार्थीलाई कलेजमा पठाउन मन्त्रालयले समय लगाउँछ। उनी कलेज पुग्दा डेढ महिना पढाइ भइसकेको थियो। कलेज जान थालेको १० दिनपछि परीक्षा थियो, किताब थिएन। बाबुआमाको समर्थन थियो तर सहयोग गर्ने क्षमता थिएन। खर्च जोहो गर्न उनी विभिन्न संघसंस्था धाए। पहिलोपटक दलित उत्थान समन्वय समितिले वर्षको ३० हजार सहयोग गर्ने वचन दियो। सो सहयोगले उनले केही पुस्तक किने। सबै पाठ्यपुस्तक किन्न नसक्दा पुस्तकालयका व्यक्तिसँगै विशेष सम्बन्ध बनाएर उनले नियमले दिनेभन्दा बढी पुस्तक लिएर पढे।
१० दिन पढेर कलेजको आन्तरिक परीक्षा दिए, पास भए। यसबाट उनी शिक्षकको आँखामा पर्न सफल भए।
एमबिबिएस पहिलो वर्षको परीक्षा उनले टप गरे त्यसपछि कलेज प्रशासनले छात्रवास पनि निःशुल्क गरिदियो। ’अनि डाक्टर बन्ने बाटो सहज भएजस्तो लाग्यो,’ उनी सम्भ्किन्छन्।
बिस्तारै उनलाई सहयोग गर्ने संस्था थपिए। समता फाउन्डेसन नामक संस्थाले पछि फिर्ता गर्नेगरी दोस्रो वर्षदेखि प्रत्येक महिना ४ हजार सापटी दिन्यो। तेस्रो वर्षदेखि प्रोफेसनल डेभलपमेन्ट रिसर्च सेन्टर (पिडिएसी) ले कमाएपछि तिर्नेगरी महिनाको पाँच हजार दियो। कामका लागि कतार पुगेका दाजुले पनि सकेको सहयोग गरिरहन्थे। उनले दोस्रो वर्ष पनि कलेज टपे। तेस्रो वर्ष दोस्रो स्थान ल्याए। अन्तिम वर्षमा पुग्दा कुल अंकमा उनैले टप गरे। अहिले पटकपटक फेल भएका थुपै विद्यार्थी उनीसँग ट्युसन पढ्छन्। कलेजले एउटा कोठा नै उपलब्ध गराइदिएको छ। विभिन्न कक्षामा उत्प्रेरणाका लागि लागि पनि उनी आमन्त्रित हुन्छन्। अहिले उनी किस्टकै मेडिकल कलेजमा इन्टर्न्सिप गर्दैछन्। छात्रवृत्ति सम्झौताअनुसार दुई वर्ष सरकारले खटाएको ठाउँमा काम गर्नुपर्छ। उनलाई दुई वर्षको समय आफ्नै गाउँमा गएर सेवा गर्ने धोको छ। त्यही अवधिमा आफूलाई एचए पढ्न अबसर दिने प्रतिष्ठानमा पनि पढाउने इच्छा छ। दुई वर्ष काम गरे विशेषज्ञ तह पढ्न लाग्ने खर्च जोहो गर्ने उनको धोको छ। त्योभन्दा महŒवपूर्ण, बाल्यकालदेखि नै उनी उपचार खर्च अभावमा मुटुको माथिल्लो आर्टरीमा परेको प्वालसहित हिँडिरहेका छन्। दुई वर्षको हुँदै रोग पत्ता लागे पनि आर्थिक अभावकै कारण बाबुले उपचार गराउन सकेनन्। ’डा. भगवान कोइरालासँग कुरा गरेको छु, सहुलियतमा शल्यक्रिया गराइदिने वचन दिनुभएको छ, खर्च र समय मिलाएर शल्यक्रिया गराउँछु,’ उनले नागरिकसँग भने।
आफूजस्तै दलित र विपन्न समुदायका विद्यार्थीलाई सहयोग गर्ने इच्छा पनि उनको छ ताकि क्षमता भएका चिकित्सक बन्न नरोकिऊन्। ’मजस्तै संघर्ष गरेर आएका साथीसँग कुरा गरिसकेको छु, महिनामहिनामा संकलन गरेर एउटा फन्ड बनाउँछु र विपन्न विद्यार्थीको शिक्षामा सघाउँछु,’ उनले भने।
नागरिक दैनिकबाट

