दलितलाई ‘भर्याङ’ बनाएर अमेरिका भासिनेहरु - गोपाल शिवा

निशान न्युजले दलितका ‘धमिराहरु’ शीर्षक राखेर नेपालमा बसुन्जेल मस्ती गर्ने अनि विदेश भासिएपछि माखो मार्न नसकेन नेपालका दलित अधिकारकर्मीहरुको नालीवेली तयार पारेर प्रकाशन गर्न थालेको रहेछ । निशान न्युजमा प्रकासित तथ्यलाई सापटि लिएर लेख्दैछु नेपालमा झण्डै ४ सयभन्दा बढी गैरसरकारी संस्थाहरु दलितकै नाममा खुलेका छन् ।दलित समुदायको उत्थानका लागि भनेर खोलिएको दलित संघ संस्थाहरुका मुखियाहरू विभिन्न दातृ संस्थाबाट अर्बौ डलर ल्याएर दलित मुक्तिका लागि काम कागजमा प्रगति देखाएर आफ्नो दुनो सोझ्याउने मात्र होइन , नेपालका दलितका नाङ्ना तस्विर देखाएर ‘नेपालका दलितले खान पाएनन्, बस्न पाएनन्, पढ्न पाएनन्’ आदी–आदी भनेर विदेशीसँग डलर माग्नेर महल बनाउने र दलितका संस्था चलाउने धेरै छन् ।समुदायका तिनै भोका, नाङ्गा र अशिक्षित आफ्ना दाजुभाइ दिदीबहिनीहरु लाई ‘भर्याङ’ बनाएर अमेरिका भासिने गरेका छन् ।

हुन् पनि हो हिजो रातमाटे गाउमा संगै ढिडो खोले खाएर आफु र समुदायले समाजमा भोगेको विभेदको लागि जेहाद छेड्दै खालि हात काठमान्डौ छिरेर दलित समुदायको हितका लागि भनेर संघ संस्था खोलेकाहरु आज मिडियामा दलितको पक्षमा कुर्लिदै आफुलाई दलित समुदायको अधिकारकर्मी पहरेदार भन्ने सक्ने मात्र हैन अध्ययन र अनुसन्धानका नाममा  सस्थाको प्रतिनिधितव गरेर युरोप र अमेरिकाका सयर गर्ने ,रेस्टुरेन्टहरुमा पिजा र बर्गर संगै सेल्फी लिदै सामाजिक संजालमा पोस्टिन सक्ने भएका छन् । यधपी आज पनि यिनको आन्द्रा र रगत रगतमा त्यहि ढिडो,रायोको साग र सिस्नुको झोल छ । यति छोटो समय भित्रमा राज्य बाट बर्षौ उत्पीडन भोगेका समुदायका अधिकारकर्मी बनेकाहरु अकुत सम्पत्तीका मालिक बनेका छन । दलित दलित भनेर परिवारको उत्थान गरेर परिवार नै अमेरिका गएर बस्ने भएका छन्  । दलित समाजको लागि काम गर्छौ भन्ने नेतृत्व र उनीहरुका सहायकहरुको अवस्था हेर्दा मनमा स्वाभाविक गम्भीर प्रश्न उठ्छ ...यीनिहरुको यो हैसियत कहाँबाट आयो ? दलित समुदायलाई राष्ट्रिय मूल प्रवाहमा ल्याउन नीति निर्माण र कार्यान्वयन सुनिश्चिततामा जोड दिनु भन्दा ,  शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारी लगायत उत्पादनको क्षेत्रमा पहुँच बढाएर हैसियत उठाउनु भन्दा आफु र आफ्ना परिवारलाइ अमेरिका बसाइ सार्नमा जोड दिने,  हैसियत उठाउनेहरुको बास्तबिकता थाहा पाउदा यहाँ समाजमा दलितका अगुवा भनिएको व्यक्तिले कत्ति ब्रह्मालुट मच्चाइरहेका रहेछन,त्यसबाट दलित आन्दोलनलाई कति घाटा पुगेको रहेछ र आज दलित समुदायको यो दुर्दसा हुनमा यि र यस्तै  दलित अधिकारकर्मीहरुको हात कति छ भन्ने प्रस्ट हुन्छ ।


हाम्रो देशमा दलितका समर्थनमा हामीले कति लेखे पनि , कति कराए पनि , कति आन्दोलनमा अघि अघि मुक्तिको लागि सहादत हुदै लडेपनी  बास्तबिक दलितहरूको अवस्था कहिल्यै बदलिएन र बदलिएको पनि छैन  ! दलितिपनको अवस्थामा कुनै सुधार भएन ... किन होला ? प्रश्नले हामीलाई चिमोटी रहेको छ  । जवाफ हरेकका आ-आफ्नै होलान तर मेरो निचोडमा हामी भित्रको आत्मा बिस्वास सुतेको छ   , हाम्रो चेतना अझै बन्द भएको छ  भने लाग्छ । किनकि दलित समुदायको लागि केहि गर्ने भनेर  गैर सरकारी संघ सस्था खोल्ने ति समुदायका थोरै रहेका बुद्धिजिबी बर्गहरुले भनेको कुराहरुलाई हामीले आँखा चिम्लेर विश्वाश गर्दा, हामी आँफैमा स्पष्टता नहुदा  र आँफै प्रति आत्मबिश्वास जगाउन नसक्दा राज्यको मुल धारमा अझैँ उभीन सकिरहेका छैनौ एवं भोका, नाङ्गा र अशिक्षित आफ्ना समुदायको ‘बुझाईको अ-स्पष्टता, आगामी भबिस्यको कार्ययोजनाको कमी, सजिलै ठग्न सकिने र आफुले कुनै ठोस् निर्णय लिन नसकिने कुरा बुझेर समुदायका टाठाबाठाहरुले मागी खाने भाडो र अमेरिका युरोप जाने ‘भर्याङ’ बनाउन सफल भएका छन् ।

