दशैँको आस्था किन स्खलित हुदै गइरहेको छ ? - गोपाल शिवा

विभेद बिरुद्ध अभियान - असोज ९ - जीवनशैलिको आँखी झ्यालबाट चिहाउदा आफुले बाल्यकाल देखि मनाउदै भोग्दै आएको दशैँ पनि अब त् कथा जस्तो , ईतिहास  जस्तो , किवदन्ती जस्तो लाग्न थालेको छ । किनकि यो जीवन हिन्दु राज्य बाट धर्मनिरपेक्ष लोकतान्त्रिक राज्य बन्दा सम्म मनाएको दशैको स्मृति , किस्सा र अनुभव अनुभूतिको सृंखलाको साक्षि बनेको छ ।

दशैँ र तिहार पारिवारिक पर्व  हुन्  । पारिवारिक पुनर्मिलन, भेटघाट र खानपिन मुख्य पक्ष हुने भएकाले कपडा फेर्ने र तिख्खर स्वादको खानेकुराको परिकार परिकार धित मरूनजेल खादै साथिभाइ संग खेल्दै बिताउने ति दशैहरु कम्ताको रमाइलो हुदैन थियो ।मेरो मानसपटलमा अझै सुरक्षित छन ति दशैहरु जसमा वर्ष दिनसम्म टाढा रहेका परिवारका सदस्य एवं आफन्तजनबाट टीका, जमरा र आशिर्वादका लागि भेला हुने शुभ अवसर र आफन्तले टिका लाएर दिने नया २०/५० रुपियाँको नोट खल्तीमा हुदा संसार नै किन्न सक्छु भन्ने मिठो भ्रम हुन्थियो । तर अहिले त्यो दशैँ कतै हराए जस्तो भएको छ । दुई तिन दशक देखि भोग्दै आएको दशैँ अहिले बर्तमानको जिन्दगि बाच्दा सम्म आफै लाइ किवदन्ती जस्तो लागेको छ ।पछिल्लो केहि बर्ष देखि त दशैँ  हरेक साल आउदै जादै गरेको छ तर झन् झन् बाल्यकालको जस्तो दशैँको उल्लाश र खुसि रित्तिएको अनुभव हुदै गएको छ।अरु त कुरा छोडौ  मामाघर जादा पनि पिङ्गखेल्न पाईने अहिले केहि बर्ष देखि मनको लड्डु घिउ संग खानु भन्ने उखान जस्तै भएको छ । कहिलेकाही त आफै लाई लाग्छ के पहिलेको जस्तो दशैँ हराएकै हो त ? कहिल्यै नफर्किने गरि इतिश्री भैसकेकै हो त ? 

म जस्तै दशकौ देखि दशैँ मनाउदै आएका र म जस्तै अहिले अनुभूति गर्नेहरुको मन मस्तिस्कमा दशैँको आस्था किन यसरि स्खलित हुदै गइरहेको भन्ने बारेमा आ–आफ्नै तर्क र बिचारहरु होलान तर मलाइ के लाग्छ भने नेपालीहरूको प्रमुख र राष्ट्रिय चाड समेत मनिने दशैं केहि बर्ष अघि सम्म कानूनीरुपमा नै अनिवार्य मान्नुपर्ने अवस्था थियो ।तर एक दशक देखि अर्थात एकातिर २०६२/०६३ को दोस्रो जनआन्दोलनपछि हाम्रो देश नेपाल नेपाल बहुसांकृतिक, बहुभाषिक, बहुधार्मिक, बहुजातीय मुलुक भएकाले धर्मनिरपेक्ष राज्य भनी घोषणा भई संविधानमा समेत उल्लेख भइसकेको स्थिति छ  ।राज्यलाई धर्मबाट अलग राखेर राज्यले सबै धर्मलाई समान व्यवहार गर्नु पर्छ भनेर हामीले लोकतान्त्रिक पदती लाई आत्मसाथ गरेका छौ  ।  