Monday, June 19, 2017

भारतमा भाजपाले बनायो दलितलाई राष्ट्रपतिको उम्मेदवार

विभेद बिरुद्ध अभियान,नयाँदिल्ली, असार ५ । भारतको सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टीले सबैभन्दा तल्लो जातको मानिने दलित समुदायको व्यक्तिलाई राष्ट्रपतिको उम्मेदबार बनाएको छ ।
पिछडिएको समुदायलाई अगाडि बढाउन भन्दै दलित समुदायका एक व्यक्तिलाई भाजपाले सोमबार राष्ट्रपति पदका लागि उम्मेदवारी दर्ता गर्न लगाएको जनाएको छ ।
मुलुकको सबैभन्दा माथिल्लो औपचारिक पदका लागि ७१ वर्षीय रामनाथ कोभिन्डले उम्मेदवारी दर्ता गराएका हुन् । राज्यको सबैभन्दा उच्चपदमा यसअघि एकजनामात्रै दलित पुगेका थिए ।वर्तमान राष्ट्रपति प्रणव मुखर्जीको अर्को महिना कार्यकाल सकिने भएकाले भारतमा नयाँ राष्ट्रपतिको निर्वाचन हुन लागेको छ ।
राष्ट्रपति छनोट गर्न भारतमा केन्द्रीय र प्रदेश संसदका सांसदहरुले मतदान गर्ने व्यवस्था छ । सत्तारुढ दल भाजपाले आफ्ना उम्मेदवारलाई विजयी बनाउन सवैबाट आवश्यक सहयोग पाउने विश्वास लिएको छ ।‘रामनाथ कोभिन्ड पहिलेदेखि नै सधैं पिछडिएको समुदाय र दलित समुदायको उत्थानका लागि लडिरहनु भएको व्यक्ति हुनुहुन्छ’–भाजपाका प्रमुख अमित शाहले पार्टीको तर्फबाट उम्मेदवारी घोषणा गर्न आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा भने ।‘तल्लो जात मानिने दलित र अतिगरिब समुदायमा जन्मिएको व्यक्ति उहाँ राष्ट्रपति पदका लागि सर्वसम्मत् उम्मेदवार हुन सक्नुहुन्छ भन्ने भाजपालाई विश्वास छ’–उनले थपे ।
सामान्यतया मथिल्लो समुदायका हिन्दूहरुको समर्थन गर्ने मानिने भाजपाले तल्लो जातका भनिने मतदाताहरुलाई पनि समर्थनका लागि देशव्यापी आह्वान गरेको छ ।कोभिन्ड दुईपटकसम्म सांसद भइसकेका छन् भने अहिले भारतको पूर्वी राज्य विहारमा गभर्नर छन् । उनले जीवनभरि हिन्दू राष्ट्रवादी पार्टी भाजपालाई समर्थन गरिरहेका छन् ।
विपक्षीहरुको नेतृत्व गरिरहेको कांग्रेस पार्टीले मंगलबार कोभिन्डलाई समर्थन गर्ने कि नगर्ने भन्ने विषयमा निर्णय गर्न उनलाई भेट्ने भएको छ ।भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले ट्वीट गर्दै ‘खास प्रकारको राष्ट्रपति’ बनाउन आह्वान गरेका छन् ।
उनले दलित, तल्लो जात, पिछडिएको र गरिब समुदायको आवाजलाई समर्थनको निरन्तरताका लागि पनि अनुरोध गरेका छन् ।यसअघि, दलित समुदायको तर्फबाट पहिलो राष्ट्रपति भएका केआर नारायननले सन् १९९७ देखि २००२ सम्म मुलुकको सर्वश्रेष्ठ पदको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए ।कोभिन्ड निर्वाचित भए भने उनी भारतको दलित समुदायले दोस्रो राष्ट्रपति प्रतिनिधित्व गराउनेछ । रासस/एएफपी