निशान न्युजमा प्रकासित समाचार पढे देखि मेरो दिमागमा प्रश्न खेलिरहेको छ ।पछिल्लो सात दशक देखि दलितका नाम बेचेर ब्रम्हलुट गर्ने यि दलाल,विचौलिया हुन र मनुवादी एजेण्ड के हुन ? यिनलाई नेपाली समाजमा दलित अधिकारकर्मी भनेर नाप्ने मापदण्ड के हो ? र,के लाई हामीले दलित समुदायको हकहितको वकालत गर्ने भनिरहेका छौं ? समयले जवाफ देला नदेला तर दलितकै लागि भनेर खुलेका संघ सस्था र जुटेका साथहरुको बोक्रे कुराले नै दलितिपनको अवस्थालाई बेजोडसंग हजारौ वर्ष जीवन्त बनाएको हो। समुदायका लागि भनेर खुलेका सस्थाहरु अमेरिका युरोप जाने ‘भर्याङ’ बनाएर अरुलाई धारे हात देखाउने परिपाटी बसाएको छ ।समय छँदै दलित समुदायका नागरिकहरुले ‘नटवरलालहरु’ नचिन्ने हो भने र समाजमा ब्याप्त विसंगतिलाई एक झट्कामा फाल्न सक्ने हिम्मत नगर्ने हो भने दलित अधिकारका लागि भनेर खुल्ने जुट्ने संघ सस्था र साथहरु अल्पमतमा पर्ने कुराको कुनै दुइ मत छैन। अब नेपाली दलित समुदायमा अधिकारकर्मीको भेषमा रहेका  ‘नटवरलाल’हरुको पहिचान गर्ने र सत्य तथ्य बाहिर ल्याउने समुदायका खास इमान्दार मान्छेहरु अझै  बाहिर आउनु पर्छ । को बास्तबिक अधिकारकर्मी हो भनेर प्रतिष्ठाको प्रमाणीकरण गर्नु पर्छ ।यि ‘नटवरलाल’हरुको अध्याय समाप्त पारी नयाँ अध्याय सुरु भएको दिन नै दलित समुदायको सबैमा सामाजिक न्यायको पहँचु स्थापित हुने मार्ग खुल्ने छ ।

अन्त्यमा ,अहिले सम्म दलित समुदायको लागि भनेर पाएका उपलब्धिहरुमा धेरै अग्रजहरुको अतुलनीय योगदान छ।मेरो आशय यी योगदानहरुको नकारात्मक टिका टिप्पणी गर्नु , खेदो गरेर आलोचनात्मक बिस्लेषणका दुई चार सब्द कथनु कदापि होइन  ।दलितलाई ‘भर्याङ’ बनाएर युरोप -अमेरिका बसाइ सर्ने मानसिकता पालेका दलित अधिकारकर्मीहरुको समुदाय प्रतिको जिम्मेवारी बन्ने संस्कारको आवश्यकता र संरक्षणको जरुरत छ भनेको हो।  जवसम्म सामाजिक विभेद अन्त्य भई सामाजिक न्याय प्राप्ति हुदैन र समाजमा सवैको समान हैसियत स्थापित हुदैन तब सम्म दलित समुदाय आम नागरिक सरह कहिले पनि हुदैनन्  । यसका लागि स्वयम दलित समुदायको अधिकार र हकहितका बारेमा एकता पहली कदम , साझा सोच , साझा यात्रा, साझा योजना एव कार्यन्बयनमा पारदर्शी  र अनुगमन पनि त्यहि ढंगले हुनु पर्छ ।

त्यसैले जुन संघ सस्थामा दलित समुदायको भविष्य छैन, त्यसको पहिचान गरौ, दलितको लागि भनेर खोलिएको हो भने अहिले सम्मको प्रगति विवरण , अध्ययन अनुसन्धान समिक्षा सार्वजनिक गरौ , सम्पत्ति छानबिन र सावजनिक गरौ । दलित समुदायका पिडा समस्या बेचेर सस्थाका अगुवा , मुखिया युरोप- अमेरिका तिर बसाइ सर्छन भने यसरि कुनै न कुनै बेलामा लुटिने  दलितका नामका गैर सरकारी संघ सस्था प्रति एक्यबधता जनाएर आफ्नो अमूल्य समय खेर नफालौ । बरु महिनावारी वार्ने छाउगोठ भत्काए झैँ  अमेरिका -युरोप भासिन भनेर दलित समुदायलाई ‘भर्याङ’ बनाएर खुलेका संघ सस्थाहरु सवै मिलेर बेलैमा भत्काउ  ।