१५ बर्ष तराईमा बस्दा मैले बुझेको सत्य के भने डोम जाति नेपालमा तराई क्षेत्रको मूलवासी हुन् । यो जाति दलित समुदाय भित्रको पनि दलित हुन् भन्दा फरक पर्दैन ।सवै क्षेत्रबाट अपहेलित भएकै कारण डोम जातिको शैक्षिकस्तर, सामाजिक , आर्थिक र धार्मिक अवस्था निकै दयनीय रहेको छ ।आफ्नो जग्गा जमिन नभएका डोम जाति न खेती किसानी गर्न सक्छन , न अन्य कुनै सिप जानेको छन् ,दलितभित्रको दलित मानिने हुनाले न त् कसैकोमा गएर मजदुरी गर्न काम नै पाउछन । बाँसको चोयाबाट सामाग्रीहरु बनाउने पुख्र्यौली पेशा भए पनि डोम जाति अहिले पनि चर्पी सफा गर्ने, सेफटी ट्यांक खोल्ने, सडक र गल्लीमा झाडु लगाउने, नाला सफा गर्दै जीवन चलाई रहेका छन ।सोझा र निमुखा डोम जातिहरु राज्यले प्रदानगर्ने सेवा सुबिधा बाट बन्चित छन । यस तथ्य बाट नि बुझिन्छ, नेपाली समाजमा डुम जाति समुदाय कति नरकीय जीवन भोग्न बाध्य छन् भनेर ।
त्यसो त् यो भयो डोम समुदायको कुरा तर अझै पनि गाउँसहरहरूमा कथित उपल्लो जात भन्नेहरूले दलित समुदायलाई डुम, अछुतजस्ता संज्ञा दिएर डुम भन्नेर होच्याउने , 'डुम, कमारा' , 'तँ डुम नबोल्' भन्ने र डुम ठूलो पल्टेको भनेर प्याच्च गाली गर्दै अपमान गर्ने र चरम विभेद गर्दै आएका छन्। त्यति मात्र होइन नेपाली समाजका कथित दलितहरुलाई देशका धेरै जसो सार्वजनिक स्थलमा अहिले पनि डुम भने शब्दको उपनाम दिदै छुवाछूत र भेदभावका अनेक प्रकारकाे प्रताडना दिने र ज्यानै लिने सम्म गर्दै आएका छन ।
राष्ट्रियसभा सांसद बनेकी कोमल ओलीले यसरी कुनै जाति बिशेषलाई हेपाहा अभिव्यक्ति दिनु दलित समुदाय प्रतिको अपमान हो ।रुढीवादी सोच हो ।डुम जाति लाई केन्द्रमा राखिएको भए पनि यो अभिव्यक्ति समग्र दलित जात वा वर्गलाई होच्याउने नियत रहेको स्पस्ट छ । देशको सत्ता, सम्पती सबै श्रोतमा आफु मात्र रहू र लाखौ गरिव उत्पीडित जनता भोका नङ्गा नै रहुन र आफुलाई सलामी गरिरहुँन , ज्यु ज्यु गरिरहनु भनेर सलामीको आवरणमा आफ्नो जात समुदायको स्वर्ग कायम गर्ने कस्तो इच्छा ? उनको अभिव्यक्ति सुन्दा नेपालको शासन व्यवस्था राजतन्त्र बाट लोकतान्त्रिक गणतन्त्र, केन्द्रीकरणबाट विकेन्द्रीकरण हुदै सबै जाती, लिङ्ग, भाषिक, वर्ग, समुदाय राज्यको समान हुन् भनेर प्रस्तावनामा लेखिएको सविधानको सपथ खाएका माननीय भित्र गडेर रहेको विभेदकारी विचार अझै परिवर्तन हुन नसकेको बारम्बार झल्किरहन्छ ।
अर्को कुरा , सांसद बनिसकेका व्यक्ति भनेको नीति निर्माण तहमा बसेर भविष्यमा देशको कल्याण केमा निहित छ, नेपाली समाजमा समतामूलक सस्कार के कसरि प्रतिस्थापन गर्ने भन्ने कुराको विश्लेषण गर्ने हो ।नेपाली समाज भित्रका सम्श्याहरु बुझेको व्यक्ति भएकाले तिनीहरुको प्रतिनिधित्व गर्दै त्यसलाई निराकरण गर्ने , सदियौ देखि बिभेद झेल्दै आएका समुदायको समतामूलक समाज निर्माण गर्न अग्रसर हुने व्यक्ति हो । तर मुखले लोकतन्त्रको नाम जपेर व्यवहारमा लोकतान्त्रिक पद्धतिको साख नै समाप्त पार्ने गरि उनमा कामको जिम्मेवारी कम निजी लाभको सलामी खाने आकांक्षाको मानसिकताको जन्म भएको छ । राष्ट्रिय सभामा वामपन्थका प्रतिनिधि भएर यसरी आफु जिउदो हुन्जेल सलामी खोज्ने अनि मरे पछि डुमै राजा भनेर जनबिरोधी हिजोका प्रतिक्रियावादी शासक वर्गले झैँ कुनै जाति बिशेषलाई हेपाहा अभिव्यक्ति दिन मिल्छ , माननीय ज्यु ? आम जात र समुदाय सरहका डोम समुदाय राज्य व्यवस्थाका अङ्गहरुमा पुग्न तपाइँ बाचुन्जेल चै किन बन्चित हुनु पर्ने ? माननीय ज्यु समतामुलक समाज नै बिकासको आधारशिला हो भन्ने मान्यता लाइ बुझेर समाजमा व्याप्त विसंगति, विकृति अन्याय र अत्याचारको जाँतोमा पिल्सिरहेका पीडितहरूको सेवा र उनीहरूको पक्षमा वकालत गर्ने कि मरे पछी डुमै राजा भन्नेर प्रतिक्रियावादी शासक वर्गको ब्यबहार देखाउने ?
एक त् जुन सुकै व्यबस्थाको खोल ओढे पनि रुढीवादीहरु परिवर्तन रुचाउँदैनन् ।अर्को तिर हरेक परिवर्तनसँगै सामन्तवादको विकास हुन्छ । त्यहि भएर कोमल ओलीलाई झैँ डुम समुदायका लाई , कथित दलित समुदायलाई राज्य व्यवस्थाका अङ्गहरुमा पुरुस्कृत गरेर लैजाने, राष्ट्रिय सभामा लैजाने, प्रतिनिधिसभामा लैजाने वा मन्त्री बनाउने राजनीतिक दल , नेता भलाई नहोलान तर बर्षौ देखि उत्पीडनको जातोमा पिल्शिएका डुमहरु , दलितहरु शताब्दी देखि भोगेका जातिय लिङ्गिय विभेद लाई आज कानुनी र राजनितीक रुपमा प्रतिकार गर्न सक्ने हुँदैछन । आफ्नो समाजमा भएको कुसंस्कार, कुप्रथाको बिरुद्ध उभिन सक्ने भएका छन । जातीय विभेदबारे खुलेर बोल्न सक्ने हुँदैछन । त्यसैले दलितलाई डुम, अछुतजस्ता संज्ञा दिएर अपमान गर्ने हर्कतहरु बेलैमा सचिऊन अन्यथा यस्ता विभेदकारी असहिष्णु अभिव्यक्ति एवं मानसिकता सच्याउन र तोड्न सामाजिक आन्दोलन अघि बढाउन नपरोश ।
No comments:
Post a Comment