Sunday, June 18, 2017

बोक्सीको आरोपमा मलमुत्र खुवाई हत्या गरिएकी लक्ष्मी परियारको दाहसंस्कार गरियो


विभेद बिरुद्ध अभियान, असार ४ -बोक्सीको आरोपमा मलमुत्र खुवाई हत्या गरिएकी काभ्रकै लक्ष्मी परियारको शबलाई आज असार ४ गते अाईतवार पशुपतिमा दाहसंस्कार गरिएको छ। बाेक्सिकाे अाराेपमा मारिएकी काभ्रेको लक्ष्मी परियारकाे शव लामो समयदेखि टिचिङ हस्पिटलमा राखिएको थियो ।  नेपाल सरकारकाे निर्णय अनुसार आज  पशुपति अार्यघाटमा दाहसंस्कार गरिएको हो । मृतक अजित मिजार र लक्ष्मी परियारको शव प्रक्रिया पु-याएर आफन्तलाई जिम्मा लगाउने  मन्त्रिपरिषद बैठकले निर्देशन गरे अनुसार दाहसंस्कार गरिएको हो ।यधपी  अन्तर्जातिय विवाह पश्चात हत्या गरिएका काभ्रे पाँचथरका अजित मिजार को भने अदालतको फ़ैसला पछि जलाउने निर्णय तय गरिएको छ । दाहसंस्कार गरिनु अघि अधिकारकर्मी, राजनितीकर्मी,नागरिक समाज ,संघ सस्थाका प्रतिनिति ,पत्रकार, शुभेच्छुक ,शुभचिन्तक संवन्धित सराेकारवालाको उपस्थ्तिमा अार्यघाटमा श्रर्दान्जली शाेक सभा समेत गरिएको थियो



सरकारका तर्फ बाट काभ्रेका प्रमुख जिल्ला अधिकारिकाे हात वाट अजितका बुबा हरि भक्त ढकाल मिजार र लक्ष्मीका माईला देवर ज्ञान वहादुर परियारकाे हातमा राहत स्वरुप  १०/१० लाख रुपैयाँ असार १ गते प्रदान गरेको थियो । तत्कालिन युवा तथा खेलकुद मन्त्री दलजीत श्रीपालीको प्रस्तावमा मन्त्रिपरिषदको बैठकले प्रति परिवार १० लाख राहत दिने निर्णय गरेको थियो  । त्यस्तै मन्त्रि श्रीपालीकै प्रस्तावमा मन्त्रिपरिषदले लक्ष्मी परियारको छोरा छोरीको लालन पालन तथा शिक्षाको समेत सरकारले जिम्मेवारी लिने निर्णय संगै SOS वालग्राम धुलिखेलमा अध्ययनका लागि  ब्यबस्था गरिएको छ  ।


स्थानिय कल्पना पराजुलीसँग विवाह गरेका अजित मिजारलाई गत असारमा धादिङको कुम्पुर गाविस स्थित फुर्के खोला किनारमा हत्या गरिएको थियो । त्यस्तै बोक्सीको आरोपमा काभ्रेकै लक्ष्मि परियारलाई मलमुत्र खुवाएर गैरदलितले हत्या गरेका थिए । यी दुवै घटना छानबीन गर्नका लागि यसअघिको मन्त्रिपरिषद बैठकले मन्त्री श्रीपालीको नेतृत्वमा छानबिन समिति गठन गरेको थियो । समितिले उक्त घटनामा दोषी रहेका व्यक्तिहरुको किटानी समेत गरेको छ । दोषीलाई कारबाही गर्न समेत मन्त्रिपरिषद बैठकले गृहमन्त्रालयको नाममा निर्देशन समेत दिएको छ ।
तस्बिर स्रोत : दलमर्दन कामि 


तस्बिर स्रोत : दलमर्दन कामि 

तस्बिर स्रोत : दलमर्दन कामि 

तस्बिर स्रोत : दलमर्दन कामि 

तस्बिर स्रोत : दलमर्दन कामि 

Saturday, June 17, 2017

दलित र गैरदलित प्रेमको दुखद अन्त्य, आठ महिने गर्भको बच्चा र आमालाई जिउँदै जलाइयो

विभेद बिरुद्ध अभियान - जेष्ठ ३- एजेन्सी । भनिन्छ प्रेममा जे कुरा पनि जायज हुन्छ। तर प्रेम गर्ने एक दलित र गैरदलित जोडीको प्रेमको भने दुखद अत्य भएको छ। यो घटना हो भारतस्थित बिजयपुरा जिल्लादेखि ९३ किलोमिटर टाडा एउटा गाउँको । त्यहाँको गुन्डकनाला भन्ने गाउँका बानु र शरणप्पा नाम गरेका जोडी बाल्यकालदेखि नै प्रेममा थिए। 