अर्को तिर बजारमा महंगीले गर्दा गरिब जनताहरुले खाना खान नपाइरहेका बेला यो दशैले धनी र गरिव बिचको भिन्नता, पीडाको महसुस गराउछ । देशमा विहान के खाँउ बेलुका के खाँउ हुने गरिबि, उत्पीडित, दलित , हरुवा चरुवा जस्ता कमजोर वर्ग र समुदायका नेपाली नगन्य मात्रामा छन् । उनीहरुका घरमा न त दशैको रौनकता छ न त घर सिंगार्ने तामझाम नै । धनिहरुका घरमा सधैँ दशै नै दशै, राम्रो लाउन र मिठो खान उनीहरुलाई कहिले दशै कुर्नु पर्दैन । तर रातदिन पसिना चुहाउने ती गरिबि, उत्पीडित, दलित , हरुवा चरुवाहरुको झुपडिमा बिस्ट र मालिकको हात कहिले माथि पर्ला , झर्ला र खाउला बालबच्चाको अंग ढाकौला भनेर आशमा बाचेको छ ।यसरि कोहि  दशैको जोहोका लागि अहिले पनि ऋण खोज्न भोतीरि रहनु परेको छ  भने अर्को थरि कोहि  दशै आयो कि गहना , कपडा र ठूलाठूला खसी बोका राँगाको होडमा उद्दत छन । रास्ट्रिय चाडपर्वले यस्तो एउटा नराम्रो बाध्यता सृजना गरिदिएको छ जसले गर्दा हुदा खानेलाई पर्व आइ दिदा पीडाको महसुस गराउदै सधै चिमोटि रहन्छ ।

अर्का थरि दशकौ देखि एकात्मक राज्यसत्तावाट शोषित, पिडित र उत्पिडित हुँदै आएका हिन्दु धर्मवलम्बीहरू सोही धर्मका कथित उच्च जाति बाट हेपिदै आएका छन। नेपालका कतिपय समुदायमा एकै धर्मका कथित दलित समुदायसँग चरम भेदभाव रहेकोले त्यसलाई सहन गर्न नसकी आजित भएर दलित तथा पिछिडिएका समुदाय आत्म सन्तुस्टी  र समतामुलक समाजको अपेक्षाको  विकल्पको रूपमा अन्य धर्ममा प्रवेश गर्दै छन्  ।यस्तो विषम बस्तु स्थितिमा हिन्दू धर्मको रक्षा गर्न र धर्मको प्रवद्र्धन गर्न हिन्दू जातिहरूमा रहेको विद्यमान छुवाछूत तथा भेदभावलाई सदाको लागि अन्त्य गर्नु जरुरी छ ।हिन्दूवादी सङ्गठनहरूले पहलीकदम चलाउनु पर्ने अपरिहार्यता देखिएको छ । अत : हिन्दुहरुको महानतम संस्कृति पर्व लाई पछिला पिढी सम्म अपनत्व ग्रहण गर्दै जगेर्ना गर्न बेलैमा आर्थिकरूपमा सम्पन्न हिन्दूहरूले विपन्न परिवार तथा पछाडि पारिएका समुदायको उत्थानका लागि लगानी बढाउनु जरुरी छ । अन्यथा आउने दिनमा दशैँ औपचारिकताको नमुना मात्र हुन् सक्छ । 

अन्त्यमा, नेपाली समाजमा हिन्दुहरुको महान चाड दशै सम्पुर्ण नेपालीको घर आगनमा खुसी, उमङ्ग, उत्साह लिएर आएको छ । आस्था राखनु हुने हिन्दुहरुको महान चाड आफ्नो गच्छेअनुसार मनाउ ।   तपाइँ र तपाइको सपरिवारको सुख सुमृद्धि र सु-स्वास्थको कामना सहित बडादशैंको हार्दिक मंगलमय शुभकामना  ।