बानु र शरणप्पाको बाल्यकालको प्रेम जवानीमा अझै फल्यो, फुल्यो । यो सुखद हुनुपथ्र्यो तर यस प्रेमको यस्तो दुखद अन्त्य भयो । सुनेर मात्रै पनि आँखामा आँसु रसाउँछ। त्यस दर्दनाक हत्याकाण्डपछि त्यहाँ दलित र मुसलमानबीच तनाव भने भएको छैन्। यो भने सुखद खबर हो। बानु र शरणप्पाले बानुको परिवारको इच्छा विपरित विवाह गरे। बानु मुस्लिम समुदायकी छोरी हुन् भने शरणप्पा दलित समुदायका । 

दलित र मुस्लिमबीचको विभेदका कारण उनीहरुको प्रेमलाई बानुका परिवारले लामो समय टिक्न दिएनन्। विवाहपछि बानुको पेटमा आठ महिनाको बच्चा हुर्किदै थियो। तर उनले दलितसँग विवाह गरेका कारण उनको बच्चासँगै उनलाई जिउँदै पेट्रोल खन्याएर आगो लगाइयो। 

बानुकी सामु कस्तुरीबाईले आफ्नी बुहारीको यस्तो दर्दनाक घटना सुनाउँदा आफ्नो आँखाबाट आँसु झारिन्। तर बानुकी आफ्नै आमालाई भने छोरी जिउँदै जलाउँदा केही केही पीडा भएन्। बानुकी आफ्नै आमाले बानुलाई घरबाट घिसार्दै बाहिर निकालेर पेट्रोल छर्की आगो लगाएर छोरीको ज्यान लिएकी थिइन्। 

बानुकी सासु कस्तुरबाईले आफ्नो झुपडीमा खाना पकाउँदै थिइन्। केही आवाज सुनेपछि बाहिर निस्किएर हेर्दा केटी पक्षका केही व्यक्तिले हतियार सहित आफ्नो छोरालाई लखेटिरहेको देखिन्। उनी दौडिदै स्कुल तिर गइन् त्यहाँ पनि उनीहरुले आफ्नी बुहानीको पिछा गरेको देखिन्। त्यसपछि उनलाई सम्झना भयो की बानुकी आमाको धम्की । 

उनले घटनाबारे यसरी सुनाइन्, उनीहरुले मेरो घाटी दबाइदिए र बुहारीलाई खिसार्दै बाहिर निकालेर उनको पेटको बच्चामाथि ढुंगा प्रहार गरे। र पेट्रोल खन्याएर आगो लगाएर ज्यान लिए। ती ढुंगा स्कुल निर्माणका लागि राखिएका थिए। 

शरणप्पा आफ्नी पत्नीको ज्यान बचाउँनका लागि दौडिए तर उनीहरुले बानुको ज्यान लिइसकेका थिए। शरणप्पा भन्छन्, बस् म आफ्नी गर्भवती पत्नीको हत्याको बदला लिनका लागि अहिलेसम्म जिउँदो छु। घटना पछि प्रहरीले हत्यामा संलग्न केही व्यक्तिलाई पक्राउ परेर अनुसन्धान गरिरहेको छ।

श्रीमान् जेलमा हुँदा श्रीमतीको रहस्यमय मृत्यु

विभेद बिरुद्ध अभियान - जेष्ठ ३- फलेवास (पर्वत) । जबर्जस्ती करणीको आरोपमा पर्वत कारागारमा बन्दी जीवन बिताइरहेका खेमबहादुर दमैकी श्रीमती मीठु दर्जीको रहस्यमय मृत्यु भएको छ ।पर्वतको जलजला गाउँपालिका–३ बस्दै आएकी दर्जी घरमै मृत अवस्थामा भेटिएकी हुन् । बुधबार बेलुका खाना खाएर सुतेकी दर्जी बिहीबार बिहान आफ्नै कोठामा मृत अवस्थामा भेटिएकी थिइन् । 

मृत्यु भएको खबर पाएपछि घटनास्थलमा पुगेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय पर्वतका प्रहरी निरीक्षक लीलाराज लामिछाने नेतृत्वको टोलीले मृतक दर्जीको शव परीक्षणका लागि जिल्ला अस्पताल बेनीमा पठाएको छ । 

मृतक दर्जीका श्रीमान् झारफुक गर्ने बहानामा बालिकामाथि दुव्र्यवहार गरेको आरोपमा गत वैशाख १४ गते पुर्पक्षका लागि कारागार चलान भएका थिए । 

आरोपित दमैले मृतक श्रीमती दर्जीको दाहसंस्कारमा जान पाउँ भन्ने आसयको निवेदन पेस गरेपछि पर्वत जिल्ला कारागारले प्रहरीको रोहबरमा उनलाई त्यहाँ पठाएको जिल्ला कारागारका जेलर प्रकाश पौडेलले जानकारी दिए । घटना के कारणले घटेको हो भन्ने विषयमा अनुसन्धान भइरहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय पर्वतले जनाएको छ ।

किन आवश्यक छ दलित शब्द सङ्गै समाज परिवर्तन ?- पुर्ण बहादुर बि .क (पहाडी )

विभेद बिरुद्ध अभियान - जेष्ठ ३- प्रकृति र मानवसमाजको नियम दण्डवादी र भौतिकवादी विश्व दृष्टिकोणबाट भएको आज संसारभरी नै सत्य प्रमाणित भएको छ । ५ हजार वर्षको मानव विकासको इतिहासमा मानव जातिले वैज्ञानिक विचारको आधारमा आ आफ्नो समुदायको नेतृत्व गर्दै आएको छ , मानव समाजको विकास क्रममा समाजमा वर्ग र समुदायको उदय भएको थियो ।
त्यस क्रम संगै संसारमा समुदायको मुखिया,राजा रजौताको उदय भएको पाइन्छ, झन्डै ३०० वर्ष पहिले दक्षिण एशियाको भारतीय उपमहाद्दिपमा आर्यवशको ब्राह्मण समुदायले समाजको नेतृत्व गर्न ४ जातको वर्णश्रम हिन्दु बिधान मनुस्मृतिको आधारमा व्यवस्थाको आविष्कार गरेका थिए । विभाजनको शुरूवातमा सामाजिक बिभेदको रुपमा नभै समुहको सहि सदुपयोग गर्नेको लागी र समुह बिकास गर्नेको निमित्त, पेसा गत आधारमा राज्यसत्ता संरचनामा खेती,व्यापार र जनसेवा कार्य गर्न,श्रेणिमा त्यतिबेला मानिसलाई ४ जात वर्णश्रमको व्यवस्थामा विभाजन गरेको पाइन्छ ।
यद्यपि समाजमा ३०० वर्ष भन्दा पहिला नै वर्ग विभाजन भैसकेको तथा निजि सम्पत्ति,निजि परिवार एवं राज्यसत्ताको उत्पत्ति भइ सकेको भए पनि जाती पातीको उत्पति खासै थिएन । तर हिन्दु धर्मको आधारमा राज्यसत्तालाई आफ्नो कब्जा बनाइ राख्नको लागि वर्णाश्रम धर्म लाई समाजमा मह्त्वपूर्ण स्थान दिइयो । नेपालमा जातीय छुवाछूत प्रथाको शुरवात लिच्छविकाल सन १६२-७८९ मा भए पनि सस्थागत मान्यता भने पाएको थिएन । लिच्छविकालको पतन पछि मल्लकालिन राज्यको शुरुवात भयो !
१३ औं शताब्दीतिर भारतमा हिन्दु र मुस्लिमहरुको युद्धमा पराजित पश्चात् हिन्दु धर्मरक्षाका निम्ति नेपाल प्रवेश गरेका आर्यहरु सुरुका दिनमा शरणार्थी हुदै रैथाने बनेर धर्मको आधारमा राज्यसत्ता चलाउन मुल कानुन बनाउनको लागी सन १३६०-९५ देखि नेपाली धर्तिमा एक समुदायलाई मानव सभ्यता विपरीत जबर्जस्ती शुद्र घोषणा गरियो,कठोर दण्ड सजायको कानुन बनाएर समुदायलाई विखण्डन तिर धकेलिएको थियो ।
वि.स. १४३७ मा भारत बाट आएका आर्य र नेपालका राजा जयस्थिती मल्लले हिन्दु धर्मग्रन्थ मनुस्मृतिको आधारमा भारत बाट बोलाइएका पाँच जना कट्टर हिन्दुवादी व्राहमणहरु कृतिनाथ उपाध्याय, रघुनाथ झा,राम नाथ झा,श्रीनाथ भट्ट र महिनाथ भट्टलाई नेपाल काठमाडौं राज्यमा नेवार समुदायको मानिसलाई जातजातिमा बिभाजन गरेको पाइन्छ । साथै व्राहमणवादी कठोरप्रकारको वर्णश्रम कानुन बनाएका थिए ।
वि.स.१६०६-१६६३ मा गोरखा राज्यका राजा रामशाहले पनि मल्ल राज्यको सिको गर्दै, समाज नै अछुत हुने गरि श्रेणी विभाजन गरे राम शाहको राज्यकाल पछि पृथ्वीनारायण शाहले पनि बुबाले बनाएको नियम कानुनलाई अझै बलियो बनएर निरन्तरता दिदै गएको पाइन्छ । पृथ्वीनारायण शाहले किर्तिपुर सङ्गको पहिलो लडाइँ सन १७५७ मा गरेको थिए ।
त्यो युद्धमा पृथ्वीनारायण शाह नराम्रो सङ्ग पराजित भएको र कालू पाण्डे सहित ४०० सैनिकको मृत्यु भएको थियो । युद्धमा हार भए पछि सबै सैनिक भागे तर पृथ्वीनारायण शाह एक्लो भएका थिए । केहि तल्लो जातिका मानिसले राजा हुन मार्नु हुदैन भनेर रातारात नुवाकोट ल्याउन सहयोग गरेका थिए त्यसैको गुण तिर्न पृथ्वीनारायण शाहले तल्लो जाती शुद्र जातिलाई जाती उकासेर उपल्लो जाति बनाएर आफ्नै राज्यमा राखेको पाइन्छ ।
यस्तै राज्य बिस्तारको क्रममै पृथ्वीनारायण शाहले सन् १७६२ मा मकवानपुर राज्यमा हमला गरे मकवानपुरे राजा दिग्बन्धन सेन (उनी मगर जातिका थिए) लाई पराजित गरे पछि दिग्बन्धन सेन भागेर हरिपुर भन्ने ठाउँमा बसेको थिए । हरिपुरमा बसेको थाहा पाएर पृथ्वीनारायण शाहले आफ्ना केहि सैनिक पठाइ पक्राउ गरि ल्याउनु लगाए सैनिकहरुले राजा सहित सबै परिवारलाई पक्राउ गरि ल्यायो ल्याइएको केही समय पछि मकवानपुरे राजा दिग्बन्धन सेनलाई मृत्यु दण्ड दिइयो राजाका सन्तानलाई सार्की जातिमा जातिच्युत गरेका थिए । अहिले पनि सेन राजाका सन्तानहरु मगराती सार्की लेख्ने गर्दछन ।
सुरेन्द्र शाहको पालामा जङगबहादुरले शाहवंशको बिच वैवाहिक सम्बन्ध कायम गर्न खोज्दा जातीयताको समस्या भएको थियो । जङगबहादुर कुँवर जातिका थिए किन भने त्यतिखेर कुँवर र शाह जाती बिच कुनै वैवाहिक सम्बन्ध कायम हुन सक्दैन थियो । त्यसैले जङगबहादुरले वि.सं १९०५ मा आफ्नो कुँवर थर त्यागी राणा थरमा जाति उकासे तर अन्य जातिको लागि १९१० मा जातीयताको कानुनलाई झन् कडाइ गर्दै लगेको पाइन्छ ।
वि.स १९११ मा स्वयं जङगबहादुरले फत्तेजङ्ग शाहको बहिनी हिरण्यगर्भ शीत विवाह गरेर शाह वंश सङ्ग नाता गासेको पाइन्छ ।यसले के कुराको प्रमाण दिन्छ भने शासकहरु आफू खुशी जातिच्युत र जाति उकास्ने काम गर्दै राज्य सत्ता संचालन गरेका थिए । १९५१ मा बेलायत भ्रमण जादा आफ्ना भाइलाई देशको दैनिक प्रशासनको बागडोर सुम्पेको थिए । जङगबहादुर राणा बेलायत भ्रमण पूरा गरि स्वदेश फर्के पछि भाइहरु सङ्ग आम्दानी खर्चको हिसाब मागे यो कुरा जङगबहादुरको भाइलाई मन परेन त्यसैले जङगबहादुर समुन्द्र पारी गएर फर्केको हुँदा जातिच्युत भएको झयाली पिटाए । यो कुराले जङगबहादुरलाइ रिस उठेपछि त्यसैको रिसमा करविर खत्री लगाएत प्रशासन सहयोगी र सयोगीको परिवारलाई जातिच्युत गरेको पाइन्छ ।
२००४ सालमा अछुत जातिलाई मुक्तिको लागी एकै पटक ३ वटा संघसंगठनको शुरूवात भयो । बाग्लुङ्गमा भगत सर्वजित विश्वकर्माको नेतृवमा (विश्व सर्वजन संघ)काठमाडौंका सहर्षनाथ कपालीको नेतृत्वमा (टेलर युनियन )र धरानका जदुविर विश्वकर्माको नेतृत्वमा नेपाल समाज सुधार संघको गठन भयो ।
यी तीन संगठनहरु राजनीतिकार्य दिसा र फराकिलो सांगठनिक रुपमा फराकिलो भएको भने पाइदैन । तर पनि जुदविर विश्वकर्माको नेपाल समाज सुधार संघ भने अन्यको तुलनामा अलि सशक्त मानिन्छ । यसरी २००४ साल बात शुरु भएको आन्दोलन राजनीतिक कार्यदिसाको अभावमा खासै अगाडी बढेको पाइदैन, फेरि पनि यी संगठनले केही मात्रमा भए पनि अछुतो होइनौं हामी सम्मान छौ भन्ने सन्देश दिन खोजेको देखिन्छ ? यो एउटा बिद्रोहको शुरूवात पनि हो ।
तर केहि ब्याक्तीले यी संगठनको नाम बाट मन्त्री बन्ने होडबाजी नै चलाए यसको शुरूवात पंच्यातको पालामा हिरालाल विश्वकर्माले गरे, हिरालालले अछुत जातिको हितमा भन्दा पनि आफ्नो स्वार्थको हितमा लागेको पाइन्छ । त्यसको असफलता सङ्गै २०१५ मा तुलाराम वि.क.को नेतृत्वमा राष्ट्रिय अछुत मुक्ति परिषद् गठन भएको थियो । अछुत मुक्ति परिषद्ले पनि जन भावना अनुसारको काम गरेको देखिदैन । २०२४ सालमा मिठाइदेवी वि.क.को नेतृत्वमा नेपाल दलित जनविकास परिषद्को गठन भयो । माथी उल्लेख गरिएको संघसंगठनको नाम भन्दा अलि छुट्टै खालको नाम दलित भन्ने शब्दमा रहेको पाइन्छ ।
के हो दलित शब्दको अर्थ ?
दलित शब्दको व्युत्पत्ति संस्कृत भाषाको ‘दल’ धातुबाट भएको हो, जसको अर्थ तोड्नु, भाँच्नु, कुल्चिनु आदि हुन्छ । केही शब्दकोशमा दलित शब्दको अर्थहरूलाई पनि नजर गरौं ।
नेपाली शब्दकोशहरूमा दलित
दलित : दलिएको
दलित : दमन गरिएको, थिचिएको, कुल्चिएको
दलित : विध्वंश गरिएको, नष्ट गरिएको
दलितवर्ग : समाजमा हक, इज्जत र प्रतिष्ठा समानरूपले पाउन नसकेको जाति वा समूह, सामाजिक व्यवस्थाको असमानताले शोषिएको वा पछि परेको जनसमुदाय ।
अक्सफोर्ड डिक्शनरीमा दलित
दलित : डिप्रेस्ड (तल्लो जाती अछूत वर्ग)
भारतमा सयौँ अछुत समुदायहरुलाई एकमुष्ट सम्बोधन गर्न डा अम्बेडकरले १९२७ मा दलित शब्दको प्रयोग गरेका हुन । दलित शब्दको प्रयोग त्यो समयको लागी सहि र सान्दर्भिक थियो । किन भने भारतमा सयौं अछुतो समुदायलाई त्यो समयमा दलित शब्द तर महात्मा गान्धीले हरिजन शब्दको प्रयोग गर्न पनि खोजेका थिए । पछि दलित शब्द नै स्थापित भयो । बृहत् अंग्रेजी हिन्दीकोशमा हेर्ने हो,भने दलित र हरिजन उस्तै उस्तै शब्द हुन ।
किन आवश्यक छ दलित शब्द सङ्गै समाज परिवर्तन ?
२०४९ सालमा विभिन्न अछुत संघसंगठनहरुको एकीकरणबाट बनेको नेपाल उत्पीडित दलित जातीय मुक्ति समाजलगायत विभिन्न राजनीति दलको उत्पत्ति सङ्गै दलित भातृ संगठनको पनि उत्पत्ति भएको पाइन्छ । २०४६ को कानुनलाई दलित नेतृत्वहरुले प्रयोग गराउन नसक्नु र जातीयत छुवाछूत कायमै हुनु यसले के देखाउछ भने दलित नेतृत्वहरु सशक्त छैनन् भन्ने प्रमाण दिन्छ ।
२०५२ सालको माओवादी आन्दोलनले दलित अछुतो जनताको चेतनालाई धेरै माथी उकास्ने काम गरेको जग जाहेर नै छ । जोसुकैले जे भने पनि माओवादीको जनयुद्धले दलित अछुतो जातिको लागी १० वर्षको शिक्षा जस्तै भएको पाइन्छ । जनयुद्धले हामी अछुतो, दलित होइनौं ? हामी सबै सम्मान हौं भन्ने दलित समुदायको चेतना १ प्रतिशत बात ५०प्रतिशत भन्दा माथि नै पुगेको छ २०५२ को तुलनामा २०६३ धेरै फरक परेको अवस्था हो । तर दलित नेतृत्वहरु पाएको अधिकार पनि प्रयोग गर्न फेरि पनि चुकेका छन । नेपाली समाजमा भएका राजनीतिक परिवर्तनले कानुनी रूपमा होस ,वा सामाजिक रुपमा जातीय छुवाछूतमा पनि केहि परिवर्तन आएको कुरालाई नकार्न सकिन्न ।
मानिसले प्राप्त गरेको शिक्षाले उसको चेतना स्तरमा भएको सकारात्मक परिवर्तन नै जातीय छुवाछूत अन्त्यको मूल अस्त्र बन्न सक्छ। वर्तमान समय विश्व भुमण्डलीकरणको समय हो । आधुनिकीकरण उन्मुख हाम्रो युवा जमातले जातीय भेदभाव स्वीकार गर्दैन । आज हरेक मानिस परिवर्तनको पक्षधर छ, यस्तो अवस्थामा दलित शब्दलाई अहिलेको पुस्ताले खासै रुचाएको पनि पाइदैन किन भने दलित शब्द अपमानित हो यो शब्दको साथै आफू पनि अपमानित भएको ठान्दछन् । वैज्ञानिक हिसाबले हेर्दा पनि दलित शब्द अपमानित शब्द नै देखिन्छ, माथी उल्लेख गरिएको शब्दमा अनुसार हेर्ने हो,भने पनि अपमानित बाहेक अरु केहि छैन ।
दलित शब्दले दलित आन्दोलनलाई बलियो बनाएको भन्ने कुरामा म पनि सहमत छु । तर समय परिवर्तनको बाहक हो भन्ने कुरा सबैलाई थाहा नै छ समय सङ्गै संसार नै परिवर्तन भएको छ, हामी पनि परिवर्तन हुनु नै पर्छ र दलित शब्द पनि परिवर्तन गरेर सबैलाई सम्मान हुने शब्द पनि खोज्नुपर्छ ।
दलित शब्द परिवर्तन गर्नु भन्दैमा अहिले सम्मको भएको उपलब्धिलाई गुमाउनु पनि होइन । यसले पुरानो उपलब्धिलाई सस्थागत गर्दै जानु हो, पुरानो उपलब्धिको आडमा नयाँ सम्मान हुने वातावरणमा ल्याइ अहिलेको युवा जमातमा आन्दोलनको वातावरण बनाउन सक्नुपर्छ । अहिलेको युवामा लज्जाबोध किन हुन्छ भने म अहिलेसम्म अन्य नागरिक सरह समान हुन सकिन,भन्ने प्रश्न पनि गरिरहेका छन तर पीडा र लज्जाबोध भयो भनेर भाग्ने होइन, हामीले दलित बनाउने संरचनालाई ध्वस्त पार्न आन्दोलनको निर्माण गर्नु सक्नु पर्छ ।
यसको अर्थ राजनीतिक, ऐतिहासिक परिवेशमा खोज्नुपर्छ तर दलित समुदायले पनि दलित भनेको के हो ? भनेर बुझ्न पाउने कि नपाउने प्रश्न खडा हुन्छ । कसरी दलित शब्दको उत्पत्ति भएको थियो भनेर माथी नेपाली शब्दकोष मात्रै होइन अन्य शब्दको परिभाषा पनि राख्ने प्रयास गरेको छु । शब्दमा मात्रै होइन समाज परिवर्तनको पनि जरुरी छ समाज परिवर्तन गर्न को लागी युवाहरूको प्रमुख भूमिकाको आवश्यक हुनुपर्छ भन्ने हो । समाज परिवर्तन सङ्गै शब्द पनि परिवर्तन हुनुपर्छ, राजाहरु पनि समय सङ्गै खान बाट शाह र कुवर बाट राणा भएका थिए । दलित शब्द सङ्गै समाजलाई पनि परिवर्तन गर्न,आजको आवश्यकता हो ।
बेनिंलाइन बाट साभार